Ο ανορθολογισμός γύρω από το αμυντικό δόγμα

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης επανέλαβε αρκετές φορές πριν τη μεγαλειώδη εκλογική νίκη του ότι θα αναβιώσει το «Ενιαίο Αμυντικού Δόγμα». Εξήγησε πως δεν είναι απλώς ένα σύνθημα, αλλά ένα όραμα που θα υλοποιηθεί. Σε μια συνέντευξή του σε ραδιοφωνικό σταθμό είπε «…όχι να λέμε ωραία λόγια...να πετούν (ελληνικά αεροπλάνα) πάνω από την Κύπρο μια φορά κάθε έξι μήνες και να νιώθουμε καλά και ωραία. Μιλώ επιχειρησιακά, το έχω συζητήσει και με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας».

Σύμφωνα με το αμυντικό δόγμα, αν μια από τις δύο χώρες, Ελλάδα ή Κύπρος, υποστεί επίθεση από μια τρίτη χώρα, τότε εκλαμβάνεται ως επίθεση εναντίον και των δύο χωρών, οι οποίες θα συντονίσουν την αντίδρασή τους για να απωθήσουν τον εχθρό. Ο κίνδυνος, βέβαια, στην προκειμένη περίπτωση για Ελλάδα και Κύπρο προέρχεται από την Τουρκία. Έπεται, λοιπόν, ότι η Ελλάδα θα θεωρήσει αιτία πολέμου (casus - belli) οποιαδήποτε τουρκική απόπειρα προέλασης στην ελεύθερη Κύπρο. Παρομοίως, αν η Τουρκία επιτεθεί της Ελλάδας, π.χ. στον Έβρο, η λογική του δόγματος επιβάλλει ότι η Κύπρος θα …κηρύξει πόλεμο κατά της Τουρκίας.

Είναι ανάγκη να υπενθυμίσω τον κίνδυνο πολεμικής σύρραξης Ελλάδας-Τουρκίας; Μπορεί τώρα με τους σεισμούς να έχει κοπάσει η τουρκική πολεμική ρητορική κατά της Ελλάδας, αλλά είναι βέβαιο ότι θα αναζωπυρωθεί συν τω χρόνω. Κι αν, ο μη γένοιτο, ξεσπάσει ένας τέτοιος πόλεμος, η Κύπρος θα είναι ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας, αν τελικά υλοποιηθεί αυτό το δόγμα. Σκεφτήκανε ποτέ αυτή την πτυχή του αμυντικού δόγματος οι θιασώτες του; Όχι βέβαια!

Η δημιουργία του δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου αποφασίστηκε το 1993 από τις κυβερνήσεις Γλαύκου Κληρίδη και Ανδρέα Παπανδρέου, και υποτίθεται λειτούργησε από το 1994 μέχρι την κρίση των Ιμίων, το 1997, που κατέρρευσε ταπεινωτικά, αποδεικνύοντας ότι το δόγμα ήταν απλά ένα όνειρο απατηλό. Η κρίση των Ιμίων κορυφώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, φέρνοντας Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα ένοπλης αντιπαράθεσης. Οι υπουργοί μας, μπροστά στο φάσμα του πολέμου Ελλάδας-Τουρκίας που θα συμπαρέσυρε και τη Κύπρο, μαζευτήκανε εκείνες τις πρωινές ώρες στο Προεδρικό όπου δημιουργήθηκε μια ατμόσφαιρα… Μυστικού Δείπνου. Από την αγωνία τους τι θα απογίνει η Κύπρος αν ξεσπούσε πόλεμος, δεν κοιμηθήκανε καθόλου εκείνη τη νύχτα. Μάταια ο Κληρίδης προσπαθούσε να επικοινωνήσει με τον Γεράσιμο Αρσένη, τον τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, που ήταν, παρεμπιπτόντως, ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του δόγματος. Το τηλέφωνο του Αρσένη κτυπούσε αδιάκοπα, αλλά αυτός δεν το απαντούσε! Από φόβο; Από ντροπή; Από αμηχανία; Από ενοχή; Κύριος οίδε! Ήταν, όμως, φανερό ότι ο Έλληνας υπουργός απεκδύθηκε κάθε ευθύνη για τις αποφάσεις της κυπριακής κυβέρνησης. Τέτοιο αμυντικό δόγμα να σου τύχει!

Γιατί όμως το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ρομαντική διακήρυξη; Την απάντηση την έδωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πριν μισό αιώνα: «η Κύπρος», είπε, «κείται μακράν».

Δυστυχώς κάποιοι δεν αντιλαμβάνονται ότι ο λόγος που η Τουρκία δεν κατέβαλε ολόκληρη την Κύπρο το 1974, και που δεν επιχείρησε από τότε να την καταβάλει, είναι πολιτικοί και όχι στρατιωτικοί. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι μόνη της η ΕΦ δεν μπορεί να αποτρέψει μια τυχόν προέλαση τουρκικών στρατευμάτων προς τη νότια Κύπρο. Πρόθεσή μου δεν είναι να ενσπείρω απαισιοδοξία ή ηττοπάθεια, αλλά ορθολογισμό και ρεαλισμό. Μόνο αν οπλιστούμε με ορθολογισμό – κι όχι με συναισθηματισμούς, με λαϊκισμούς, με στρουθοκαμηλισμούς, με πατριωτικές κορώνες, με σοβινισμό, με προγονολατρεία - θα μπορούμε να ζυγίσουμε με εχεφροσύνη τα υπέρ και κατά της ενίσχυσης της Εθνοφρουράς και να πάρουμε αποφάσεις για το εθνικό συμφέρον.

Επανερχόμενοι στο κύριο θέμα, δεν αρκεί που το ενιαίο αμυντικό δόγμα δεν προσφέρει απολύτως τίποτα στο υπαρκτό πρόβλημα της άμυνας της Κύπρου, καθιστά δυσχερέστερη τη λύση του Κυπριακού και ευνοεί την Τουρκία που μεθοδεύει την de jure διχοτόμηση της Κύπρου. Διότι, πώς είναι δυνατό να πεισθεί η διεθνής κοινότητα ότι πράγματι το πρόβλημά μας είναι διεθνές, είναι πρόβλημα κατοχής ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους -κάτι που διατυμπανίζουμε από το πολυώδυνο όνειδος του 1974 – αν αντιμετωπίζεται η Κύπρος ως «ενιαίος χώρος» με την Ελλάδα; Θυμίζει εθνικά επιζήμιες και επικίνδυνες αντιλήψεις για ύπαρξη «εθνικού κέντρου», τις οποίες έχουμε πληρώσει πανάκριβα. Εν ολίγοις, με αυτή τη στάση δίνουμε την εντύπωση ότι το Κυπριακό είναι απλώς μια ελληνοτουρκική διαφορά, και αυτό το εκμεταλλεύεται η Τουρκία για να προωθήσει τη λύση δύο κρατών. Ταυτόχρονα, το ενιαίο αμυντικό δόγμα θα καταστήσει έτι δυσκολότερη την επαναπροσέγγιση, διότι είναι βέβαιο ότι οι μετριοπαθείς Τουρκοκύπριοι θα ερμηνεύσουν μια τέτοια προσέγγιση ως επιθυμία μας να δώσουμε στρατιωτικό χαρακτήρα στην επίλυση του Κυπριακού.

Η εφαρμογή του ενιαίου αμυντικού δόγματος συνεπάγεται και εκσυγχρονισμό στον στρατιωτικό εξοπλισμό. Τουτέστιν, αύξηση των δαπανών κατά εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που τα έχει άμεση ανάγκη η παιδεία, η δημόσια υγεία και άλλοι τομείς. Το δράμα είναι ότι οι ενδεείς και οι αδαείς θα πληρώνουν με το αιματηρό υστέρημά τους για να «εξοικονομούν» οι άλλοι αίμα και να «οικονομούν» δολάρια/ευρώ/γεν/χρυσό, τα οποία τελικά θα διπλοκλειδώσουν σε ασφαλή θησαυροφυλάκα στις Σεϋχέλλες, Παναμά, Παρθένους Νήσους και αλλού.

Εν περιλήψει, για λόγους στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς επιβάλλεται να μην προχωρήσουμε στην υλοποίηση του ενιαίου δόγματος.

Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας