Ακάμας: Μια λανθασμένη πορεία

Τα επιχειρήματα που προβάλλονται για ανάπτυξη του Ακάμα, αλλά και αυτά που πηγάζουν από το Τοπικό Σχέδιο του Πολεοδομικού Συμβουλίου, προτείνουν υποχωρήσεις στην προστασία του περιβάλλοντος προκειμένου να επιτραπεί ‘ήπια και αειφόρα ανάπτυξη’. Το Σχέδιο μπορεί να χαρακτηριστεί ως κακέκτυπο εφόσον δεν θα εξυπηρετήσει ούτε την περιβαλλοντική ούτε την αναπτυξιακή προοπτική του Ακάμα, βασίζονται σε λανθασμένο σκεπτικό που θεωρεί την προστασία αφαιρετική για την ανάπτυξη. Μεγάλο λάθος, πολεοδομική πλάνη και αδιέξοδη πορεία. Ανάπτυξη δεν είναι η άλλη όψη της ανάπτυξης ακινήτων ούτε και η αποτελεσματική περιβαλλοντική προστασία κατατεμαχισμένη με ενδιάμεσες ήπιες ταβερνούλες, μικρής κάλυψης ξενώνες, οδικό δίκτυο με ήπια υλικά και όμορφες φιλικές παιδικές χαρές με όμορφα στέγαστρα. Λάθος σύλληψης τόσο για την ανάπτυξη για σκοπούς απόδοσης εισοδήματος όσο και για την περιβαλλοντική προστασία για σκοπούς διαφύλαξης του οικοσυστήματος. Είναι λανθασμένη αυτή η προσέγγιση που μάλιστα ευθύνεται για την άγονη αντιπαράθεση ιδιοκτητών, κατοίκων και Σχεδίων Ακάμα κατά τα τελευταία 30 τόσα χρόνια.

Όλες οι μελέτες για τον Ακάμα καταγράφουν και τονίζουν την περιβαλλοντική αξία των φυσικών στοιχείων του Ακάμα και την μοναδικότητα της περιοχής. Όλοι οι εμπλεκόμενοι, κάτοικοι, ιδιοκτήτες και πολεοδόμοι του Τοπικού Σχεδίου συμφωνούν με αυτό. Ενώ λοιπόν συμφωνούν και αναγνωρίζουν την περιβαλλοντική αξία της περιοχής η αξία αυτή ξεπερνιέται και δεν αξιοποιείται ως παράγοντας ανάπτυξης γιατί επικρατεί η πατροπαράδοτη λογική ότι ανάπτυξη είναι όση είναι και οι οικοδομές. Η σωστή προσέγγιση είναι διαφορετική. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι η δυναμική και ο κινητήρας της ανάπτυξης γιατί εκείνο που προστατεύεται είναι ουσιαστικά ο κύριος οικονομικός πόρος της περιοχής. Οτιδήποτε άλλον στον Ακάμα υπάρχει και σε άλλες περιοχές. Η προστασία περιβαλλοντικού, φυσικού και πολιτιστικού πλούτου γίνεται γιατί έχουν αξία, αν δεν είχαν αξία γιατί να προστατευτούν;

Το θέμα είναι η διαμόρφωση και εφαρμογή στρατηγικής και μέτρων οικονομικής πολιτικής προκειμένου η περιβαλλοντική αξία να δημιουργήσει δαπάνες, να αποδώσει εισοδήματα, οργανικές θέσεις εργασίας και μέλλον για τις κοινότητες. Τέτοιες στρατηγικές έχουν εφαρμοστεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Αυστρία, Ολλανδία, κλπ.) και τέτοιες πρέπει να ακολουθηθούν και στον Ακάμα. Αυτή τη στρατηγική λείπει από το Τοπικό Σχέδιο το οποίο ακολουθεί σενάρια συντελεστών δόμησης για ρύθμιση της ανάπτυξης οικοδομών. Διασφαλίζουν άραγε τα σενάρια αυτά τα οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή; Πρέπει να δοθεί μια απάντηση εδώ. Δεν είναι μυστήριο ο σχεδιασμός μιας οικονομικής στρατηγικής ώστε η προστασία της μοναδικότητας του Ακάμα να αποδώσει και χρηματική αξία. Τέτοιες στρατηγικές οικονομικού σχεδιασμού για περιβαλλοντική προστασία έχουν ως βασική διάσταση το στοιχείο του value capture, δηλαδή ανάκτηση αξίας από περιβαλλοντική προστασία. Οι οικονομικοί μηχανισμοί λείπουν από το προσκήνιο του Τοπικού Σχεδίου, δεν υπήρξαν ποτέ γιατί εξακολουθούμε να παίξουμε περιβαλλοντική πολιτική με του συντελεστές δόμησης. Έχουν και οι συντελεστές δόμησης τη σημασία τους αλλά για μέσα στις κοινότητες για προστασία του παραδοσιακού πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού ιστού.

Ποιος λοιπόν μπορεί να είναι ο σχεδιασμός; Δημιουργία αγοράς και ζήτησης για όλα αυτά τα προστατευόμενα πολεοδομικά, αρχιτεκτονικά, πολιτιστικά και φυσικά στοιχεία με απόλυτη προστασία, καλή συντήρηση, ενεργό ανάδειξη και προβολή σε Ευρωπαϊκό επίπεδο του παραδοσιακού πολεοδομικού ιστού των κοινοτήτων, της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της ικανότητας της για νέες κατάλληλες χρήσεις, με ανάδειξη των χώρων οικολογικής αξίας ως χώρων ξεχωριστής θέασης, επίσκεψης και εμπειρίας, με σύνδεση της περιοχής με πανευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών του ίδιου επιπέδου ποιότητας και προστασίας, με βελτίωση των οικοδομών, υποδομών και άλλων χώρων ταυτότητας, με δημιουργία και προώθηση σχεδίων διαφήμισης και marketing της περιοχής, με εκπαίδευση σε θέματα φιλοξενίας και διαχείρισης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και παραγωγής τοπικών προϊόντων κρασί, χαλλούμι, μέλι, κ.ά.), ακόμη και με επιβολή χρέωσης εισόδου για τους επισκέπτες και ίσως και με δημιουργία Ταμείου Ακάμα για χρηματοδότηση τυχόν αποζημιώσεων για να έχει και απολαμβάνει όλη η Κύπρος Ακάμα ως ‘δημόσιο αγαθό΄. Μιλάμε για μια ολοκληρωμένη στρατηγική ενεργοποίησης του οικονομικού περιεχομένου της προστασίας του περιβάλλοντος. Ο Νόμος περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας, στη βάση του οποίου εκπονείται το Τοπικό Σχέδιο του Ακάμα, είναι ελλιπέστατος σε τέτοια εργαλεία και προσεγγίσεις και είναι για αυτό που δεν είναι πιστικό ότι θα προσφέρει τις επιθυμητές λύσεις. Αντί λοιπόν να γίνουν οι ανάλογες τροποποιήσεις και προσαρμογές για ενοποιημένο σχεδιασμό στον Ακάμα, και σε άλλες περιοχές, συνεχίζουν οι συντελεστές δόμησης να οδηγούν μια άγονη και αδιέξοδη πορεία.

Ο Γλαύκος Κωνσταντινίδης είναι κοινωνιολόγος, οικονομολόγος και πολεοδόμος