Ουσιαστικά, ήμουν και εγώ ένας από τους πρώτους που απελάθηκαν από την Τουρκία! Όμως, υπήρχαν και κάποιοι που απελάθηκαν πριν από εμένα. Είχαν στείλει πίσω στην Κύπρο κάποιους φίλους χωρίς να λάβουν υπόψη τις σπουδές τους εκεί, υποστηρίζοντας ότι αναμείχθηκαν σε επεισόδια στην Τουρκία. Ένας από εκείνους που απελάθηκαν ήταν και ο φίλος μας με το όνομα Σοσιάλ. Αφού πήρε υποτροφία από τη Σοβιετική Ένωση με έγκριση του ΑΚΕΛ, πήγε στη Μόσχα, φοίτησε ένα χρόνο στο προκαταρκτικό έτος στο Κίεβο και μετά σπούδασε στη Μόσχα. Όταν τέλειωσε τη σχολή, δεν επέστρεψε στην Κύπρο. Παντρεύτηκε στη Μόσχα και έμεινε εκεί. Και τις προάλλες, απεβίωσε στη Μόσχα. Έτσι έζησε πενήντα χρόνια στη Ρωσία. Όταν πέθανε ήταν 73 χρόνων. Σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του, κάηκε και θάφτηκε στη Μόσχα.
Εγώ πότε απελάθηκα από την Τουρκία; Το 1981. Πηγαίναμε με την εξάχρονη κόρη μου και τη σύζυγό μου στο Καζακστάν για να δούμε την οικογένειά της. Θα περνούσαμε απλώς τράνζιτ από την Κωνσταντινούπολη. Πήγα στην πρεσβεία της Τουρκίας στη Λευκωσία και ζήτησα βίζα για τη σύζυγό μου που είχε ρωσικό διαβατήριο. «Αφού θα περάσετε τράνζιτ δεν χρειάζεται βίζα», μας είπαν. Ήταν η αρχική περίοδος του φασιστικού πραξικοπήματος του Εβρέν στην Τουρκία. Μπορούσε κανείς να μυριστεί εκείνο το φασιστικό κλίμα μόλις κατέβαινε από το αεροπλάνο στην Κωνσταντινούπολη. Σταθήκαμε στην ουρά των διαβατηρίων. Όταν ήρθε η σειρά μας, έγιναν σαν μαινόμενος ταύρος που είδε κόκκινο πανί μόλις είδαν το σοβιετικό διαβατήριο της συζύγου μου. «Δεν έχετε βίζα, δεν μπορείτε να εισέλθετε στην Κωνσταντινούπολη», μας είπαν. Προσπάθησα να τους εξηγήσω. «Είμαστε επιβάτες τράνζιτ», τους είπα, «δεν θα μείνουμε στην Κωνσταντινούπολη, θα περιμένουμε στο αεροδρόμιο και θα πάμε στη Μόσχα με άλλο αεροπλάνο το πρωί. Ζητήσαμε βίζα από την πρεσβεία στη Λευκωσία και είπαν ότι δεν χρειάζεται. Μπορείτε να τους τηλεφωνήσετε και να τους ρωτήσετε». Δεν με άκουσαν. Στη στιγμή, περικυκλωθήκαμε από ένοπλους στρατιώτες. Μείναμε στη μέση του κύκλου. Η πεντάχρονη κόρη μου κοίταζε έκπληκτη όλα αυτά που γίνονταν. Κρατούσε το χέρι μου. Ήταν έτοιμοι να μας συλλάβουν, αν συνεχίζαμε τις αντιρρήσεις μας. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, απογειωνόταν ένα αεροπλάνο για την Κύπρο. Είχε αρχίσει να κινείται, μάλιστα. Σταμάτησαν το αεροπλάνο. Μας έβαλαν άρον άρον σε αυτό το αεροπλάνο. Ήταν γεμάτο. Με χίλια ζόρια, βρήκαμε θέση να καθίσουμε. Και τι δεν σκεφτόμουν μόλις περάσαμε πάνω από τη θάλασσα στο σκοτάδι και είδαμε τα φώτα της Κύπρου. Ήμουν θλιμμένος. Ήμουν γεμάτος ξεσηκωμό.
Αναμφίβολα, εκείνο που με έσωσε ήταν ότι είμαι Κύπριος. Κύπριος, όχι Τούρκος. Πολίτης μιας άλλης δημοκρατίας. Δεν θα μπορούσαν να σωθούν καθόλου από τα χέρια τους αν δεν ήταν Κύπριοι και οι φίλοι μας τους οποίους είχαν απελάσει προηγουμένως από την Τουρκία. Τι σημαίνει πηγαίνεις στη Μόσχα; Δεν θα σε απέλαυναν μόνο στο αεροδρόμιο, θα σε άρπαζαν αμέσως και θα σε έχωναν μέσα. Κατά τα πρώτα χρόνια μου στη Μόσχα, πήγα στην τουρκική πρεσβεία μια μέρα για να βρω εφημερίδα στα τουρκικά. Ο υπάλληλος εκεί σάστισε όταν είδε μπροστά του έναν Τουρκοκύπριο. Έτρεξε αμέσως και ειδοποίησε τον πρέσβη. Ο πρέσβης ήταν ο Ιλτέρ Τουρκμέν, που έγινε υπουργός αργότερα. Κατέβηκε από τον δεύτερο όροφο. Κάναμε χειραψία. Και μου είπε: «Πώς βρέθηκες εδώ εσύ;». Δηλαδή, πώς ήρθα στη Σοβιετική Ένωση. Στο πρόσωπό του, σαν να υπήρχε μια έκφραση αδυναμίας που δεν μπορούσε να εμποδίσει τη μετάβαση Τουρκοκυπρίων στη Μόσχα. Χάρηκα για άλλη μια φορά επειδή ήμουν Κύπριος και θεώρησα τον εαυτό μου τυχερό.
Υπήρξαν και μέρες που με θεώρησα πιο τυχερό. Ταξίδεψα με τρένο από τη Μόσχα στην Κωνσταντινούπολη μερικές φορές. Και μάλιστα, εκείνα τα χρόνια που κλιμακώθηκε ο φασισμός. Επειδή δεν υπήρχαν επιβάτες, δεν υπήρχε και τρένο από τη Μόσχα στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρχε μόνο ένα βαγόνι με κρεβάτια και πολλές ανέσεις. Αυτό το βαγόνι προσδενόταν στο τρένο της Σόφιας και στη Σόφια αποκοπτόταν από εκεί και συνδεόταν με το τρένο Μόναχο-Κωνσταντινούπολη. Ήταν ένα ταξίδι που διαρκούσε τρεις μέρες και τρεις νύκτες. Σε εκείνο το βαγόνι υπήρχαν, συνήθως, μόνο Ρώσοι διπλωμάτες. Φτάναμε τα μεσάνυκτα στα τουρκικά σύνορα. Και σταματούσαμε εκεί μερικές ώρες. Οι Τούρκοι αστυνομικοί έμπαιναν ξαφνικά στο βαγόνι μας. Υπέβαλλαν ερωτήσεις στους Ρώσους διπλωμάτες, όμως δεν καταλάβαιναν αυτά που τους έλεγαν. Ένα βράδυ, ένας αστυνομικός είπε ξύνοντας το κεφάλι του: «Είναι μπελάς αυτό το βαγόνι μωρέ». Ύστερα, ήρθε κοντά μου. «Εσύ ξέρεις τη γλώσσα τους, έλα βοήθησέ μας», μου είπε. Εκείνος ρωτούσε, οι Ρώσοι απαντούσαν και εγώ μετέφραζα. Όμως, δεν με ρώτησε «τι δουλειά έχεις εσύ στη Μόσχα».
Στην Κωνσταντινούπολη, με περίμεναν φίλοι επαναστάτες. Ανάμεσά τους, υπήρχαν και φίλοι που πρόσφατα είχαν βγει από τη φυλακή και πέρασαν τρομερά βασανιστήρια. Εκπλαγήκαν πολύ με το πώς ήρθα στην Τουρκία από τη Μόσχα. «Πώς έγινε και δεν σε συνέλαβαν», μου είπαν. Πώς; Διότι είμαι Κύπριος…
