«IPCC: απαιτείται άμεση δράση για την κλιματική αλλαγή» του Χαράλαμπου Έλληνα

 

Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εξέδωσε μια έκθεση ορόσημο στις 9 Αυγούστου με θέμα «Κλιματική Αλλαγή 2021». Η έκθεση καταλήγει σε ορισμένα πολύ σημαντικά μηνύματα: Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πρόβλημα του μέλλοντος. Είναι εδώ και τώρα και επηρεάζει κάθε περιοχή του κόσμου. Είναι ιδιαίτερα αισθητή στη Μεσόγειο όπου θερμοκρασίες-ρεκόρ έχουν συμβάλει σε μια τεράστια αύξηση των πυρκαγιών.

Η έκθεση αναφέρει ότι δεν είναι πλέον δυνατό να σταματήσει η επιδείνωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη τα επόμενα 30 χρόνια - με ορισμένες καταστροφικές επιπτώσεις να είναι τώρα αναπόφευκτες - αλλά υπάρχει ακόμα ένα μικρό παράθυρο για να σταματήσουμε τα πράγματα ώστε να μην γίνουν ακόμα χειρότερα.

Ο πλανήτης έχει ήδη θερμανθεί κατά περίπου 1,1 βαθμούς Κελσίου από το 1900, με την κύρια συμβολή να προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων - άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο - για ενέργεια.

Μόνο αυτό το καλοκαίρι, οι μη φυσιολογικοί καύσωνες άφησαν πολλούς νεκρούς στις ΗΠΑ και τον Καναδά, οι πλημμύρες προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Κίνα και οι πυρκαγιές ξέφυγαν από κάθε έλεγχο σε Σιβηρία, Ιταλία, Τουρκία και Ελλάδα.

Ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση, αυτή είναι μόνο η αρχή. Ακόμα κι αν ο κόσμος λάβει σοβαρά στις προειδοποιήσεις και προχωρήσει σε δραστικές περικοπές εκπομπών από σήμερα, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πιθανό να αυξηθεί γύρω στους 1,5 βαθμούς Κελσίου έως το 2040. Αυτό συμβαίνει ταχύτερα από το αναμενόμενο και η IPCC δηλώνει ότι ουσιαστικά αυτή η αύξηση μπορεί να κλειδωθεί, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο και τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Δυστυχώς, με την αύξηση 1,1 βαθμών Κελσίου στις παγκόσμιες θερμοκρασίες ήδη κλειδωμένη, ίσως να μην υπάρξει επιστροφή από τις κλιματικές αλλαγές που ήδη συμβαίνουν, οι οποίες, ανησυχητικά, αναμένεται να γίνουν συχνότερες.

Αλλά η έκθεση δίνει και ελπίδες. Ο κόσμος μπορεί ακόμη να αποτρέψει υπερθέρμανση του πλανήτη μέσω συντονισμένων ενεργειών όλων των χωρών για την εξάλειψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) έως το 2050. Αυτό θα απαιτούσε πρώτιστα μια άμεση και διαρκή στροφή προς την καθαρή ενέργεια, μακριά από ορυκτά καύσιμα.

Χωρίς τέτοια ενέργεια, οι μέσες θερμοκρασίες παγκοσμίως θα συνεχίσουν να αυξάνονται, κατά μέσο όρο έως και 3 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100. Οι συνέπειες θα είναι ότι εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εκτεθούν σε ακόμη πιο σοβαρές πλημμύρες, καύσωνες, και ξηρασίες.

Η έκθεση της IPCC αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης αυτής της κρίσης που θα επιδεινώνεται ακόμα και με κάθε μικρή αύξηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών.

 

Επιπτώσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο

Η έκθεση έχει αυξήσει την πίεση στη μελλοντική εξερεύνηση, παραγωγή και χρήση πετρελαίου και φυσικού αερίου, κάτι που θα προσθέσει στην έντονη κριτική που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου από πολιτικούς, δικαστήρια και ακτιβιστές κλιματικής αλλαγής.

Σε δήλωσή του, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, είπε: «Αυτή η έκθεση πρέπει να ηχήσει το τέλος χρήσης άνθρακα και ορυκτών καυσίμων, πριν καταστρέψουν τον πλανήτη μας. Οι χώρες πρέπει να τερματίσουν κάθε νέα έρευνα και παραγωγή ορυκτών καυσίμων και να μετατοπίσουν τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ».

Οι ηγέτες της ενεργειακής βιομηχανίας τόνισαν την ανάγκη για μια ταχεία μετάβαση προς ένα νέο ενεργειακό σύστημα. Περιλαμβάνουν τον Bernard Looney, Διευθύνοντα Σύμβουλο της BP, ο οποίος κάλεσε για επείγουσα δράση, λέγοντας ότι «τώρα είναι η ώρα να δράσουμε», τονίζοντας τη σημασία μετάβασης των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου σε καθαρή ενέργεια, μειώνοντας τις εκπομπές με στόχο μηδενικές εκπομπές έως το 2050.

Δεδομένης της αυξανόμενης ισχύος του ακτιβισμού για την κλιματική αλλαγή, των δικαστηρίων και των ολοένα και πιο εχθρικών πολιτικών, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή κρίση στην Ευρώπη και σε μικρότερο βαθμό στις ΗΠΑ.

Αλλά αυτό δεν συμβαίνει στην Ασία, όπου η ταχεία οικονομική ανάπτυξη, ειδικά μετά την Covid-19, συνοδεύεται από ταχεία αύξηση της ζήτησης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ακόμη και του άνθρακα. Ενδεικτικό για αυτό είναι ότι οι εθνικές εταιρείες πετρελαίου της Ασίας και της Ρωσίας κράτησαν σιγή σχετικά με την έκθεση.

Η υπέρβαση της εξάρτησης από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο απαιτεί ριζικό μετασχηματισμό του τρόπου με τον οποίο ο κόσμος παράγει και χρησιμοποιεί ενέργεια. Αλλά, αν η παραγωγή και χρήση καθαρής ενέργειας δεν δει δραματικές βελτιώσεις, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Θα χρειαστεί χρόνος.

Αυτές οι εξελίξεις είναι βέβαιο ότι θα ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου για να επανεκτιμήσουν το μέλλον των πόρων υδρογονανθράκων τους και της εξαγωγιμότητάς τους. Όλο και περισσότερο, το σωστό μοντέλο φαίνεται να είναι η μεγιστοποίηση στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με το φυσικό αέριο να παρέχει υποστηρικτικό ρόλο κατά τη διάρκεια της μετάβασης.

 

Επιπτώσεις στη Μεσόγειο

Η Ευρώπη και η περιοχή της Μεσογείου βιώνουν φέτος ένα από τα πιο καυτά καλοκαίρια τους, που συνοδεύονται από μια τεράστια αύξηση πυρκαγιών.

Η Ανατολική Μεσόγειος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, με την IPCC να την αποκαλεί « περιοχή με σχετικά υψηλές θερμοκρασίες λόγω της κλιματικής αλλαγής». Παραμένοντας ανεξέλεγκτες, οι αυξήσεις της θερμοκρασίας θα μπορούσαν να είναι μέχρι και δύο τρίτα υψηλότερες από τον παγκόσμιο μέσο όρο, φτάνοντας τους 3,5-7 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, με τις εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες να γίνονται ο κανόνας - με όλες τις συνέπειές τους.

Η έκθεση IPCC διαπιστώνει ότι, όλο και περισσότερο, η Μεσόγειος θα αντιμετωπίζει υψηλότερες θερμοκρασίες το καλοκαίρι, ξηρασία, πυρκαγιές και ατμοσφαιρική ρύπανση σε σύγκριση με τους παγκόσμιους μέσους όρους.

Μέχρι τις αρχές Αυγούστου, περισσότερες από 1.100 πυρκαγιές καταγράφηκαν στην Ευρώπη - 300 περισσότερες από το πρόσφατο μέσο ετήσιο σύνολο. Πολλές από αυτές ήταν στην Τουρκία, την Ιταλία και την Ελλάδα, με τις δύο τελευταίες να καταγράφουν υπερδιπλάσιο ετήσιο μέσο όρο «καμένων εκτάσεων». Αν μη τι άλλο, η συχνότητα των πυρκαγιών αναμένεται να επιδεινωθεί. Οι χώρες της Μεσογείου εκτίθενται σε αυξημένους κινδύνους λόγω κλιματικής αλλαγής, που έχουν επίσης μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες, όπως επεσήμανε την περασμένη εβδομάδα ο οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Moody's.

 

 

Τι πρέπει να γίνει

Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο μηδέν έως το 2050 είναι απαραίτητη για τη σταθεροποίηση της μακροπρόθεσμης θερμοκρασίας του πλανήτη. Αλλά δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες: τέτοια μέτρα θα είναι δαπανηρά, μπορεί να αποτρέψουν την επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουν να συμβαίνουν.

Ακόμη και αν η μέση παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας περιοριστεί στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ο κόσμος θα χρειαστεί να συνηθίσει και να γίνει πιο ανθεκτικός στην αντιμετώπιση ακραίων γεγονότων. Οι καύσωνες και οι πλημμύρες αναμένεται να συμβαίνουν πιο συχνά στην Ευρώπη, ενώ οι πυρκαγιές αναμένεται να ενταθούν σε όλη τη Μεσόγειο.

Μπορούν και πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη μείωση των πιθανοτήτων ορισμένων καταστροφών, όπως οι δασικές πυρκαγιές, να συμβούν - ειδικά μέσω της έγκαιρης ανακάλυψης και εντοπισμού και όταν αυτές πυροδοτούνται από κακή συντήρηση καλωδίων ρεύματος. Η χρόνια έλλειψη πόρων πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Οι κυβερνήσεις και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να προετοιμάσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές και μέτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και αντιμετώπιση τέτοιων γεγονότων, συμπεριλαμβανομένων καλύτερων μέσων για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών από ό,τι τώρα. Τόσο τα προληπτικά όσο και τα μέτρα αντιμετώπισης πρέπει να βελτιωθούν σημαντικά. Εάν τα προβλήματα δεν πρόκειται να εξαφανιστούν, πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους και να περιορίζουμε τον αντίκτυπό τους στο μέτρο του δυνατού. Οι τρέχουσες πολιτικές και μέτρα διαπιστώθηκε ότι είναι ανεπαρκείς.

*Ο Δρ Χαράλαμπος Έλληνας είναι Συνεργάτης του Παγκόσμιου Κέντρου Ενέργειας στο Atlantic Council