Η αγοραστική δύναμη και το οικογενειακό εισόδημα

Ενισχύονται οι συζητήσεις για τη λήψη μέτρων ενίσχυσης των εισοδημάτων, είτε με συγκεκριμένα μέτρα ή μέσω της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών, όσο τα ποσοστά πληθωρισμού παραμένουν σε υψηλά επίπεδα.

Οι συζητήσεις γίνονται ακόμη εντονότερες λαμβάνοντας υπόψη ότι η κυπριακή οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί με ρυθμό κοντά στο 6% το 2022 (φυσικά θα ήταν καλό η σύγκριση να μην γινόταν μόνο με περσινά και προπέρσινα κριτήρια, όπου η βάση λόγω πανδημίας ήταν περιορισμένη), άρα κάποιος μπορεί να συμπεράνει ότι υπάρχουν δυνατότητες για παραχωρήσεις από επιχειρήσεις, την κυβέρνηση και γενικότερα όσους συμμετέχουν στην αγορά.

Υπενθυμίζεται ότι, αρκετά μέτρα που αποσκοπούσαν στη μείωση του διοικητικού κόστους και στη διασύνδεση των μισθών με την παραγωγικότητα λήφθηκαν τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα μετά την εφαρμογή του μνημονίου. Δυστυχώς, οι τωρινές συνθήκες στην οικονομία δημιουργούν σημαντικές πιέσεις στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, οπότε αναζητούνται λύσεις.

Οποιεσδήποτε προτάσεις αφορούν τα πιο πάνω πρέπει να διέπονται από τις εξής βασικές αρχές: να μην οδηγήσουν σε εκτροχιασμό τα δημόσια οικονομικά, να προωθούν την κοινωνική δικαιοσύνη, να μην δημιουργούν ασύμφορο κόστος στις επιχειρήσεις οδηγώντας τις σε περιορισμό των δραστηριοτήτων τους, οποιεσδήποτε αυξήσεις να συνδέονται και με την αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής και να μην αλλοιώνονται οι ιεραρχίες, οι διοικητικές και οργανικές δομές στους οργανισμούς και στις επιχειρήσεις.

Την ίδια στιγμή πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ο περιορισμός των οικογενειακών εισοδημάτων και των επενδύσεων/δραστηριοτήτων από επιχειρήσεις (είτε διότι το κόστος της επένδυσης είναι ασύμφορο είτε επειδή πλέον το κόστος δανεισμού είναι υψηλό), έχει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία και αυτό ενδεχομένως να αρχίσει να διαφαίνεται σταδιακά στις αρχές του επόμενου έτους.

Είναι σημαντικό επίσης να αξιολογείται το εξωτερικό, πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε μια εξωγενή οικονομία όπως η κυπριακή. Σχεδόν όλα τα γεγονότα έχουν τη δική τους σημασία, όπως για παράδειγμα οι μαζικές απολύσεις προσωπικού των εταιρειών τεχνολογίας στην Αμερική, οι συνεχιζόμενες στρατιωτικές συγκρούσεις στην Ουκρανία, οι εκλογικές διαδικασίες σε ΗΠΑ και σε άλλες χώρες και η συνάντηση των G20 πλουσιότερων χωρών παγκοσμίως, καθώς και η συρρίκνωση μεγάλων οικονομιών της ευρωζώνης, όπως της Γερμανίας και την Ιταλίας.

Κάθε νοικοκυριό και κάθε άτομο ξεχωριστά προσπαθεί να κάνει τον δικό του προϋπολογισμό, υπολογίζοντας τις παρούσες και ενδεχόμενες ανάγκες της οικογένειάς του, τη διασφάλιση του μέλλοντος για τον ίδιο (π.χ. σύνταξη) και τα παιδιά του (π.χ. σπουδές) και επενδύοντας ή αποταμιεύοντας τα πλεονάσματα.

Σε περιόδους υψηλών ποσοστών πληθωρισμού, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις προσπαθούν να βρουν τρόπους διασφάλισης των χρημάτων τους μέσω εξασφάλισης παθητικών εισοδημάτων, όπως είναι τα ενοίκια εισπρακτέα. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που βλέπουμε τη δευτερογενή αγορά ακινήτων να κινείται ανοδικά. Φυσικά αυτό αφορά οικογένειες με προϋπολογισμό αρκετό για κάποιες επενδύσεις και όχι αυτές που αντιμετωπίζουν σημαντικά καθημερινά προβλήματα.

Η αύξηση του πληθωρισμού εντείνει τη συζήτηση για επαναφορά της ΑΤΑ. Υπάρχουν διάφορες και συγκρουόμενες απόψεις ως προς το θέμα. Από τη μια κάποιοι αναφέρουν ότι η ΑΤΑ αποτελεί καύσιμο για τον πληθωρισμό, εάν και εφόσον φυσικά η ζήτηση κρατηθεί στα ίδια επίπεδα, ενώ από την άλλη η μη προσαρμογή ενδεχομένως να οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης και σε αρνητική επίδραση στην πορεία της οικονομίας.

Το φορολογικό σύστημα

Πρόσφατα, στη σφαίρα της συζήτησης έχει ενταχθεί η αναγκαιότητα για ενίσχυση των εισοδημάτων των νοικοκυριών, με κύριο θέμα συζήτησης την αύξηση του αφορολόγητου ποσού. Φυσικά, κάποιος μπορεί να υποστηρίξει τη μείωση των φορολογικών συντελεστών και την αλλαγή της φορολογικής βάσης.

Γίνεται αντιληπτό ότι αυτό χρήζει μελέτης μέσω των στοιχείων του Τμήματος Φορολογίας. Θα πρέπει να αξιολογηθεί το ποσό των εσόδων που θα απολέσει το κράτος (ενδεχομένως και όχι επειδή κάποιοι ξένοι μπορεί να σκεφτούν την Κύπρο ως ελκυστικό προορισμό για μετεγκατάσταση, όπως και συμβαίνει), ποιες ομάδες του πληθυσμού θα ωφελήσει (αυτό εξαρτάται από το ύψος και το είδος των εισοδημάτων, αν είναι κάποιος αυτοεργοδοτούμενος, μισθωτός ή επιχειρηματίας που λαμβάνει μερίσματα).

Από εκεί και πέρα, υπάρχουν συγκεκριμένα ζητήματα που όλοι πρέπει να έχουν υπόψη όσον αφορά τις διαδικασίες. Τα διεθνή πρότυπα ανταλλαγής πληροφοριών βασίζονται στη φορολογική ταυτότητα κάθε πολίτη ως άτομο, ενώ γίνεται μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού και αυτοματοποίησης των συστημάτων του Τμήματος Φορολογίας.

Το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση. Σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η χρήση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης τόσο σε θέματα συμμόρφωσης, όσο και σε θέματα ελέγχου.

Είναι ξεκάθαρο ότι συγκεκριμένες οικογένειες και συνάνθρωποί μας χρειάζονται στήριξη και ενίσχυση του καθαρού εισοδήματος. Μόλις πρόσφατα κυβερνητικά προγράμματα παραχωρούσαν κίνητρα για σύναψη δανείων (επιχορήγηση επιτοκίου), όπως και οι κεντρικές τράπεζες με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, τα οποία δεν είχαν καμία στόχευση.

Με την αύξηση των επιτοκίων, το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται οπότε θα μπορούσε να προταθεί η επαναφορά του μέτρου για φορολογική αφαίρεση των τόκων πληρωτέων όταν αφορά αγορά μόνιμης κατοικίας μέχρι ενός ποσού, νοουμένου ότι αυτό δεν επιχορηγείται. Επιπλέον, αφαιρέσεις φόρου θα μπορούσαν να δοθούν σύμφωνα με τη σύνθεση της οικογένειας, ανάλογα με τον αριθμό των ανήλικων και των ενήλικων τέκνων.