Η ψυχολογία πίσω από τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας

*Της δρος Ιφιγένειας Στυλιανού, Κλινικής ψυχολόγου, σχολικής ψυχολόγου

Η καθημερινή ενασχόληση παιδιών και εφήβων με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της ρουτίνας τους, δημιουργώντας νέες προκλήσεις για τους γονείς, οι οποίοι συχνά προβληματίζονται για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να θέσουν όρια στη χρήση αυτή. Ταυτόχρονα, ανησυχούν για την απομάκρυνση των παιδιών τους από τις κοινωνικές σχέσεις και τις δραστηριότητες εκτός σπιτιού. Ποια είναι, λοιπόν, τα οφέλη και ποιοι οι κίνδυνοι των ηλεκτρονικών παιχνιδιών; Πρόκειται για ένα σύγχρονο πρόβλημα ή μπορούν να συμβάλουν θετικά στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των γνώσεων των παιδιών;

Πολλά ηλεκτρονικά παιχνίδια περιλαμβάνουν στρατηγική ή λογική, απαιτώντας από τους παίκτες να επιλύουν προβλήματα, να σκέφτονται στρατηγικά και να λαμβάνουν γρήγορες αποφάσεις. Αυτά τα παιχνίδια μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα λήψης αποφάσεων, την αντίληψη, τον σχεδιασμό στρατηγικών και τον κινητικό συντονισμό. Ωστόσο, αν τα παιχνίδια περιλαμβάνουν σκηνές βίας, μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση των παιδιών, διατηρώντας τα σε κατάσταση συνεχούς έντασης και εγρήγορσης.

Επιπλέον, πολλά σύγχρονα παιχνίδια προσφέρουν τη δυνατότητα κοινωνικοποίησης μέσω του διαδικτύου, δίνοντας την ευκαιρία σε παιδιά και εφήβους να συνεργαστούν και να επικοινωνήσουν με συνομήλικούς τους από όλο τον κόσμο. Αυτή η δυνατότητα ψηφιακής επικοινωνίας φαίνεται να αναπτύσσει τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών και να ενισχύει τον ψηφιακό κοινωνικό τους κύκλο, με τις γειτονιές όμως και τα πάρκα να στερούνται τη φυσική ύπαρξη των παιδιών, τα γέλια, τα παιχνίδια… «κλειδώνοντάς» τα σε έναν κόσμο που περιορίζεται στους τοίχους ενός δωματίου…

Πολλά παιδιά αναφέρουν πως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τούς βοηθούν να χαλαρώσουν και να ψυχαγωγηθούν. Μέσω των παιχνιδιών αυτών, είτε πρόκειται για χαλαρά είτε για πιο ανταγωνιστικά, βρίσκουν έναν τρόπο να ξεφύγουν από τις υποχρεώσεις τους και να περάσουν ευχάριστα τον χρόνο τους. Ωστόσο, για ορισμένα παιδιά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια καταλήγουν να γίνονται η μοναδική πηγή διασκέδασης, οδηγώντας τα σε υπερβολική εξάρτηση.

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι ο εθισμός. Πολλά παιδιά ξοδεύουν υπερβολικό χρόνο μπροστά από τις οθόνες, παραμελώντας το διάβασμα και άλλες δραστηριότητες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη σχολική τους επίδοση, να προκαλέσει απομόνωση και να οδηγήσει σε συγκρούσεις με τους γονείς τους, οι οποίοι συχνά δυσκολεύονται να οριοθετήσουν αυτή τη συμπεριφορά. Η εθιστική αυτή φύση των παιχνιδιών οδηγεί συχνά σε μειωμένη φυσική δραστηριότητα, προκαλώντας προβλήματα υγείας, όπως παχυσαρκία, προβλήματα όρασης και κακή στάση σώματος.

Αν και δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αποδείξεις ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλούν άμεσα επιθετική συμπεριφορά, πολλά από αυτά περιέχουν σκηνές βίας, προκαλώντας ανησυχία για το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη βία και αν αυτή η εξοικείωση οδηγεί σε μίμηση επιθετικών συμπεριφορών.

Η επίδραση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στην προσοχή των παιδιών είναι ένα ακόμη σημείο προβληματισμού. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι η συνεχής έκθεση σε γρήγορα, εναλλασσόμενα ερεθίσματα μπορεί να δυσκολέψει τα παιδιά να συγκεντρωθούν σε πιο απαιτητικές δραστηριότητες, όπως το διάβασμα. Ωστόσο, οι απόψεις της επιστημονικής κοινότητας παραμένουν διχασμένες, καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι τα παιχνίδια μπορούν να βελτιώνουν συγκεκριμένες δεξιότητες προσοχής.

Τέλος, η ψηφιακή ενασχόληση των παιδιών με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι αναπόφευκτη, δεδομένης της σύγχρονης τεχνολογικής πραγματικότητας. Παρ' όλα αυτά, η καθοδήγηση των παιδιών και η ισορροπημένη προσέγγιση είναι απαραίτητες. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί καλούνται να θέτουν όρια στον χρόνο που τα παιδιά αφιερώνουν στα παιχνίδια αυτά, προωθώντας παράλληλα τη συμμετοχή τους σε άλλες δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, το διάβασμα και οι κοινωνικές συναναστροφές. Είναι σημαντικό να επιλέγονται παιχνίδια που προάγουν τη δημιουργικότητα και την εκπαίδευση, ώστε τα παιδιά να αναπτύσσουν θετικές αξίες και δεξιότητες.