Των Jaroslaw Kuisz και Karolina Wigura*
«Ξέρω ότι ακούγεται εξαιρετικά θλιβερό», δήλωσε ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, νωρίτερα φέτος. «Αλλά πρέπει να συνηθίσουμε στο γεγονός ότι μια νέα εποχή έχει ξεκινήσει: η προπολεμική εποχή». Ο κ. Τουσκ ο οποίος είναι πρόσφατος, από την εκδίωξη εθνολαϊκιστών από την εξουσία, χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Ωστόσο, τα λόγια του μπορεί να προκαλούν έκπληξη. Λαμβάνοντας υπόψη τον πόλεμο στη Γάζα, την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη σύγκρουση στο Σουδάν, μπορούμε ακόμα να μιλάμε για προπολεμική εποχή;
Ο κ. Τουσκ, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα μπορούσε ίσως να κατηγορηθεί για ευρωκεντρισμό. Όμως η παρατήρησή του είναι σωστή: δεν βρισκόμαστε εντός ενός παραδοσιακού πολέμου. Ωστόσο, από όλες τις συγκρούσεις που εκτυλίσσονται αυτή τη στιγμή, εκείνη στην Ουκρανία -η οποία θέτει την αυταρχική Ρωσία εναντίον της υποστηριζόμενης από τη Δύση Ουκρανία- έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να εξελιχθεί σε παγκόσμιο πόλεμο. Για τα μέλη του ΝΑΤΟ που συγκεντρώθηκαν αυτήν την εβδομάδα στην Ουάσινγκτον, η επεξεργασία του τρόπου με τον οποίο θα αποτραπεί κάτι τέτοιο βρέθηκε στην κορυφή της ατζέντας.
Για δυόμισι χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας, οι δυτικές χώρες έχουν ακολουθήσει αποκλίνουσες, μερικές φορές αντιφατικές προσεγγίσεις στον πόλεμο. Πίσω από την πολιτική κάθε χώρας κρύβεται μια ιδιαίτερη οπτική, που βασίζεται στην ιστορία. Είναι σαν ένα ζευγάρι γυαλιά, που ρίχνει στον πόλεμο διαφορετικό φως.
Κάποιοι πιστεύουν ότι βρισκόμαστε στις παραμονές ενός ευρύτερου πολέμου, βιώνοντας κάτι αντίστοιχο με εκείνο που συνέβη πριν από 100 χρόνια. Αυτή είναι η θέα μέσα από τα γυαλιά του Σεράγεβο. Εκεί, μια καυτή καλοκαιρινή ημέρα του 1914, ένας νεαρός δολοφόνος άνοιξε πυρ εναντίον του οχήματος του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστροουγγαρίας, ξεκινώντας ένα χάος που οδήγησε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος, ο οποίος ήταν εξαιρετικά καταστροφικός, ξεκίνησε κάπως τυχαία. Ο ιστορικός Κρίστοφερ Κλαρκ έχει αποκαλέσει τους πολιτικούς της εποχής «υπνοβάτες». Μέσα από ένα περίπλοκο μείγμα συναισθημάτων, προσβεβλημένης τιμής και απερισκεψίας, κατέληξαν άθελά τους στον πόλεμο.
Για όσους βλέπουν την κατάσταση μέσα από αυτό το πρίσμα, η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν πρέπει να αφεθεί να γίνει το ισοδύναμο της δολοφονίας του Φερδινάνδου, η σπίθα έναρξης ενός παγκόσμιου πολέμου. Μιλούν με ειρηνιστικό τόνο: προσοχή, βήμα προς βήμα οδεύουμε προς μια παγκόσμια, ίσως και πυρηνική, σύγκρουση - ακόμα κι αν κανείς δεν τη θέλει πραγματικά. Η Ουκρανία πρέπει να συγκρατηθεί και να επιδιωχθούν διπλωματικές διαπραγματεύσεις.
Αυτά τα γυαλιά τύπου Σεράγεβο φαίνεται να φοριούνται πιο έντονα στη Γερμανία. Από τον Φεβρουάριο του 2022, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχει υποστηρίξει σθεναρά την Ουκρανία και η χώρα του είναι ένας από τους σημαντικότερους εξαγωγείς υλικής βοήθειας και όπλων στην Ουκρανία. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, με κάθε νέα παράδοση, προειδοποιεί επανειλημμένα: κάποια στιγμή ένα drone, ένα αεροπλάνο μπορεί να είναι και το τελευταίο. Η έμφασή του είναι πάντα στην επιφυλακτικότητα και ο στόχος, τελικά, να βρεθεί κάποιου είδους διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Στους δρόμους του Βερολίνου κατά τη διάρκεια των πρόσφατων ευρωεκλογών, αφίσες με το πρόσωπο του Σολτς υπόσχονταν «διασφάλιση της ειρήνης».
Άλλοι φορούν ένα εντελώς διαφορετικό ζευγάρι γυαλιά - εκείνα του Μονάχου. Το ιστορικό σημείο αναφοράς τους προέρχεται από το 1938, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ απαίτησε ένα μέρος της Τσεχοσλοβακίας και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, με πνεύμα κατευνασμού, συμφώνησαν σ’ αυτό. Η προσάρτηση είχε σκοπό να ικανοποιήσει τις ορέξεις του Γ’ Ράιχ. Ο κατευνασμός ήρθε ωστόσο σε βάρος άλλων χωρών, όπως θα σας διαβεβαιώσουν οι Ανατολικοευρωπαίοι.
Επίσης, απέτυχε. Κατέρρευσε σαν τραπουλόχαρτο με την επίθεση της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939, οδηγώντας την υπόλοιπη Ευρώπη και τελικά τον κόσμο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό ακριβώς επιδιώκει να αποφύγει ο κ. Τουσκ. Δεν πρέπει να γίνουν παραχωρήσεις στο σύγχρονο αντίστοιχο του Χίτλερ.
Εκτός από την ίδια την Ουκρανία και την Πολωνία, αυτά τα γυαλιά φορούν χώρες της γύρω περιοχής: Φινλανδία, χώρες της Βαλτικής, Ρουμανία, Μολδαβία. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν φαίνεται να έχει φορέσει κι εκείνος τα γυαλιά του Μονάχου τα τελευταία δύο χρόνια. Αρχικός υποστηρικτής των διαπραγματεύσεων και της διπλωματίας, έδωσε πρόσφατα μια ομιλία κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την απειλή από τη Ρωσία. Η αποδυνάμωση της εξουσίας του, μετά τις πρόσφατες εκλογές, θα μπορούσε να διαταράξει αυτή την άποψη.
Τι γίνεται με την Ουάσινγκτον; Οι ΗΠΑ, φυσικά, μπήκαν αργά στους παγκόσμιους πολέμους: Η σταδιακή κλιμάκωση και των δύο έχει μικρή απήχηση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αντίθετα, η οπτική της Αμερικής προέρχεται από το τραύμα που την τράβηξε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ το 1941. Αυτή η απροσδόκητη επίθεση, στην οποία σκοτώθηκαν περισσότεροι από 2.000 Αμερικανοί στρατιώτες, δίδαξε στις ΗΠΑ ότι εάν δεν έχουν μια προσεκτικά βαθμονομημένη παρουσία στις συγκρούσεις, μπορεί να πληρώσουν πολύ μεγαλύτερο τίμημα.
Αυτά τα γυαλιά Περλ Χάρμπορ βοηθούν στην εξήγηση της συμπεριφοράς της Αμερικής σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, όπου έχει προσπαθήσει να υποστηρίξει την Ουκρανία όσο το δυνατόν περισσότερο - μέχρι το σημείο που δεν θα κινδύνευε άμεσα από αντίποινα. Αυτό οφείλεται στην αμφιταλαντευόμενη ποιότητα της υποστήριξης της Αμερικής, πάντα ανήσυχης για μια ρωσική κλιμάκωση. Τα προβλήματα που δημιούργησε αυτό, ιδίως στο καθυστερημένο πακέτο βοήθειας προς την Ουκρανία, είναι προφανή.
Το 2024, δεν είμαστε στο Σεράγεβο, στο Μόναχο ή στο Περλ Χάρμπορ. Αυτό όμως δεν αλλάζει τη βαθιά επίδραση που έχουν αυτές οι οπτικές. Κάθε ζευγάρι γυαλιά όχι μόνο διαμορφώνει μια διανοητική ανάλυση των επίκαιρων γεγονότων, αλλά συνεπάγεται επίσης μια ισχυρή ηθική πεποίθηση για το τι είναι σωστό και πρωτεύον.
Ωστόσο, υπάρχει τρόπος να συμφιλιωθούν όλες οι πλευρές. Κατανοούμε ότι δεν βρισκόμαστε σε μια παλιομοδίτικη προπολεμική εποχή, αλλά σε μια νέα εποχή υβριδικού πολέμου. Και αν δεν υπάρχουν ακόμη ρωσικά drones που πετούν πάνω από τις χώρες της ΕΕ, οι μάχες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη σε άλλα μέτωπα - έστω, προς το παρόν, με τη μορφή παραπληροφόρησης, κατασκοπείας και πειρατείας. Οι αναλογίες του Σεράγεβο, του Μονάχου και του Περλ Χάρμπορ είναι όλες χρήσιμες για την οικοδόμηση μιας νέας οπτικής, κατάλληλης για τον 21ο αιώνα.
Δεν είμαστε καταδικασμένοι να επαναλάβουμε το παρελθόν. Η άποψή μας είναι ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να θέσουν το οπλοστάσιο της συμμαχίας στη διάθεση της Ουκρανίας για να εξασφαλίσουν την ήττα της Ρωσίας.
*Ο Kuisz είναι πολιτικός αναλυτής και ιστορικός. Η Wigura είναι ιστορικός των ιδεών © 2024 Διατίθεται από το «The New York Times Licensing Group»
