Η επόμενη μέρα

Μια αμερικανική ψυχροπολεμική ταινία της δεκαετίας του '80 είχε ακριβώς αυτόν τον τίτλο. Ασχολούνταν με το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου. Αλλά δεν έδινε και τόση έμφαση στο μετά, όσο στη συμπεριφορά αυτή καθεαυτή της «αυτοκρατορίας του κακού (Σοβιετική Ένωση)»· με τη ρίψη «κόκκινων ατομικών βομβών» στις ΗΠΑ.

Από τότε η έκφραση έγινε λίγο του συρμού. Βέβαια, όπως και στην ταινία, έτσι και στην πραγματική ζωή: Η εκάστοτε «επόμενη μέρα» δεν είναι και τόσο ελκυστική για να ασχοληθείς μαζί της όσο είναι η μέρα ορόσημο καθεαυτή.

Έτσι και τώρα, σχεδόν αρνούμαστε να ασχοληθούμε με το τι αναμένουμε να γίνει την επόμενη μέρα, αν στην προεδρία εκλεγεί ο α ή ο β. Προτιμούμε να βιώνουμε το ίδιο το «ντέρμπι», με ποδοσφαιρική ψυχολογία. Μας βοηθούν και οι δημοσκοπήσεις και η ίδια η επικαιρότητα· με τις δηλώσεις και τις δραστηριότητες των υποψηφίων. Καθόμαστε λοιπόν στην κερκίδα και παρακολουθούμε με όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον τον αγώνα. Πού και πού συζητάμε και με τους γύρω μας για το ποια ομάδα (υποψήφιος) είναι καλύτερη, ποιον αδικεί ο διαιτητής (Πρόεδρος), ή βάζουμε στοιχήματα για το ποιος θα εκλεγεί. Έτσι, για να έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον το ντέρμπι.

Το «νεκρό» Κυπριακό

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ψηφοφόροι δίνουν αρκετά μεγάλη σημασία στις θέσεις των υποψηφίων στο Κυπριακό. Όμως, σε αυτές τις εκλογές η ιδιαιτερότητα είναι ότι, ακόμη και ανάμεσα στις ηγεσίες της πλειονότητας των κομμάτων το Κυπριακό θεωρείται περίπου «νεκρό». Με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα από το 2017 και μετά, οι περισσότεροι προβλέπουν ότι η ΔΔΟ δεν έχει ορατές πιθανότητες να ξαναμπεί στο επίκεντρο της συζήτησης.

Το ζήτημα όμως έχει έναν διπλό χαρακτήρα: Πρώτον, για το αν υπάρχουν έστω και ελάχιστες πιθανότητες λύσης θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ποιος θα είναι ο επόμενος Πρόεδρος. Δεύτερον, το Κυπριακό δεν είναι μόνο προοπτικές λύσης. Θα είναι εκεί, ένα ανοιχτό ζήτημα, και το τι τροπή θα πάρουν οι εξελίξεις στους παράγοντες που το συνθέτουν θα επηρεάζεται καταλυτικά από το ποιος θα είναι στο πηδάλιο· με ποιες προθέσεις και με ποιες δεσμεύσεις.

Πέραν της διχοτόμησης

Με άλλα λόγια, το ποιος θα διαχειρίζεται το Κυπριακό από τον Μάρτιο του 2023 και μετά δεν είναι θέμα μόνο του αν είναι «ειλικρινά υπέρ της ΔΔΟ» ή όχι. Είναι και θέμα προθέσεων για τη διαχείριση των παρενεργειών από το ότι πρόκειται για μια πληγή που κακοφόρμισε. Τα διλήμματα του επόμενου Προέδρου θα είναι καθημερινά για το τι κάνει, τι θα προτείνει, πώς θα κινηθεί στο διεθνές επίπεδο. Η περίοδος των διλημμάτων του τύπου π.χ. ΜΟΕ ή κυρώσεις έχει ήδη τελειώσει. Από τον Μάρτιο και μετά τα διλήμματα θα είναι πολύ πιο σκληρά στην καθημερινή διαχείριση. Οι φόρμουλες της τελευταίας πενταετίας του τύπου λίγες κυρώσεις, λίγη αγωνιστικότητα και λίγη διακήρυξη προθυμίας για συνομιλίες είναι ήδη νεκρές. Αλλάξαμε σελίδα. Τα διλήμματα θα είναι άλλα: Αναστέλλεις τη διχοτόμηση, και μέχρι πού μπορείς να φτάσεις προκειμένου να κερδίσεις λίγο χρόνο ακόμη; Την αποδέχεσαι ως κάτι μοιραίο, αφήνοντάς τη σιωπηρά να επισυμβεί οριστικά επί του εδάφους; Και τότε πόσα μπορείς να αντέξεις ως παρενέργειες αυτής της σιωπηρής διολίσθησης (Βαρώσια, νεκρή ζώνη, διάλυση ΑΟΖ, και χειρότερα);

Όταν λέμε ψιθυριστά ότι «η λύση του Κυπριακού είναι νεκρή», δεν σημαίνει ότι το Κυπριακό έχει πάψει να υφίσταται. Το αντίθετο.

Τα μουγκά ερωτήματα

Τα πιο πάνω θα άξιζε να βρίσκονται στο επίκεντρο μιας προεκλογικής συζήτησης. Αλλά δεν είναι. Ούτε καν οι δημοσιογράφοι δεν κάνουν τέτοιες ερωτήσεις στους υποψηφίους.

Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα που μένουν μάλλον στη σκιά των συζητήσεων. Για παράδειγμα, σχεδόν κανένας δεν μιλά για το πιο κρίσιμο στοιχείο του εκλογικού μας συστήματος: Τι θα κάνει ανάμεσα στον πρώτο και τον δεύτερο γύρο; Αν δεν περάσει ο Αβέρωφ στον β’ γύρο, με ποιον θα συμπορευτούν ο ίδιος και ο ΔΗΣΥ για να τον εκλέξει; Ή τουλάχιστον, ποιο σενάριο αποκλείει εντελώς; Αν ο Μαυρογιάννης δεν περάσει στον β’ γύρο, ποιον θα υποστηρίξει ο ίδιος, ποιον το ΑΚΕΛ, και ποιο σενάριο αποκλείεται εκ των προτέρων; Ανάλογα ερωτήματα θα πρέπει να τεθούν τόσο στον Χριστοδουλίδη όσο και στους ανεξάρτητους υποψηφίους.

Ακούω ήδη τη δικαιολογία: «Μα και να τους ρωτήσουμε δεν θα απαντήσουν». Για έναν δημοσιογράφο -αλλά και για έναν υπεύθυνο πολίτη- αυτή είναι η πιο άκυρη δικαιολογία. Το «δεν ρωτώ γιατί δεν θα πάρω απάντηση» βρίσκεται στον αντίποδα της δημοσιογραφικής λειτουργίας και της πολιτότητας. Είναι το ίδιο ακυρωτική με το να λες «δεν ψηφίζω γιατί η ψήφος μου δεν επηρεάζει το αποτέλεσμα».

Η κρίση των κομμάτων

Η επόμενη μέρα των προεδρικών εκλογών είναι βέβαιο ότι θα φέρει στο προσκήνιο, με πολύ σκληρό τρόπο, ζητήματα που αφορούν άμεσα το DNA των κομμάτων και τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Για παράδειγμα, η επόμενη πενταετία είναι αυτή που -είτε με άμεσες παραδοχές και κινήσεις, είτε με έμμεσες- θα τοποθετήσει στο τραπέζι ως προτεραιότητα πρωτοβουλίες για αλλαγή του Συντάγματος. Απλούστατα, το παρόν Σύνταγμα δεν λειτουργεί πλέον. Το πλέγμα συμφερόντων που κρατά εν ζωή το Σύνταγμα του 1964 άρχισε πια να δυσκολεύεται το ίδιο να το αρμέγει. Έτσι οι αντιστάσεις του στην αλλαγή έχουν μειωθεί - χωρίς να έχουν εκλείψει.

Από εκεί και πέρα, οπωσδήποτε θα τεθούν με έναν αρκετά εκρηκτικό τρόπο ζητήματα που βρίσκονταν κρυμμένα για χρόνια σαν «σύνεργα που σκουριάζουν σε γύφτικη σπηλιά»:

Μέχρι πριν μερικά χρόνια είχαμε μια πολυσυλλεκτική Δεξιά (ΔΗΣΥ) που ξεκινούσε από τα Άκρα και κατέληγε στη φιλελεύθερη Κεντροδεξιά. Την ίδια στιγμή, το ΑΚΕΛ συμπεριφερόταν με τρόπο που μπορούσε να στεγάσει από την ορθόδοξη Αριστερά μέχρι την Κεντροαριστερά. Όμως, εδώ και χρόνια άρχισε μια κατάπτωση. Με τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, αλλά και με τις περιπέτειες αυτών των δύο κομμάτων στην προεκλογική διαδικασία τον τελευταίο χρόνο, φάνηκε καθαρά η εξασθένιση αυτών των χαρακτηριστικών. Η ευελιξία χάθηκε, η αξιοπιστία μειώθηκε, τα ποσοστά υποχώρησαν θεαματικά.

Το μεγάλο κενό

Μετά τις προεδρικές, αυτά τα κόμματα δεν θα αντιμετωπίσουν απλώς μια εσωτερική κρίση ή αμφισβήτηση των ηγεσιών. Θα έχουν να αντιμετωπίσουν το αίσθημα ορφάνιας ενός υπολογίσιμου τμήματος της κοινωνίας.

Η κυριολεκτική και βαρυτική συρρίκνωση των δύο πυλώνων, σε συνδυασμό με τα εθνικιστικά χαρακτηριστικά του «ενδιάμεσου», θα αναδείξουν ακόμη περισσότερο την ανισορροπία στο κομματικό σύστημα: Θα γίνει πολύ πιο ορατή η απουσία ενός πολιτικού χώρου με ευρωκεντρικό σοσιαλδημοκρατικό προσανατολισμό· με πρόσημο κοινωνικής ευαισθησίας, ειλικρινούς επιθυμίας για λύση του Κυπριακού και επένδυσης στην ευρωπαϊκή ουμανιστική ταυτότητα.

Πέρα από τα δημοσιογραφικά ερωτήματα ή σιωπές, η πραγματικότητα την επόμενη μέρα θα ρωτήσει τους πολιτικά άστεγους με τρόπο επιτακτικό: «Τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις γι’ αυτό;»

Καλάθι

• … του νοικοκυριού: Είπαν οι δικοί μας να μιμηθούν την Ελλάδα -και καλά έκαναν- με πολιτικές παρέμβασης στις τιμές για τα βασικά προϊόντα. Και ανακάλυψαν δύο πράγματα: Πρώτον, οι μηχανισμοί του κυπριακού κράτους είναι ανάπηροι σε ζητήματα ελέγχου των μεγάλων εμπορικών συμφερόντων. Κι έτσι θα έχουμε μια fake εκδοχή του καλαθιού της νοικοκυράς. Δεύτερον, οι τιμές των βασικών προϊόντων στην Κύπρο είναι ήδη αρκετά πιο πάνω από εκείνες που στην Ελλάδα κατεβάζει το κράτος προς τα κάτω. Κι έτσι, απλώς θα παλεύουμε να συγκρατηθεί λίγο η συνέχιση της υπερδιόγκωσης.

• … του Αρχιεπισκόπου: Σε σύγκριση με πριν από μία εικοσαετία, έχει επιτευχθεί μια σιωπηρή αλλά ορατή πρόοδος στη συνειδητοποίηση της ανάγκης για διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας. Η μη έντονη ανάμειξη των κομμάτων και των φορέων της πολιτείας στις αρχιεπισκοπικές εκλογές είναι μια πρόοδος. Γι’ αυτό και φαίνεται ακόμη πιο παράδοξη η ανάμειξη από παράγοντες που δεν το περίμενες.

• … της τουρκικής προπαγάνδας: Είναι κατανοητό ότι ο Ι. Κασουλίδης προσαρμόστηκε στην πολιτική Αναστασιάδη και παίζει άμυνα. Δεν είναι απαραίτητο όμως να υιοθετεί, εκτός από το αφήγημα, και τη φρασεολογία. Αυτό το «οι δημοσιογράφοι να αποφασίσουν αν θα πιστεύουν εμάς ή την τουρκική προπαγάνδα» είναι βγαλμένο κατευθείαν από την περιρρέουσα. Εκτός κι αν αποδέκτης ήταν όχι οι δημοσιογράφοι αλλά ο Αβέρωφ, που είχε εκφράσει ανησυχία για την τουρκική επιτυχία. Και ο υπουργός Εξωτερικών το κακοφάνισμά του από εκείνον το έβγαζε.