Drinking too much Kool Aid…

Εδώ και μερικές δεκαετίες η Κύπρος προσποιείται ότι είναι ή ότι θέλει να καταστεί διεθνής χρηματοοικονομικός προορισμός, ενεργειακή γέφυρα μεταξύ τριών ηπείρων, σπουδαίος τουριστικός προορισμός, προορισμός ξένων επενδύσεων, και, εσχάτως, εκκολαπτόμενο κέντρο τεχνολογίας, επιστημονικής έρευνας και εφευρετικότητας, νεοφυούς επιχειρηματικότητας, τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιατρικών υπηρεσιών και εσχάτως… υποσχόμενος αστροτουριστικός προορισμός (sic).

Εισηγούμαι να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να «καταπιούμε» μια και καλή το «Kool Aid» (όπως λένε και οι Αμερικανοί) που «ποτίζουμε» στους εαυτούς μας τόσα χρόνια και αφού το κάνουμε, να πάρουμε και μια δεύτερη, βαθύτερη αυτή τη φορά, ανάσα και να δούμε την πραγματικότητα που έχουμε μπροστά μας ως τόπος, ως οικονομία και ως πολιτεία. Επειδή ο λόγος που δεν προβαίνουμε σε εκείνες τις απαραίτητες διορθώσεις και στρατηγικές στοχεύσεις και ενέργειες που θα μας σπρώξουν πραγματικά προς τα εμπρός, οφείλεται κυρίως στην παραπλανητική οπτική και στρεβλή διάγνωση των προκλήσεων και προβλημάτων που έχουμε μπροστά μας που με τη σειρά τους διαστρεβλώνουν και τις προτεραιότητές μας ως τόπος.

Τούτο το τελευταίο σχετίζεται με τη γνωστή και χιλιοειπωμένη διατύπωση που λέει ότι δεν αρκεί μόνο η διάγνωση ενός προβλήματος αλλά απαιτείται και η υποβολή προτάσεων για επίλυσή του. Το ζήτημα όμως, της Κύπρου είναι η συστηματικά λανθασμένη διάγνωση των προβλημάτων και αναγκών, εσωτερικά και εξωτερικά, οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά, που διαστρεβλώνει ολοκληρωτικά την εικόνα που κανονικά θα έπρεπε να έχει μπροστά της η, όποια, κυβέρνηση και οι όποιοι πολιτικοί. Ας πάρουμε κάποια ενδεικτικά παραδείγματα.

Είμαστε διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο; Αν είμαστε, πού είναι οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες; Σε ποια άλλα διεθνή χρηματοοικονομικά κέντρα εδρεύουν οι δικές μας τράπεζες; Ποιοι είναι οι διεθνείς πελάτες τους; Σε ποια μεγάλα ξένα επενδυτικά έργα, οποιασδήποτε μορφής, συμμετέχουν; Ποιες άλλες διεθνείς και πολυεθνικές τράπεζες συνεργάζονται και συμμετέχουν μαζί τους σε αυτά τα έργα, με οποιαδήποτε μορφή; Πού είναι οι μεγάλοι διεθνείς χρηματοοικονομικοί συμβουλευτικοί οίκοι, οι σχέσεις με ξένες αγορές κεφαλαίων, τις αγορές δανείων, αλλά και διεθνών ταλέντων; Και μην θεωρήσουμε ότι επειδή μια τράπεζα έχει μια εγγραφή στο χρηματιστήριο του Λονδίνου, και μια άλλη έναν ξένο μέτοχο, και όλες μαζί κάμποσες ξένες καταθέσεις από πολίτες συγκεκριμένων γεωγραφικών προορισμών, είναι αρκετό για να μας καταστήσει διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο. Ούτε οι εταιρείες συναλλαγματικών συναλλαγών υψηλού ρίσκου γνωστές ως Forex, με την αμφιλεγόμενη φήμη τους, αποτελούν κριτήριο ικανό να μας χαρακτηρίσει διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο. Όπως δεν αποτελούν κριτήριο χαρακτηρισμού της Κύπρου ως «χρηματοοικονομικού τεχνολογικού προορισμού» επειδή τις αποκαλούμε «fintech». Τι κάνουμε, λοιπόν, για όλα αυτά; Συνεχίζουμε την ίδια πορεία επειδή μας φέρνει χρήματα (και κρίσεις φήμης κάθε πέντε-δέκα χρόνια) ή κάνουμε στρατηγική στροφή; Μπορούμε να κάνουμε στροφή; Θέλουμε;

Αντίστοιχα, το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε με όλους σχεδόν τους κλάδους που ισχυριζόμαστε ότι έχουμε πλεονέκτημα ή έστω κάτι ουσιαστικό να πούμε για αυτούς. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η Κύπρος δεν είναι διεθνές τεχνολογικό κέντρο ή διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο ή ιατρικό κέντρο ή οποιοδήποτε άλλο «κέντρο», επειδή αξιοποίησε την ευκαιρία της τρέχουσας πολιτικής κρίσης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, και προσφάτως του Ισραήλ και αλλού στην περιοχή μας και αποτέλεσε επιλογή εγκατάστασης των οποιωνδήποτε δραστηριοτήτων και επιχειρήσεων των προαναφερθεισών κλάδων.

Ασφαλώς καλά κάναμε και μπράβο μας που διαχειριστήκαμε και συνεχίζουμε να διαχειριζόμαστε με ώριμο τρόπο αυτές τις επενδύσεις, αλλά αυτές από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να μας καταστήσουν «κέντρο» του ενός ή του άλλου κλάδου και κυρίως «διεθνές» κέντρο αξιώσεων και με προοπτική, όπως αφήνουμε να νοηθεί και όπως, ίσως, κάποιοι από εμάς να θέλουν. Ακριβώς όπως δεν ήταν αρκετές οι πωλήσεις διαβατηρίων για να μας μετατρέψουν σε Μανχάταν ή Ντουμπάι επειδή κτίσαμε «πέντε-δέκα» ουρανοξύστες που «χάσκουν» άδειοι πάνω από τα κεφάλια μας και μια-δυο μαρίνες που υπολειτουργούν. Όπως δεν είναι αρκετή η λειτουργία κάποιων πανεπιστημιακών σχολών αναγνωρισμένων στην Ελλάδα που προσέλκυσαν φοιτητές από εκεί για να θεωρηθούμε ως «εκπαιδευτικό κέντρο» ή όπως δεν είναι αρκετά τα δρομολόγια των χαμηλού κόστους αερογραμμών για να μας καταστήσουν τουριστικό προορισμό υψηλού επιπέδου. Όλα αυτά, όσο σημαντικά και αν είναι, δεν υποστηρίζουν την αφηγηματική μας για ένα διεθνές κέντρο αξιώσεων.

Χωρίς να μηδενίζουμε την προσπάθεια όλων μας για ανάπτυξη και οικονομική πρόοδο και χωρίς να υποτιμούμε τα επιτεύγματα ενός λαού που πριν εκατό χρόνια βρισκόταν ανάμεσα στις φτωχές τριτοκοσμικές χώρες της υφηλίου, καλό θα ήταν, πλέον, να δούμε με ειλικρίνεια και θάρρος τη σημερινή μας πραγματικότητα ώστε να μπορέσουμε να αποφασίσουμε τι θέλουμε να είμαστε. Επειδή δεν θα γίνουμε διεθνές κέντρο οποιασδήποτε πραγματικά θετικής και βιώσιμης μορφής αν δεν εξειδικευτούμε στην πραγματική αριστεία και να χαίρει και της ανάλογης άριστης φήμης και αξιοπιστίας διεθνώς. Και όπως μάθαμε από την καλή και την ανάποδη, η εθνική επιτυχία δεν είναι πάντα συνυφασμένη με την καλή εθνική οικονομική επίδοση.

Αντίθετα, όσο τα «μπερδεύουμε» όλα αυτά μεταξύ τους και όσο προβάλλουμε κάποιες δραστηριότητες που απλώς «βγάζουν» χρήματα προσποιούμενοι ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι, τόσο περισσότερες από τις «λάθος» δουλειές θα προσελκύουμε (όπως κάναμε διαχρονικά) και τόσο δυσκολότερη θα είναι η προσπάθειά μας για να καταστούμε κάποια μέρα πραγματικό κέντρο αξιώσεων οποιασδήποτε μορφής… ακόμα και της αστροτουριστικής…