Μια ιστορία από τον Δημήτρη Χατζηδημητρίου, συγγενή «αγνοουμένου»: «Η αναζήτηση για τον αγνοούμενο στρατιώτη…» (1)

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ένας από τους καλούς μου φίλους, ο Δημήτρης Χατζηδημητρίου, του οποίου ο αδερφός ήταν «αγνοούμενος» από το 1974, έγραψε ένα σενάριο ταινίας βασισμένο στις εμπειρίες της οικογένειάς του και του ιδίου, ως συγγενής «αγνοούμενου»… Το σενάριο που αποτελείται από τρεις ιστορίες ίσως θα μπορούσε να γίνει θεατρική παράσταση και με δική μου εισήγηση, άρχισε πρόσφατα να μιλά με έναν πολύ ταλαντούχο θεατρικό σκηνοθέτη… Και ίσως να γίνει και ταινία…

Οι γονείς του Δημήτρη Χατζηδημητρίου, Ευγένιος και Κατίνα, τη δεκαετία του '90.

Όταν ζήτησα να δω το κείμενο, συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούσα να το δημοσιεύσω στη μορφή που ήταν…

Έτσι λοιπόν, αυτός ο καλόκαρδος φίλος κάθισε και πήρε μια από τις ιστορίες και τη μετέτρεψε σε μορφή ιστορίας, αντί για σενάριο… Και θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την ιστορία που έγραψε ο Δημήτρης Χατζηδημητρίου…

Ο Δημήτρης, προερχόμενος από την Αριστερά, είναι φυσικός ακτιβιστής για την ειρήνη, τη συμφιλίωση και τα ανθρώπινα δικαιώματα… Παρόλο που ζει στο Λονδίνο, κάθε χρόνο περνάει μερικούς μήνες στην Κύπρο, στη Λάρνακα… Έχουμε συμμετάσχει μαζί σε διάφορες δραστηριότητες, σεμινάρια, πάνελ και διαδηλώσεις σχετικές με τους «αγνοούμενους» και «ομαδικούς τάφους», ιδιαίτερα με την οργάνωση Εργατική Δημοκρατία… Πριν από μερικά χρόνια είχε μάλιστα κανονίσει αυτή την εποχή του χρόνου μια δραστηριότητα στη Λάρνακα, όπου παρουσίασα τη δουλειά μου σε ένα κοινό, που ήρθαν ακόμα και από την Πάφο άνθρωποι για να ακούσουν και να δουν τις φωτογραφίες που έδειχνα για τις έρευνές μας… Είμαι πολύ ευγνώμων για τις προσπάθειές του σε αυτόν τον τομέα, καθώς, παρόλο που βρέθηκαν τα οστά του αδελφού του, δεν πήγε σε μια γωνία και να ξεχάσει το όλο θέμα…

Ο Ευγένιος στο παρελθόν, ετοιμάζοντας σούβλα.

Τα οστά

Τα οστά του Στέλιου, αδελφού του Δημήτρη Χατζηδημητρίου, είχαν βρεθεί και η κηδεία έγινε πριν από χρόνια… Αλλά συνεχίζει το έργο του για τους «αγνοούμενους» και τους «ομαδικούς τάφους», τις ανείπωτες ιστορίες του παρελθόντος μας… Γιατί πιστεύει ότι μόνο αν μάθουμε τι πραγματικά έχει συμβεί στο παρελθόν, θα μπορέσουμε να αντλήσουμε διδάγματα από αυτά και να προχωρήσουμε... Αν δεν γνωρίζουμε όλη την αλήθεια, πώς μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις ή να βγάλουμε συμπεράσματα με την έλλειψη γνώσης; Πού θα μας πήγαινε αυτό;

Ο Στέλιος Χατζηδημητρίου, αδελφός του Δημήτρη, που αγνοείτο από το 1974... Στη φωτογραφία ήταν 21 χρονών.

Θέλω να μοιραστώ την ιστορία της αναζήτησης των γονιών του για τον γιο τους σε δύο μέρη… Ο Δημήτρης έγραψε τα ακόλουθα: «Η κηδεία του μεγαλύτερου αδελφού μου είχε καθυστερήσει πολύ, για την ακρίβεια 35 χρόνια. Πήραμε το τηλεφώνημα εκείνο το καλοκαίρι του 2009 στη μέση των διακοπών μας στη Νορμανδία στη Γαλλία και κλείσαμε βιαστικά μια πτήση για την Κύπρο. Λίγες μέρες αργότερα, καθώς καθόμουν με τη σύζυγό μου Frances στην παραλία στη Λάρνακα, το μυαλό μου έτρεχε, κάτι με προβλημάτιζε.

Δίπλα από μένα υπήρχαν μερικά παιδιά που έπαιζαν στην παραλία. Το βλέμμα μου έμεινε μαζί τους, γιατί αυτό ακριβώς έκανα με τους φίλους μου όταν ήμουν στην ηλικία τους. Είχα αποφασίσει ότι ήταν καιρός να προσπαθήσω να μάθω τι ακριβώς συνέβη. Ήξερα περιγράμματα της ιστορίας, αλλά μόνο σε γενικούς όρους. Γύρισα στη Frances και της είπα την απόφασή μου. Χαμογέλασε με τρόπο που σήμαινε ότι αυτό ακριβώς ήλπιζε ότι θα έκανα.

Αργότερα εκείνο το απόγευμα, χτύπησα την πόρτα του σπιτιού του Φυλακτή, ο οποίος με καλωσόρισε με τον συνήθη φιλικό του τρόπο. Ήταν ο καλύτερος φίλος του πατέρα μου και τον ήξερα αυτόν και την οικογένεια του όλη μου τη ζωή. Παρακολουθούσε έναν αγώνα ποδοσφαίρου και είχαν μείνει 10 λεπτά μέχρι το τέλος του παιχνιδιού, οπότε με έστειλε στην κουζίνα όπου η γυναίκα του Χλόη μας έφτιαξε καφέ. Ήταν μια ευκαιρία να τη χαιρετήσω και να ενημερωθώ για τα νέα της οικογένειας.

Ο μεγαλύτερος γιος τους, Γιώργος, είχε πρόσφατα γίνει υποδιευθυντής στο γυμνάσιο που δίδασκε και ήταν σαφές ότι η κυρία Χλόη ήταν πολύ περήφανη για αυτόν. Μίλησε για τον Γιάννο, τον άλλο της γιο, και την κόρη της Μαριάννα που ζούσαν πολύ κοντά. Την ευχαρίστησα για την υποστήριξη που μας έδειξαν για την κηδεία, ήταν τόσο σημαντικό που ήταν εκεί.

Στη συνέχεια, καθώς συχνά μου έλεγε ιστορίες από το παρελθόν και για τις δύο οικογένειές μας, ανέφερε τη χρονιά που έκαναν απεργία οι εργαζόμενοι στην Τράπεζα Κύπρου. Ο Φυλακτής δούλευε για χρόνια στο υποκατάστημα Λάρνακας και έτσι αποφάσισε να πάει να μιλήσει με τον πατέρα μου. Είχαμε το τοπικό παντοπωλείο και ήταν οι καλύτεροι πελάτες μας. Εξήγησε ότι με την έναρξη της απεργίας θα έπρεπε να περιορίσουν τις δαπάνες τους, συμπεριλαμβανομένων των αγορών. «Λοιπόν», είπε, «την επόμενη μέρα ο πατέρας σου ήρθε με τσάντες γεμάτες ψώνια». Ήταν ο δικός του τρόπος να στηρίξει έναν φίλο του, και κυρίως ήταν η συνεισφορά του στην απεργία. Ο πατέρας μου, ο Ευγένιος, ξεκίνησε την επαγγελματική του ζωή ως οικοδόμος και μπήκε στη συντεχνία ΠΕΟ μαζί με πολλούς άλλους. Κάποτε μου είπε ότι ο αριθμός μέλους του ήταν το 8. Ήταν από τη γενιά που έχτισαν το συνδικαλιστικό κίνημα στην Κύπρο. Ως οικοδόμος συμμετείχε σε πολλές απεργίες και γνώριζε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι εμπλεκόμενοι.

Όταν τελείωσε ο ποδοσφαιρικός αγώνας, πήρα τους καφέδες στο σαλόνι και κάθισα. Ο Φυλακτής ήταν ένας έξυπνος άνθρωπος και αντιλαμβανόταν το λόγο που βρισκόμουν εκεί. Σηκώθηκε, πήγε στο διπλανό δωμάτιο και επέστρεψε με μια φωτογραφία. Ήταν μια φωτογραφία του αδελφού μου Στέλιου από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ήξερα καλά αυτή τη φωτογραφία, τραβήχτηκε σε ένα πικνίκ που έκανε με μερικούς φίλους την Καθαρά Δευτέρα.

«Είναι γι' αυτό που είσαι εδώ;» με ρώτησε, και έγνεψα καταφατικά. Καθίσαμε λοιπόν και άρχισε να μιλά για εκείνες τις μέρες του 1974. Δεν νομίζω να είπε σε κανέναν προηγουμένως αυτή την ιστορία και ήθελε να τη βγάλει από μέσα του.

Η ιστορία του

Αυτή, λοιπόν, είναι η ιστορία του πατέρα μου Ευγένιου και του καλύτερου φίλου του Φυλακτή κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1974 και την αναζήτησή τους για τον αδελφό μου, έναν αγνοούμενο στρατιώτη. Οδηγούσαν πολλές μέρες από τη Λάρνακα στην πρώτη γραμμή. Έβαζαν μερικά πράγματα στο αυτοκίνητο, όπως νερό και φαγητό, τσιγάρα, ρούχα σε περίπτωση που τα κατάφερναν και ξεκινούσαν νωρίς το πρωί. Στην αρχή οδήγησαν στην επαρχία Κερύνειας κοντά στην πρώτη γραμμή με τους ήχους του πολέμου γύρω τους και τα πολεμικά αεροπλάνα να πετάνε από πάνω τους. Συνάντησαν πολλούς πρόσφυγες που έφευγαν από τον πόλεμο και μετακινούνταν προς τα νότια και συχνά σταματούσαν για να τους ρωτήσουν αν ήξεραν κάτι και οδηγούσαν τους ανθρώπους στο πλησιέστερο χωριό πριν επιστρέψουν στην πρώτη γραμμή και ξεκινήσουν από την αρχή.

Στην αφήγησή του ο Φυλακτής ανέφερε μερικά περιστατικά που έμειναν στο μυαλό του, οι περιγραφές του ήταν τόσο ζωντανές που ήταν σαν να ξαναζούσε τις εμπειρίες.

Βρισκόντουσαν ψηλά στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου και από κάτω, βόρεια προς την ακτή, έβλεπαν να μαίνονται μάχες με πυροβολισμούς, βομβαρδισμούς, εκρήξεις και πυρκαγιές. Πολλοί πρόσφυγες περνούσαν βιαστικά από δίπλα τους παίρνοντας τον δρόμο προς τον νότο. Ανάμεσά τους ήταν μια ηλικιωμένη κυρία γύρω στα εβδομήντα με τα δύο εγγόνια της. Έδειχναν τρομερά κουρασμένοι και διψασμένοι και τους πρόσφεραν λίγο νερό. Την έλεγαν Πέτρα και έφευγαν από τη Μόρφου. Ο πατέρας μου της έδειξε μια φωτογραφία του Στέλιου και τη ρώτησε αν τον είχε δει ή αν ήξερε κάτι. Εξήγησε ότι ο Στέλιος εργαζόταν σε ξενοδοχείο στην Κερύνεια και ότι χάθηκε κάθε επαφή μαζί του από την εισβολή. Η Πέτρα εξήγησε ότι ο πόλεμος προκάλεσε ολοκληρωτικό χάος, ότι πολλές οικογένειες χωρίστηκαν και κανένας δεν ήξερε τι συνέβαινε. Ο κόσμος έπαιρνε κάποια είδη πρώτης ανάγκης και έφευγε προς την αντίθετη κατεύθυνση του πολέμου. Παρατήρησαν τα λασπωμένα και σκονισμένα ρούχα τους και εξήγησε ότι καθώς περπατούσαν έπρεπε συχνά να κρύβονται σε χαντάκια και να προστατεύονται από τα πολεμικά αεροπλάνα που πετούσαν από πάνω.

Ο Φυλακτής και ο πατέρας μου τους πήραν μαζί τους στο αυτοκίνητο και με άλλες δύο οικογένειες σε παρόμοια κατάσταση εξάντλησης. Δεν ήταν άνετο, αλλά ο πατέρας μου είχε ένα μακρύ αυτοκίνητο, ένα πράσινο Morris Oxford, με αριθμό εγγραφής AN128. Ήταν απαραίτητο για την απόκτηση προμηθειών για το παντοπωλείο. Στον δρόμο για το διπλανό χωριό, τα εγγόνια της αποκοιμήθηκαν και η Πέτρα τους είπε την ιστορία της. Δεν είχε δει προηγουμένως σε όλη της τη ζωή τέτοια βάναυση βαρβαρότητα, ούτε καν το 1964 και το 1967. Της ήταν ξεκάθαρο ότι ο πόλεμος ήταν λίγο-πολύ μονόπλευρος, περισσότερο σαν σφαγή παρά πόλεμος. Ουσιαστικά ήταν μερικά νεαρά παιδιά που πολεμούσαν ενάντια σε έναν καλά εκπαιδευμένο σύγχρονο τουρκικό στρατό και έκαναν το καλύτερο δυνατό, αλλά χωρίς αξιωματικούς και αξιόλογα όπλα. Εξήγησε ότι είδε τουρκικά στρατεύματα να σκοτώνουν αιχμαλώτους, αλλά γρήγορα πρόσθεσε ότι γνώριζε για δολοφονίες Τουρκοκυπρίων το 1964, όταν πρωτάρχισαν τα προβλήματα. Στη Μόρφου, ο Ahmet ήταν ένας ευκατάστατος γεωργός που είχε δύο γιους. Ο μικρότερος σπούδασε ιατρική στην Άγκυρα και έγινε γιατρός, αλλά όταν επέστρεψε, δολοφονήθηκε στο κέντρο του χωριού πίσω από την αγορά (παντοπωλείο). Οι δολοφόνοι μάλλον δεν ήταν ντόπιοι, γιατί στη Μόρφου όλοι γνώριζαν ο ένας τον άλλον και δεν υπήρχε εχθρότητα μεταξύ τους…».

(Συνεχίζεται)