Φάρμακο υπάρχει ….

Με τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, κυκλοφόρησε μέσα στο 2022 η δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Στέλιου Ράμφου «Διακόσια Χρόνια Γέννας». Ο συγγραφέας είναι από τους Έλληνες διανοούμενους που θαυμάζω. Από τα κείμενα του βιβλίου, θα σας μεταφέρω σήμερα μερικά αποσπάσματα τα οποία μπορούν να μας προβληματίσουν. Στο κείμενό του «Εγγυητής εξ αποστάσεως», ο Ράμφος παρουσιάζει τον Έλληνα να αδιαφορεί για το γενικό καλό, όπως κάνει δηλαδή ένα μικρό παιδί. Γράφει σχετικά: Ο Έλληνας μοιάζει σαν μικρό παιδί συναισθηματικά ανεξέλεγκτο. Στα σκληρά πλαίσια της οικογένειας εσωτερικεύει τη μητρική εικόνα και τη γαλουχία ως νοοτροπία του «άλλοι φροντίζουν για εμάς».

Η θυσιαστική αδυναμία της μητέρας τον κάνει αυταρχικό με τους δικούς του και καλοσυνάτο με τους τρίτους, καθώς «μέσα» έχει επιβεβαιωμένη στην αγάπη της την εικόνα του, ενώ «έξω» πρέπει να την κερδίζει διαρκώς. Εδραιώνεται έτσι μια κακή σχέση με τον εαυτό μας, η οποία χειροτερεύει στην παρεπόμενή της δυσπιστία και αντιπαλότητα, υποδαυλίζοντας ταυτόχρονα ρήξεις με την πραγματικότητα από κοινού με μεγαλομανίες και διωκτικά σύνδρομα, ελαυνόμενα από χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μ’ αυτόν τον τρόπο ζούμε το «πριν» και το «μετά», απολαμβάνοντας ένα παρόν ασάλευτο, στην όαση των καφενείων…. Σε συλλογικό επίπεδο βιώνουμε τον παιδισμό μας, κυρίως ως δραματικά μειωμένη συνείδηση του δημοσίου χώρου (καθαρό σπίτι, βρόμικοι δρόμοι) και ως ιδιαίτερη δυσκολία να οικειοποιηθούμε τη μεγάλη κατάκτηση της νεωτερικότητας: το κράτος ως πολιτικός εγγυητής της κοινωνικής συνοχής, με πυλώνες τους θεσμούς του. Αντ’ αυτού, επιλέξαμε την οικοδομή ενός κράτους – περιτυλίγματος προνεωτερικών ηθών και πρακτικών θεμελιωμένου στην κομματική φαγωμάρα και τη διαφθορά, που δικαιολογούμε ως χαριστική ανοχή στον «ταλαίπωρο» εαυτό μας. Προϊόν τούτης της «εξελίξεως» αποτελεί το παρασιτικό πελατειακό κράτος, στην υπηρεσία του μερικού και όχι του γενικού συμφέροντος, και η συνακόλουθη αδυναμία να εσωτερικεύσουμε την ανάγκη μιας συναινετικής εθνικής πολιτικής, καθώς προτεραιότητα συνήθως αποτελεί η ηδονή της εξουσίας, με βαρύ τίμημα την τοξικότητα του δημοσίου βίου. Η ψυχική υποτίμηση του κοινού συμφέροντος ευνοεί την ανάπτυξη μιας αδιαφορίας εν είδει αναβλητικότητας και κατ’ επέκταση την υποκατάσταση της ιδεολογίας στη θέση της συνειδήσεως.

Η πνευματική επένδυση σε φαντασιώσεις που αντικαθιστούν μέσα μας την πραγματικότητα, μετατρέπεται γρήγορα σε νοοτροπία. Τα είδωλά τους μεταβάλλονται σε αυτοματισμούς, σε αντιλήψεις και εθισμούς οι οποίοι υπαγορεύουν μαζί με τις πεποιθήσεις και συμπεριφορές ανήλικου, που επιζητεί όλοι να υπηρετούν τυφλά την εξάρτησή του από εκείνους. Μπορεί μετά το 1974 να εκδημοκρατίσθηκαν οι θεσμοί, όχι όμως οι νοοτροπίες…. Το αίτημα του εθνικού αναστοχασμού κατέπνιξαν οι ιαχές της Μεταλιτεύσεως, παραμένει ωστόσο αναγκαίος όρος κάθε ανατάξεως, μαζί με την αποκατάσταση της σημασίας των λέξεων…. Δεν περιγράφω μαζοχιστικά κάποιο τελεσίδικο ιστορικό αδιέξοδο. Επισημαίνω πως η ασθένεια εκ των κάτω μπορεί να θεραπευθεί εκ των άνω…. Η οξύτητα της ελληνοτουρκικής εντάσεως, η συγκυρία της εξόδου από την πανδημία, η επέτειος του 1821, συνιστούν πρακτικά και συμβολικά ευκαιρία για να ενεργοποιηθούν η πολιτική, οικονομική και πνευματική ηγεσία της χώρας στην προοπτική της εθνικής ανατάξεως. Φάρμακο υπάρχει και μάλιστα αποτελεσματικό: Να πράττουμε και το δυσάρεστο, το δύσκολο, το απαιτητικό και να αξιολογούμαστε αντί να παραδινόμαστε στην κατανάλωση φαντασιακών επιθυμιών, να μας καταπίνουν τα ορόματα και να μένουμε έτσι μονίμως παιδιά. Η ευφυία αποκοιμιέται με τη φαντασίωση, αλλ’ αφυπνίζεται με τη δυσκολία. Πορευόμενοι προς τις προεδρικές εκλογές και με δεδομένο πως η ασθένεια εκ των κάτω μπορεί να θεραπευθεί εκ των άνω, θα πρέπει, όσοι αγαπούμε αυτόν τον τόπο, και δεν το θέλουμε να βολοδέρνεται μέσα σε τριτοκοσμική μιζέρια και έρμαιο στις ορέξεις της Τουρκίας, να στηρίξουμε εκείνον τον υποψήφιο που διαθέτει το αποτελεσματικό φάρμακο θεραπείας της «ασθένειάς» μας, που δεν είναι άλλο από του να πράττουμε και το δυσάρεστο, το δύσκολο και απαιτητικό και που δεν διακατέχεται από φαντασιακές επιθυμίες ή επί το λαϊκότερο, που να μην μας υπόσχεται ότι θα μας πάρει περπατητούς στο φεγγάρι….