Κύπρος, ο «συνήθης ύποπτος» στην Ευρώπη

Η Κύπρος επεκτείνει την κακή φήμη της στον ευρωπαϊκό χώρο στα ζητήματα λειτουργίας του κράτους δικαίου. Αυτή τη φορά οι θεσμοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζουν την ευθεία εμπλοκή εταιρίας εγγεγραμμένης στο νησί στο σκάνδαλο παρακολούθησης του προέδρου του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ Νίκου Ανδρουλάκη. Τι τρέχει στο κυπριακό σύστημα και βρίσκεται συνεχώς εκτεθειμένο;

Το ζήτημα των παρακολουθήσεων πολιτών είναι άκρως ευαίσθητο για τους Ευρωπαίους και θα απασχολήσει την ειδική εξεταστική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 30 Αυγούστου. Το βάζουν σε υψηλή προτεραιότητα και το συνδέουν με μια σειρά από παθολογίες και απειλές, όπως η διαφθορά, η διαπλοκή, η απάτη. Στη συγκεκριμένη υπόθεση παρακολούθησης που έχει ταρακουνήσει την ελληνική πολιτική σκηνή, οι θεσμοί της ΕΕ καλούν τις κυπριακές αρχές «να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών».

Ποιος ασκεί έλεγχο;

Η όλη υπόθεση ήρθε για την Κύπρο ως μία ακόμα επιβεβαίωση του πιο κακού εαυτού της στην Ευρώπη. Την τελευταία δεκαετία, επί Ν. Αναστασιάδη, συνεχίζει την ατέλειωτη κατηφόρα σε όλους τους δείκτες διαφάνειας. Προκαλεί συνεχώς ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα εποπτικών αρχών και του συστήματος απονομής δικαιοσύνης και έτσι αποκτά μόνιμη θέση στον κατάλογο των «συνήθως υπόπτων». Κανένας θεσμός ελέγχου και δικαιοσύνης δεν φαίνεται να αντιδρά στην υπόθεση παρακολούθησης πολιτών. Αντίθετα, οι κυπριακές αρχές θέλουν να πείσουν με λόγια ότι «όλα είναι εντάξει…».

Όμως, τα βασικά γεγονότα της υπόθεσης που προκάλεσε πολιτικό σεισμό στην Ελλάδα δεν επιτρέπουν σε κανένα στην κυπριακή κυβέρνηση να παριστάνει τον ανήξερο. Ένα πλέγμα εταιριών που εγγράφονται στην Κύπρο και αλλάζουν κατά καιρούς επωνυμία, με ένα πρόσωπο, τον Ισραηλινό Ταλ Ντίλιαν, προσφέρουν «υπηρεσίες», χρησιμοποιώντας ή πωλώντας λογισμικά παρακολούθησης και παραβίασης δεδομένων ιδιωτικής επικοινωνίας. Τα πιο γνωστά λογισμικά είναι το «Pegasus» (Πήγασος) και το «Predator» (Αρπακτικό). Αυτά τα λογισμικά, εδώ και χρόνια ανιχνεύονται από οργανισμούς που θέλουν να αποτρέψουν τη χρήση τους σε βάρος της δημοκρατίας και των πολιτών για αλλότριους σκοπούς. Πόσο ακόμα, όταν στην παρακολούθηση συμμετέχει και το κράτος!

Τρία ερωτήματα χωρίς απάντηση

Γιατί, όμως, η Κύπρος εμπλέκεται ξανά σε σοβαρό διασυνοριακό σκάνδαλο στην Ευρώπη; Πώς γίνεται τόσο εύκολα εταιρείες με ύποπτες δραστηριότητες να βρίσκουν το νομικό προκάλυμμα να λειτουργούν στο νησί;

Διαλέγουν την Κύπρο μήπως για να μπορούν να απλώνουν τις δραστηριότητές τους και στην υπόλοιπη ΕΕ;

Τέτοια και πολλά άλλα ερωτήματα προκύπτουν για τις κυπριακές αρχές. Σε άλλες εποχές, θα μπορούσαν να ήταν αδιάφορα, αλλά τώρα, η Κύπρος δεν είναι μόνη της, είναι κράτος μέλος της ΕΕ. Τα πρόσωπα με εταιρείες στην Κύπρο που πρωταγωνιστούν τώρα στο σκάνδαλο παρακολουθήσεων στην Ελλάδα, συνδέονται με την πολύκροτη υπόθεση του «κατασκοπευτικού βαν», το 2020, που «έκλεισε» από τη Γενική Εισαγγελία με πρόστιμα μόνο στην εταιρεία για να συγκαλυφθούν οι πιο σοβαρές πολιτικές διαστάσεις της.

Ποιοι χρησιμοποιήσουν το βαν και ποιους παρακολουθούσαν; Ο καθένας μπορεί να συγκρατήσει από την τότε υπόθεση που έφθασε στα δικαστήρια, ένα γεγονός που επιβεβαιώνει τη σαθρότητα του κυπριακού συστήματος: ο Ισραηλινός Ταλ Ντίλιαν και η εταιρεία του, προσέφεραν υπηρεσίες με λογισμικό παρακολούθησης που εγγράφηκε ως εξοπλισμός… μετεωρολογικής παρακολούθησης!

Η συνέχεια στις Βρυξέλλες

Τα ερωτήματα για τις κυπριακές αρχές πληθαίνουν και μεταφέρονται πλέον σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου (30/8 – συνεδρίαση εξεταστικής επιτροπής). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με δήλωση της εκπροσώπου της Αννίτα Χίπερ (10/8), «αναμένει από τις εθνικές αρχές των κρατών μελών να εξετάσουν διεξοδικά υποθέσεις παρακολουθήσεων για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών».

Το ζήτημα τέθηκε με μορφή ερωτημάτων σε δύο αρμοδίους Ευρωπαίους επιτρόπους. Ο φάκελος της Κύπρου αποκτά άλλο ένα υποκεφάλαιο, μαζί με τις υποθέσεις διαφθοράς, διαπλοκής, απάτης όπως: η υπόθεση των «χρυσών» διαβατηρίων, η υπόθεση της μη καταβολής ΦΠΑ 19% των εκατομμυριούχων που λάμβαναν τα ευρωπαϊκά διαβατήρια στο «τσάκα – τσάκα», η υπόθεση των «Pandora Papers».

Όλα αυτά προσέλαβαν κατά τη δεκαετία Αναστασιάδη πλήρη χαρακτήρα: ένα πολιτικό σύστημα ευνοεί την αδιαφάνεια, συμπράττει και την καλλιεργεί ακόμα και με κυβερνητικές αποφάσεις (Πρόεδρος, Υπουργικό Συμβούλιο, αδρανείς θεσμοί) και όταν αποκαλυφθούν στοιχεία και η διαδικασία απονομής δικαιοσύνης γενικώς «κωλύεται».

Διασυρμός χωρίς τεκμηρίωση;

Αρχικά, η κυπριακή κυβέρνηση τήρησε σιγή ιχθύος γύρω από τις αποκαλύψεις για το σκάνδαλο παρακολουθήσεων σε βάρος του Νίκου Ανδρουλάκη. Η εμπλοκή εγγεγραμμένης στην Κύπρο εταιρείας, της «Intellexa», ήταν αδιάφορη εξέλιξη. Με τις παρεμβάσεις δύο ευρωβουλευτών (Γ. Γεωργίου, Δ. Παπαδάκης), όμως, το ζήτημα πήρε διαστάσεις και δεν μπορούσε να αποκρυβεί. Ως συνηθίζει, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Μάριος Πελεκάνος, με γραπτή δήλωση (9/8) – ποτέ μπροστά σε κανονική ενημέρωση (briefing) δημοσιογράφων, άρχισε να σκορπά…φοβέρες: «ουδεμία σχέση έχουν τα παρεχόμενα λογισμικά, είτε από εταιρείες που εδρεύουν στην Κύπρο είτε αλλού…. Χωρίς τεκμηρίωση διασύρει αχρείαστα τη χώρα μας διεθνώς».

Πολλοί γνωρίζουν στην Κύπρο ότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες παρακολούθησης του Ισραηλινού είχαν προσφερθεί εδώ και καιρό προς δυνητικά ενδιαφερομένους. Κτύπησε πόρτες, μίλησε με πολιτικούς, λειτουργούσε και συνεχίζει, όπως φαίνεται και από την παρακολούθηση Ανδρουλάκη.

Ακόμα και η στάση του βοηθού γενικού εισαγγελέα Σάββα Αγγελίδη προκαλεί επιπρόσθετα ερωτήματα. Με τρισέλιδη γραπτή δήλωση (10/8) βγήκε και αποφάνθηκε ήδη ότι… δεν τρέχει τίποτε με την εμπλοκή εταιρείας με έδρα την Κύπρο στην υπόθεση παρακολούθησης Ανδρουλάκη. Μήπως έγινε «διεξοδική έρευνα», όπως ζητούν οι δύο ευρωπαϊκοί θεσμοί, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή; Δεν υπάρχει ένδειξη ότι η Γενική Εισαγγελία ή οι άλλες αρμόδιες κυπριακές αρχές έχουν κινητοποιηθεί για να ελέγξουν την Intellexa. Το μόνο που έκανε ο Σάββας Αγγελίδης ήταν να υπερασπιστεί τους χειρισμούς του στην προηγούμενη υπόθεση με το κατασκοπευτικό βαν του Ταλ Ντίλιαν και να καταλήξει με τη γνωστή επωδό ότι κάποιοι θέλουν «να πλήξουν τη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας και τον ίδιο».

Διαφθορά μέχρι τέλους

Η πρόθεση της κυπριακής κυβέρνησης είναι φανερή: θα περάσει (και αυτή) η μπόρα, τα γεγονότα να… ξεχαστούν. Η συνολική εικόνα της κατάπτωσης και της διαφθοράς στην Κύπρο κυνηγά τον Ν. Αναστασιάδη, αλλά στο Προεδρικό, τους είναι αρκετό να μην υπάρχουν χειροπιαστές επιπτώσεις στην πολιτική ηγεμονία του. Χειρίζεται περίτεχνα τα ΜΜΕ και ασκεί έλεγχο πάνω στους θεσμούς που στελεχώνονται κυρίως από πρόσωπα που ο ίδιος διορίζει.

Πού βρίσκονται οι τρεις μεγάλες υποθέσεις διαφθοράς που ταλαιπωρούν την Κύπρο και δυσφημίζουν τον τόπο;

Η υπόθεση των χιλιάδων «χρυσών» διαβατηρίων βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο (αιτιολογημένη γνώμη) προτού αχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Δικαστήριο της ΕΕ. Η κυβέρνηση Αναστασιάδη, αφού μοίρασε διαβατήρια προτού κλείσει το δήθεν επενδυτικό πρόγραμμα έναντι πολιτογραφήσεων, «αγόρασε» χρόνο μέσα από τις εσωτερικές διαδικασίες για να εκτονώσει την πίεση και τις αντιδράσεις.

Η πολυσέλιδη έρευνα της Διερευνητικής Επιτροπής Νικολάτου για τα «χρυσά» διαβατήρια βρίσκεται στην Γενική Εισαγγελία. Ως γνωστόν, αφορά μαζικές παρανομίες, αλλά τίποτα δεν αναμένεται μέχρι τη λήξη και της δεύτερης πενταετίας Αναστασιάδη. Η κραυγαλέα παρανομία με τον μειωμένο ΦΠΑ που κατέβαλαν οι πολιτογραφηθέντες για τα ακίνητα πολυτελείας βρίσκεται επίσης σε διαδικασία επί παραβάσει για να σταλεί στο Δικαστήριο της ΕΕ. Παραμένει άξιον απορίας, πώς ομόφωνα τα κόμματα ψήφισαν τέτοια ρύθμιση για εκατομμυριούχους – μόνο 5% αντί 19% ΦΠΑ – που επιτρέπεται μόνο για κοινωνικούς σκοπούς (π.χ. πρώτη κατοικία, μικρό διαμέρισμα ή σπίτι).

Όλοι γνωρίζουν ότι το τέχνασμα αυτό με τον ΦΠΑ το 2017 ενίσχυσε τις πωλήσεις των εργολάβων, ευνόησε τους μεσάζοντες και το κράτος έχασε σοβαρά έσοδα.

Τέλος, για την υπόθεση των Pandora Papers που εμπλέκουν τον Ν. Αναστασιάδη από τον καιρό που ήταν δικηγόρος εταιρειών ρωσικών συμφερόντων, δεν έγινε καμία απολύτως έρευνα, όπως ζήτησε με ψήφισμα του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)