Η πολιτική προέκταση της ασθμαίνουσας ευρωπαϊκής οικονομίας

Οι ώριμες οικονομίες παρουσιάζουν, συνήθως, χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτή η γνωστή και καταγεγραμμένη παραδοχή, που έχει ασφαλώς εξαιρέσεις, διαπιστώνεται μέσω της εμπειρικής παρατήρησης της συμπεριφοράς των ώριμων οικονομιών και αγορών. Η δε μελέτη των χαρακτηριστικών των ανεπτυγμένων οικονομιών αποδεικνύει ότι όσο πιο ώριμη είναι μια οικονομία τόσο μικρότερος είναι ο ρυθμός μελλοντικής ανάπτυξής της, αλλά και πιο σταθερή παρουσιάζεται η πορεία της. Τούτο οφείλεται στην ωριμότητα της ανάπτυξης των υποδομών της, αλλά και στις συνθήκες σταθερότητας και διαφάνειας στη λειτουργία της σχέσης μεταξύ κεφαλαίου, κατανάλωσης και παραγωγικότητας. Αντίθετα, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες παρουσιάζουν μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης και πιο απότομες διακυμάνσεις, επειδή ακόμα δεν έχουν «ολοκληρώσει» τον κύκλο επενδύσεών τους σε υποδομές και οι αγορές τους δεν έχουν ακόμα ωριμάσει. Η οικονομική θεωρία, δε, προβλέπει ότι αργά ή γρήγορα οι οικονομίες διεθνώς τείνουν να συγκλίνουν, αφού ωριμάσουν και εκείνες των αναπτυσσομένων χωρών. Είναι, κατ’ επέκταση, φυσιολογική η παρουσίαση χαμηλών, συγκριτικά, δεικτών ανάπτυξης από τις ώριμες οικονομίες του βορείου ημισφαιρίου, κυρίως.

Αυτό όμως που παρατηρείται στην ευρωζώνη δεν είναι και τόσο φυσιολογικό, ακόμα και αν πρόκειται περί ώριμων οικονομιών. Επειδή άλλο είναι να αναπτύσσεται μια οικονομία όπως, π.χ. της Ινδίας με 6% ετησίως και άλλο να αναπτύσσεται μια ώριμη οικονομία όπως, π.χ. των ΗΠΑ με 2%-3% και άλλο να αναπτύσσεται με 0,2% όπως, π.χ. η γερμανική! Με ρυθμούς ανάπτυξης που τους τελευταίους δώδεκα μήνες κινούνται μεταξύ ύφεσης και ανεμικής ανάπτυξης επιπέδου λίγο πιο πάνω από το μηδέν, οι ευρωπαϊκές οικονομίες κυριολεκτικά βρίσκονται σε στασιμότητα. Αν, δε, προσμετρηθεί και ο πληθωρισμός, έστω και στην παρατηρούμενη μειωμένη έκφανσή του, τότε στην πραγματικότητα το όποιο όφελος στην κοινωνία και στην αγορά είναι μάλλον ανύπαρκτο. Ασφαλώς, όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση των μεγάλων και ώριμων οικονομιών, το μέγεθος μετρά και τούτο είναι αυτονόητο.

Στη δική μας περίπτωση, όπου η οικονομία μας αναπτύσσεται με 2,8% το 2024 και με πρόβλεψη για 3% το 2025, σε αντίθεση με το 5,8% του 2022 (πρώτα τρία τέταρτα του έτους), είναι εμφανής η σμίκρυνση της ανάπτυξης του ΑΕΠ μας. Αν προσμετρηθεί και η εξάρτησή μας από συγκεκριμένους τομείς ανάπτυξης, όπως είναι ο τουρισμός και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων, κυρίως στην κτηματαγορά, με τα βραχύβια και μη βιώσιμα χαρακτηριστικά τους, τότε η κατάσταση καθίσταται εξίσου σοβαρή με εκείνην που αντιμετωπίζουν οι μεγάλες και ώριμες οικονομίες της ευρωζώνης παρά τον θετικό, αλλά μειούμενο, ρυθμό ανάπτυξης που παρουσιάζει η οικονομία μας. Τα δε μεγέθη μας είναι, βέβαια, τόσο μικρά που η όποια επίδρασή τους στο συνολικό ευρωπαϊκό οικονομικό οικοδόμημα δεν λαμβάνεται καν υπόψη.

Μια, όμως, παράμετρος που πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη, πέραν του ρυθμού ανάπτυξης και των άλλων βασικών δεικτών οικονομικής επίδοσης όπως εκείνων του πληθωρισμού, του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, της ανεργίας, του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, είναι ο βαθμός ισομερούς κατανομής του όποιου παραγόμενου πλούτου, όπως και το αντίστροφο, δηλαδή η ανισομέρεια των όποιων αρνητικών επιπτώσεων στα διάφορα τμήματα της αγοράς και της κοινωνίας. Αλλιώς βιώνει τη μείωση της καταναλωτικής και επενδυτικής του δυνατότητας και ικανότητας ένας εκατομμυριούχος και αλλιώς ένας χαμηλόμισθος, ένας συνταξιούχος ή ένας υποαπασχολούμενος νέος, έστω και αν ο δείκτης ποσοτικά τους αφορά ισότιμα. Τούτο ισχύει τόσο στις περιπτώσεις των αναπτυσσομένων οικονομιών όσο και σε εκείνες των ανεπτυγμένων. Και στις δύο, όμως, κατηγορίες χωρών η ανισομέρεια στη διάχυση της ανάπτυξης και η συνακόλουθη διεύρυνση της ανισότητας στην κοινωνία τείνει να εξελιχθεί σε δομικό οικονομικό και πολιτικό ζήτημα που επηρεάζει όχι μόνο την εξαιρετικά σημαντική για την ΕΕ συνοχή των κρατών μελών της και το βιοτικό επίπεδο των λαών, αλλά και τον πολιτικό προσανατολισμό και συμπεριφορά των Ευρωπαίων πολιτών. Η συνθήκη αυτή αποτελεί το αβγό που γεννά το φίδι του λαϊκισμού, της ανασφάλειας, της ξενοφοβίας, του σοβινισμού και της ατομικής και κοινωνικής αντίδρασης, τις επιπτώσεις των οποίων πρώτα βλέπουμε στην καθημερινότητά μας και σύντομα θα δούμε να καταγράφονται στις επερχόμενες εκλογές εδώ, και στην Ευρώπη…