Οι πλασιέ της λαϊκής σοφίας

Από τα όσα είπε ο Νίκος Αναστασιάδης στην εκπομπή «Χωρίς Περιστροφές» πιο ενοχλητική ήταν η επίκληση του κόσμου ως απάντηση στο ερώτημα πώς φεύγει ο λεκές της διαφθοράς. «Αυτά που λέγονται δοκιμάστηκαν στις βουλευτικές εκλογές τον Μάιο του 2021 και η κατάρρευση δεν ήταν για εκείνους που κατηγορούσαν αλλά για τους ίδιους τους κατηγόρους», είπε, αναδεικνύοντας το αποτέλεσμα των βουλευτικών ως απόδειξη πως τα όσα του καταλογίζονται δεν ισχύουν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που, στο όνομα του κόσμου, πολιτικοί προτάσσουν την ασυδοσία. Θεωρώντας ότι επικαλούμενοι τις επιλογές του (ή το εκλογικό αποτέλεσμα) απαλλάσσονται από το να απαντούν στα όσα τους προσάπτονται. Όπως δεν είναι η πρώτη φορά που αφήνεται να εννοηθεί ότι ο κόσμος και οι επιλογές του είναι που κρίνουν τι είναι ορθό και τι όχι. Που η λαϊκή βούληση ταυτίζεται με τη σοφία. Αντίθετα, είναι μια πρόταξη που υιοθετείται όλο και πιο συχνά από το σύνολο του πολιτικού δυναμικού και η οποία επικροτείται από την κοινωνία. Όταν εύλογα ερωτήματα τίθενται σε υποψηφίους ή πολιτικούς, η απάντηση είναι ότι «ο κόσμος ξέρει» ή «ο κόσμος θα κρίνει». Αυτό είπε ο Μαρίνος Μουσιούττας όταν ερωτήθη πώς θα καταφέρει ο Νίκος Χριστοδουλίδης να ισορροπήσει μεταξύ τόσο αντίρροπων θέσεων ενώ λίγο πριν, στο ίδιο κανάλι, ο Μαρίνος Σιζόπουλος απαριθμούσε όσα θα πρέπει να κάνει ο επόμενος Πρόεδρος τα οποία έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με αυτά που δημοσίως υποστηρίζει ο υποψήφιος. Αυτό απάντησε εμμέσως ο Νίκος Χριστοδουλίδης όταν του τέθηκε το ζήτημα των fake accounts. Πως ο κόσμος έχει κρίση και ξέρει. Αυτό πρότασσε και ο ΔΗΣΥ για όσο κέρδιζε ποσοστά και πετύχαινε εκλογικές νίκες.

Είναι όμως δυνατόν αυτή η επίκληση να γίνεται αποδεκτή τόσο αβασάνιστα; Ποιος είναι αυτός ο κόσμος που «έχει κρίση»; Αυτός που ψηφίζει τον Νίκο Χριστοδουλίδη για το συντηρητικό του προφίλ ή αυτός που τον ψηφίζει για τον κοινωνικό φιλελευθερισμό του; Αυτός που υποστηρίζει τον Αβέρωφ Νεοφύτου για τις φιλελεύθερες θέσεις του ή για την απόλυτη ταύτισή του με τον Νίκο Νουρή στο μεταναστευτικό; Αυτός που επιλέγει Ανδρέα Μαυρογιάννη γιατί θα λύσει το Κυπριακό ή επειδή και σήμερα πάλι «Όχι» θα ψήφιζε; Πότε ο κόσμος επιδεικνύει αυτή την περίφημη λαϊκή σοφία; Όταν σε ποσοστό 80% δηλώνει σε κάθε δημοσκόπηση ότι θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή διακυβέρνησης ή όταν στις ίδιες δημοσκοπήσεις πέραν του 65% φέρεται να στηρίζει έναν εκ των δύο υποψηφίων που τσακώνονται για το ποιος βρίσκεται πιο κοντά στον Νίκο Αναστασιάδη; Και τι σημαίνει «ξέρει»; Είναι δυνατόν να ξέρει αλλά να ψηφίζει ενίοτε με τρόπο που αποδεικνύεται εγκληματικός; Να εκλέγει πολιτικούς διεφθαρμένους ή απατεώνες;

Ο κόσμος δεν είναι μια οντότητα που ομονοεί, ούτε και παραμένει σταθερός σε μία άποψη, ενώ η βούλησή του επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Όπως την πρόσβαση στην πληροφόρηση. Μη ίση ή δίκαιη κάλυψη, έλεγχος των μέσων, οδηγεί σε εσφαλμένη ενημέρωση και άρα στρεβλή βούληση. Ακόμα όμως κι όταν αυτή υπάρχει, κάποιες φορές η κρίση του αποδεικνύεται λανθασμένη, επειδή μέρος του δεν αφιερώνει χρόνο για να ενημερωθεί ή επειδή συχνά είναι ευάλωτος στον πιο επικίνδυνο λαϊκισμό. Όταν εκλεγόταν ο Χίτλερ δεν ήταν λόγω της αδιαμφισβήτητης σοφίας του κόσμου, αλλά λόγω του ότι κατάφερε να συνεπάρει τον Γερμανό πολίτη, ενεργοποιώντας τα πιο ακραία ένστικτά του. Το ίδιο και όταν 80 χρόνια μετά ο Έλληνας αναδείκνυε τη Χρυσή Αυγή σε τρίτη δύναμη.

Προφανώς και η βούληση του κόσμου είναι σεβαστή και πρέπει να είναι σεβαστή. Αλλιώς μετά οδηγούμαστε σε άλλες καταστάσεις. Η επίκλησή του, όμως, ως μόνιμου κριτή του ορθού δεν είναι μόνο λανθασμένη είναι και προβληματική. Πρώτον, επειδή η λογοδοσία δεν μπορεί να περιορίζεται στις εκλογές (κάθε πέντε χρόνια). Και δεύτερον, επειδή αποδοχή αυτής της λογικής σημαίνει και αποδοχή πως εφόσον ένας πολιτικός εκλεγεί νομιμοποιείται να λειτουργεί όπως θέλει. Ενώ θεωρητικά δηλαδή πρόκειται για μια δήλωση που αναδεικνύει τη σημαντικότητα της Δημοκρατίας (θέτοντας τη βούληση του κόσμου στο επίκεντρο), αυτή η επίκληση καταλύει όλες τις αρχές και αξίες στις οποίες είναι δομημένη, τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει: Τη λογοδοσία, τη διαφάνεια, τον έλεγχο.

Αν κάτι επιβεβαιώνει η Ιστορία, και στην Κύπρο και παγκοσμίως, είναι ότι ο κόσμος δεν είναι πάντοτε ο υπερασπιστής του σωστού. H πλειοψηφία δεν είναι πάντοτε ορθή. Ούτε υπηρετεί απαρέγκλιτα το κοινό καλό. O κόσμος -σε μια προβληματική κατάσταση- είναι μέρος του προβλήματος. Επειδή ακριβώς είναι κομμάτι της λειτουργίας της Δημοκρατίας. Κάποιες φορές γίνεται βορά στα ιδιαίτερα συμφέροντα και την προπαγάνδα των πολιτικών ηγεσιών, κάποιες άλλες ο ίδιος ο κόσμος οδηγεί τους πολιτικούς σε συμπεριφορές που δεν ταυτίζονται με το καλό της χώρας. Η πορεία του Κυπριακού, η διαφθορά, αυτή η εικόνα που εκπέμπει το σύστημα είναι η δική του εικόνα.

Τέτοιες τοποθετήσεις όπως η κρίση του λαού είναι αλάνθαστη (που προφανώς έχουν στον πυρήνα τους την υστεροβουλία) προσβάλλουν τη λογική, εκχυδαΐζουν τον δημόσιο διάλογο, αμφισβητούν τη Δημοκρατία. Όταν, δε, υιοθετούνται από την κοινωνία τόσο αβίαστα, τότε φτάνουμε στο σημείο όπου βλέπουμε πολιτικούς να εμφανίζονται υπεράνω του ελέγχου και έναν Πρόεδρο να επικαλείται εκλογές οι οποίες ούτε καν τον αφορούν άμεσα, για να απαντήσει στα όσα του προσάπτονται για τη διαφθορά. Ο κόσμος (ο όποιος κόσμος) γίνεται κριτής και της νομιμότητας. Κι αυτό δεν είναι μόνο οξύμωρο, είναι και ιδιαίτερα επικίνδυνο.

ntopoly@cytanet.com.cy