Ένας αγαπητός μου φίλος, ο οποίος έχει την ευκαιρία να έχει συχνές επαφές με Ελληνοκύπριους συμπατριώτες μας, μου είπε ότι «φαίνεται ότι και εκείνοι είναι ευχαριστημένοι από τη σημερινή κατάσταση». «Από πού το κατάλαβες;», τον ρώτησα. Η απάντηση που έδωσε, ισχύει ουσιαστικά για όλους τους Κύπριους. Και για τους Τούρκους. Και για τους Έλληνες. Είναι δύο χωριστά μέρη και δύο χωριστές αγορές. Και έχουν δύο διαφορετικές νομισματικές μονάδες. Βολεύει όλους. Ο κόσμος τρέχει εκεί που είναι πιο φτηνά. Αν, για παράδειγμα, οι Τουρκοκύπριοι αγοράζουν νεσκαφέ από τον νότο, οι Ελληνοκύπριοι αγοράζουν τσιγάρα από τον βορρά. Έχουν πολλούς πελάτες και ένας φίλος μου οδοντογιατρός και ένας φίλος κομμωτής. Στις δοσοληψίες δεν υπάρχει εχθρότητα. Υπάρχει φιλία. Ομιλίες και αστεία φιλικά σε μισά ελληνικά, μισά τουρκικά ή αγγλικά. Όλοι έχουν μιαν κοινή άποψη: «Αυτούς τους μπελάδες, οι ηγέτες μας τους έφεραν στον κεφάλι μας». Αν ο ένας από αυτούς τους βρίζει στα ελληνικά, ο άλλος τους βρίζει στα τουρκικά. Μια κοινή τους άποψη είναι και η εξής: «Οι Κύπριοι είναι γαϊδούρια, είναι βλάκες». Όμως, όσοι το λένε αυτό δεν συμπεριλαμβάνουν τον εαυτό τους σε αυτή την ομάδα. Κάποιοι βρίζουν τον Μακάριο και κάποιοι τον Ντενκτάς. Είδα πολλούς Ελληνοκύπριους που θαυμάζουν τον Ραούφ Ντενκτάς, τον οποίο θεωρούν ως τον μοναδικό ηγέτη που υλοποίησε τα όνειρά του στην Κύπρο. Όμως, μέχρι τώρα δεν συνάντησα κανέναν Τούρκο που θαυμάζει τον Μακάριο. Όμως, κατά τη γνώμη μου, ο Μακάριος ήταν μια καλή τύχη για τους Κύπριους ως ο πρώτος Πρόεδρος αυτής της Δημοκρατίας. Τύγχανε μεγάλου σεβασμού στον κόσμο. Μακάρι να μην σερνόταν ποτέ πίσω από την ένωση. Ύστερα κατάλαβε αυτό το λάθος του και το εγκατέλειψε, όμως άργησε. Και όταν συγκρούστηκε με την ελληνική φασιστική χούντα για τον λόγο αυτό, η Κύπρος βίωσε τη μεγαλύτερη τραγωδία της. Το ΑΚΕΛ υποστηρίζει ότι ουσιαστικά δεν ήθελε ένωση, όμως αναγκάστηκε σε αυτήν. Άραγε έτσι ήταν και για τον Μακάριο; Ήταν και εκείνος αναγκασμένος; Ήταν και εκείνος καταδικασμένος σε αυτό; Δηλαδή ο σοβινιστικός και εθνικιστικός όχλος του Γρίβα, του Σαμψών και του Γιωρκάτζιη ήταν τόσο ισχυρός ώστε να επιβάλει την ένωση σε όλους; Έτσι φαίνεται ότι ήταν ισχυρός.
Ο Μακάριος ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος Πρόεδρος στην ιστορία της Δημοκρατίας της Κύπρου εναντίον του οποίου έγινε απόπειρα δολοφονίας. Μου διηγήθηκαν εκείνη την απόπειρα Ελληνοκύπριοι φίλοι ένα βράδυ καθώς περνούσα δίπλα από την Αρχιεπισκοπή στον Ταχτακαλά. Το ελικόπτερο είχε απογειωθεί από εδώ ακριβώς και τον πυροβόλησαν, μου είπαν. Ο Μακάριος σώθηκε από μεγάλη τύχη. Ο Μακάριος ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος Πρόεδρος εναντίον του οποίου έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα. Παρά τα λάθος βήματα που έκανε, έκανε και θετικά πράγματα. Θύμωσε πολύ την Αμερική και τον δυτικό κόσμο η ένταξή του στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, όμως, κατά την άποψή μου, ήταν ένα προοδευτικό βήμα. Είναι μια πολύ ειρηνόφιλη και θετική συμπεριφορά και το γεγονός ότι έσωσε Τουρκοκύπριους ασθενείς και νοσοκόμες που βρίσκονταν στα χέρια μελών της ΕΟΚΑ στο Γενικό Νοσοκομείο στον νότο κατά τα ματωμένα Χριστούγεννα του 1963, πηγαίνοντας προσωπικά ο ίδιος εκεί. Ήταν μια σημαντική δήλωση που έμεινε στην ιστορία και το γεγονός ότι όταν επέστρεψε στο νησί μετά το πραξικόπημα και την εισβολή, είπε στους Έλληνες στρατιώτες ότι «από εδώ και μπρος μπορείτε να έρχεστε στο νησί μόνο ως τουρίστες». Όμως, καταγράφηκε ως μια πολύ κακή απόφαση η άφεση που έδωσε στους πραξικοπηματίες και η με αυτό τον τρόπο παρεμπόδιση της εκδίκασής τους. Και η γνωστή επιστολή που έστειλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος ενίσχυσε την Τουρκία για επέμβαση στην Κύπρο. Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του Μακαρίου ήταν και το γεγονός ότι επέτρεψε να συμμετέχουν στην Εθνική Φρουρά Έλληνες στρατιώτες που μεταφέρθηκαν στην Κύπρο τη δεκαετία του 1960. Άλλωστε, παραδέχτηκε αυτό το λάθος του όταν ήταν πλέον αργά. Είπε το εξής: «Παραδέχομαι το λάθος μου επειδή τους εμπιστεύτηκα. Εκμεταλλεύτηκαν την εμπιστοσύνη μου. Αντί να βοηθήσουν στην προστασία της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου, έγιναν οι ίδιοι κατακτητές».
Ναι, η αλυσίδα λαθών μας έφερε στο σήμερα. Αυτά τα λάθη μοίρασαν την Κύπρο. Χύθηκε πολύ αίμα. Βιώθηκε και βιώνεται πολύς και απερίγραπτος πόνος. Μήπως πήραμε μαθήματα από τα λάθη μας; Δεν πήραμε! Μπορούμε να πούμε και για τον ίδιο αυτό που είπε ο Μακάριος για τους Έλληνες στρατιώτες. Μήπως εκείνοι κατέκτησαν την Κύπρο, αντί να βοηθήσουν στην προστασία της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητάς της; Και ο Μακάριος, αντί να προστατεύσει την ανεξαρτησία της Κύπρου, θέλησε να παραδώσει το νησί στην Ελλάδα και να κάνει την ένωση. Όλα αυτά ήταν μια τραγωδία για όλους μας. Δεν μου προκαλεί πόνο τίποτε άλλο εκτός από το να περιδιαβάζω στις σελίδες της Ιστορίας αυτού του νησιού. Παρά ταύτα περιδιαβάζω όμως. Διαβάζω τις υπογραμμισμένες γραμμές. Τις διαγράφω όλες. Δεν μου μένουν οι ομιλίες. Οι νεκροί μου μένουν…
