Ενεργειακή κρίση και εκλογές

Αυτές θα είναι ίσως οι πιο σημαντικές εκλογές που θα έχει η Κύπρος εδώ και πάρα πολύ καιρό. Και δεν είναι μόνο το Κυπριακό που φαίνεται να μας ξεφεύγει γρήγορα λόγω των ανεπαρκών χειρισμών της τελευταίας δεκαετίας, και ειδικά των θλιβερών χειρισμών και τη χαμένη ευκαιρία του Κραν Μοντανά. Είναι και η οικονομική κρίση που τυλίγει ραγδαία την Ευρώπη, και αναπόφευκτα την Κύπρο - τα τρόφιμα, η ενέργεια, ο πληθωρισμός, όλα ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Και αν ήταν άσχημα μέχρι τώρα, δυστυχώς έρχονται πολύ χειρότερα, με την Κύπρο να κοιμάται. Αντί να αντιμετωπίζει τα ζητήματα και να λαμβάνει μέτρα για να αμβλύνει τον αντίκτυπο, ή ακόμα και να τον αποτρέπει όπου είναι δυνατόν, η κυβέρνηση αρκείται στο να εισπράττει περισσότερους φόρους από τις υπέρογκες πλέον τιμές της ενέργειας και τον συνεχώς αυξανόμενο πληθωρισμό -κάνοντας την οικονομία να φαίνεται καλύτερη από ό,τι είναι- δημιουργώντας περισσότερα «μαξιλάρια» για μια «βροχερή μέρα». Δυστυχώς όχι μόνο η βροχερή μέρα είναι εδώ και τώρα, αλλά βρέχει καταρρακτωδώς. Οι Κύπριοι λυγίζουν κάτω από το βάρος των ανελέητα αυξανόμενων τιμών και του συντριπτικού κόστους ζωής.

Η αύξηση 22% στην τιμή του ρεύματος που ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα δεν θα είναι η τελευταία. Δυστυχώς, θα υπάρξουν περισσότερες μέχρι τουλάχιστον το τέλος του τρέχοντος έτους.

Καθώς δεν έχουν παρθεί σοβαρά μέτρα για την αντιμετώπιση των κρίσεων, αυτές κινδυνεύουν να γίνουν ένα οξύ πρόβλημα για την επόμενη κυβέρνηση. Υπάρχει κίνδυνος ακόμη και να γίνει deja-vu με το 2013.

Ένα παράδειγμα είναι η έκτακτη συνεδρίαση στο Προεδρικό Μέγαρο την 1η Ιουλίου για την αντιμετώπιση των υπέρογκων τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Τελείωσε χωρίς πρακτικά αποτελέσματα. Εγκρίθηκαν επτά μέτρα με μηδενικό αντίκτυπο στη μείωση των τιμών του ρεύματος βραχυπρόθεσμα - και νεφελώδη μέτρα χωρίς συγκεκριμένες ενέργειες, που σε κάθε περίπτωση θα έπρεπε να είχαν ληφθεί εδώ και χρόνια. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να παράγουν αποτελέσματα. Στο μεταξύ, η κυβέρνηση εισπράττει περισσότερους φόρους, δημιουργώντας περισσότερα μαξιλάρια.

Κρίση ευρωπαϊκών διαστάσεων

Ένας τίτλος του Bloomberg την περασμένη εβδομάδα ήταν η Ευρώπη «Προετοιμάζεται για την Ημέρα της Κρίσης», καθώς οι οικονομίες των κρατών μελών συνεχίζουν να επιδεινώνονται και καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος πλήρους διακοπής από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ένας άλλος ήταν «Η αύξηση της κοινωνικής αναταραχής για την ενέργεια και τις ελλείψεις τροφίμων απειλεί την παγκόσμια σταθερότητα». Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας δήλωσε ότι αυτή «Είναι η πιο ακραία ενεργειακή κρίση που έχει δει ποτέ ο κόσμος και θα επιδεινωθεί… Αυτός ο χειμώνας στην Ευρώπη θα είναι πολύ, πολύ δύσκολος», με τις αγορές να προετοιμάζονται για την ημέρα της καταστροφικής κρίσης.

Ο Φρανς Τίμερμανς, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προειδοποίησε ότι «η Ευρώπη κινδυνεύει από καταστροφικές και πολύ, πολύ ισχυρές συγκρούσεις και διαμάχες αυτόν τον χειμώνα λόγω των υψηλών τιμών ενέργειας». Πρόσθεσε ότι «ο κόσμος ανησυχεί περισσότερο για την άμεση κρίση και όχι για τη μακροπρόθεσμη κρίση. Και αν δεν αντιμετωπίσουμε την άμεση κρίση, σίγουρα θα [καταλήξουμε σε] μακροπρόθεσμη κρίση».

Η προοπτική των ενεργειακών ελλείψεων και οι ολοένα και πιο ζοφερές οικονομικές προοπτικές, ο αφανής πληθωρισμός και τα υψηλότερα επιτόκια αναμένεται τώρα να «επηρεάσουν τη δημοσιονομική κατεύθυνση του 2023». Η πιθανότητα ύφεσης φέτος έχει πλέον αυξηθεί, με το ευρώ να χάνει τόσο πολύ από την αξία του που πλησιάζει την ισοτιμία με το δολάριο - και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να πέσει ακόμη χαμηλότερα.

Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος ύφεσης βρίσκεται στη Γερμανία. Είναι ένα από τα πιο ευάλωτα μέλη της ευρωζώνης σε περικοπές στις ρωσικές ενεργειακές ροές και ήδη βλέπει την οικονομική της παραγωγή να συρρικνώνεται. Επιστρέφει στον άνθρακα και σκέφτεται να αυξήσει το επίπεδο ενεργειακού συναγερμού στο πιο σοβαρό επίπεδο - «έκτακτης ανάγκης». Ενώ ήταν η μεγαλύτερη εξαγωγέας στην Ευρώπη, αυτό τον μήνα η Γερμανία είχε το πρώτο μηνιαίο εμπορικό της έλλειμμα σε 31 χρόνια λόγω του υψηλού κόστους της εισαγόμενης ενέργειας - ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.

Η Γαλλία είχε καταγράψει το υψηλότερο εμπορικό της έλλειμμα στην ιστορία της για τρεις συνεχόμενους μήνες. Έχοντας χάσει τον έλεγχο του Κοινοβουλίου, ο Πρόεδρος Μακρόν δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να κυβερνήσει αποτελεσματικά.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα συνεχή και αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα, οι υψηλές τιμές και ο πληθωρισμός συνέβαλαν στο να αναγκαστεί ο Πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, σε παραίτηση. Δεν είναι μόνο τα σκάνδαλα και οι προσωπικές αδυναμίες που τον περικύκλωσαν, αλλά και η επιδείνωση της οικονομίας. Ευτυχώς στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει σημασία η λογοδοσία, αναγκάζοντας τον Πρωθυπουργό να παραιτηθεί - σε αντίθεση με την Κύπρο όπου κανένας δεν παίρνει ευθύνη.

Ο μετριασμός του οικονομικού πόνου από την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων έχει γίνει κορυφαία προτεραιότητα παγκόσμια. Ο κόσμος ήδη βγαίνει στους δρόμους για να εκφράσει τις έντονες ανησυχίες του. Με την κρίση και τις τιμές να γίνονται πιο έντονες, οι αναταραχές θα κλιμακωθούν μετά το καλοκαίρι. Οι ψηφοφόροι είναι θυμωμένοι - ο πολιτικός κίνδυνος και η αστάθεια αυξάνονται παντού.

Η Κύπρος δεν είναι απρόσβλητη σε αυτά. Όχι μόνο είναι εκτεθειμένη αλλά είναι και αρκετά ευάλωτη και επιρρεπής σε αυτές τις εξελίξεις.

Κυπριακές εκλογές

Δεδομένης της έλλειψης σοβαρής κυβερνητικής δράσης μέχρι στιγμής, αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τους υποψήφιους Προέδρους. Είναι ζητήματα που θα αντιμετωπίσει ο επόμενος Πρόεδρος αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη οι υποψήφιοι να μας πουν πώς σχεδιάζουν να αντιμετωπίσουν αυτά τα σοβαρά προβλήματα. Δεν πρέπει να περιμένουν μέχρι να αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Ο επόμενος Πρόεδρος πρέπει να πατήσει στο Προεδρικό τρέχοντας. Και ακόμα και τότε, ελπίζω να μην είναι πολύ αργά, όπως ήταν το 2013.

Η προεδρική εκστρατεία μέχρι στιγμής είναι μια «παρέλαση ομορφιάς». Δεν έχει εμβαθύνει στα σοβαρά ζητήματα που απειλούν την κυπριακή οικονομία. Ακούγοντας κανείς τους υποψηφίους, δεν θα ήξερε ότι οι συνεχώς αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας και ο πληθωρισμός προκαλούν δυστυχία στα νοικοκυριά. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να πιεστούν να μας πουν τι ακριβώς σχεδιάζουν να κάνουν. Πώς προτείνουν να αντιμετωπίσουν αυτές τις κρίσεις;

Ένα άλλο θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις προεδρικές εκστρατείες είναι το έργο εισαγωγής LNG στον Βασιλικό. Μέσα από τις επαφές μου ακούω είναι ότι έχει βαλτώσει. Ένας από τους εργολάβους διέρρευσε ότι η σύμβαση «έχει κολλήσει σε μια σοβαρή δικαστική διαμάχη», παραλύοντας το έργο, «το οποίο μπορεί ακόμη και να ακυρωθεί». Όμως η παντελής έλλειψη διαφάνειας σημαίνει ότι δεν βγαίνει τίποτα έξω, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για το σημαντικότερο ενεργειακό έργο στο νησί και με τεράστιες συνέπειες. Δεν είμαστε ενήμεροι.

Πώς φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση παρά τις πολλές προειδοποιήσεις για παρατυπίες και προβλήματα, που διατυπώθηκαν λεπτομερώς σε δημοσιευμένες εκθέσεις του γενικού ελεγκτή, αλλά αγνοήθηκαν εντελώς από την κυβέρνηση. Τι κάνει η κυβέρνηση; Πού έχουν πάει όλα τα χρήματα που έχουν επενδυθεί στο έργο μέχρι στιγμής; Και αν ακυρωθεί, θα ανακτηθούν αυτά τα χρήματα; Και πώς;

Εάν το αποτέλεσμα είναι ότι δεν θα παραδοθεί φυσικό αέριο στο νησί το 2023, τότε η ΑΗΚ θα συνεχίσει να καίει πετρέλαιο για την παραγωγή ηλεκτρισμού, παράγοντας περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, επιβαρύνοντας με περισσότερα κόστη για δικαιώματα εκπομπών και κυρώσεις; Εάν συμβεί αυτό, θα κληθεί κανείς να λογοδοτήσει; Ειδικά δεδομένου του αμφίβολου τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκε ο διαγωνισμός και η ανάθεση του έργου - δείτε την έκθεση του γενικού ελεγκτή.

Η Κύπρος πρέπει να εκμεταλλευτεί την ενεργειακή τεχνολογική επανάσταση και την αφθονία των φυσικών της πόρων, καθώς και να χρησιμοποιήσει το δικό της φυσικό αέριο. Αυτές πρέπει να είναι κορυφαίες προτεραιότητες.

Έχω ήδη κάνει αρκετές συστάσεις σχετικά με ενεργειακά θέματα μέσω των πρόσφατων άρθρων μου σε αυτήν την εφημερίδα. Σκοπεύω να πω περισσότερα σε μελλοντικά φύλλα, ως συμβολή μου για το τι πρέπει να γίνει.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου