To 2019 θα είναι, χωρίς αμφιβολία, χρονιά προκλήσεων αλλά και, σε αντίθεση με το 2018, χρονιά όπου μεγάλα διεθνή ζητήματα σε εκκρεμότητα θα οριστικοποιηθούν φέρνοντας έτσι μια σειρά συνεπειών σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Η Κύπρος μπορεί να επηρεαστεί, όπως κάθε μικρό κράτος, έμμεσα από όλες αυτές τις διεθνείς εξελίξεις. Ωστόσο, το 2019 παραμένει κρίσιμο για την πατρίδα μας μιας και, νοουμένου του παγώματος στις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό, μπορεί να καταγραφούν εκείνες οι εξελίξεις που να επικαθορίσουν το μέλλον μιας διευθέτησης όπως αυτή την ορίσαμε ιστορικά, τουλάχιστον, από το 1977. Το 2019 επιφυλάσσει ακόμη μια πρώτης μορφής έκβαση στο Συριακό μετά από οκτώ χρόνια πολέμου, το οποίο λόγω εγγύτητας στην Κύπρο αλλά και δεδομένου του ρόλου που διαδραματίζουν χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Τουρκία θα μπορούσε να επηρεάσει τις δυναμικές στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Τέλος, οι εξελίξεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης -με τις καυτές πατάτες του Brexit, αλλά και με το πώς θα διαμορφωθούν τα πράγματα με την Ιταλία- αναπόφευκτα δημιουργούν προηγούμενα και για την Κύπρο ως κράτος μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Ας δούμε όμως πώς διαμορφώνεται το 2019 για μια σειρά ζητημάτων παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Και επίσης... καλή χρονιά να φτάσουμε!
ΗΠΑ - Τραμπ
Η ανορθολογιστική εξωτερική πολιτική του Προέδρου Τραμπ δεν θα διαφοροποιηθεί αισθητά το 2019. Ο Τραμπ θα συνεχίσει να τουιτάρει δημιουργώντας διεθνείς αντιδράσεις και να παίρνει αποφάσεις -όπως η πρόσφατη στο Συριακό- που δεν συνάδουν με τα παραδοσιακά θέσφατα των αμερικανικών politics. Ωστόσο, το 2019 θα είναι μια χρονιά μάχης για την Ουάσινγκτον. Μια ανελέητη μάχη μεταξύ του Τραμπ και του αμερικανικού Κογκρέσου που ελέγχεται πλέον από τους Δημοκρατικούς. Και μια χρονιά όπου ο οικονομικός πόλεμος ΗΠΑ vs the rest θα ενταθεί, με την Ουάσινγκτον στο βάθος του χάρτη να κοιτάζει όχι μόνο τους παραδοσιακούς της ανταγωνιστές σε περιφερειακό επίπεδο (π.χ. ΕΕ), αλλά και την έτερη οικονομική υπερδύναμη που ονομάζεται Κίνα. Επίσης, το 2019 θα ενταθούν, τουλάχιστον στο εσωτερικό των ΗΠΑ, εκείνες οι φωνές που διαβλέπουν στις κινήσεις Τραμπ «ρωσικό δάχτυλο» και που υποστηρίζουν ρωσική εμπλοκή στις αμερικανικές εκλογές του 2016. Η έρευνα του πρώην επικεφαλής του FBI Ρόμπερτ Μίλερ επί τούτου (σ.σ. γνωστή και ως Special Counsel Investigation ή «Mueller Report») αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2019. Και το μόνο σίγουρο είναι ένα: Αν προκύψει κάτι συγκλονιστικό το 2019, θα μπορούσε να καταστεί το έτος με το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ιστορία της πολιτικής στις ΗΠΑ.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Το 2019 θα είναι η χρονιά του Brexit. Μια χώρα με τόσο μεγάλη ιστορία στην ανέγερση του οικοδομήματος της ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης -και ταυτόχρονα μια χώρα πάντα ευρωσκεπτικιστική- θα τεθεί εκτός Ένωσης. Χωρίς αμφιβολία ένα προηγούμενο που δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία της ενωμένης Ευρώπης. Παρά το Brexit, η διαδικασία της οριστικής αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ θα παραμείνει, εντός του 2019, μια σύνθετη πολιτικά και οικονομικά διαδικασία, οι συνέπειες της οποίας θα ακολουθούν την ΕΕ για πολλά χρόνια ακόμη. Το 2019 καθίσταται επίσης μια χρονιά η οποία εντός της ΕΕ θα υπάρξει αρκετά μεγάλη πίεση ως προς το κλασικό παράδειγμα της ευρωπαϊκής αστικής δημοκρατίας. Η άνοδος λαϊκίστικων, ξενοφοβικών και ακροδεξιών κινημάτων θα συνεχιστεί με αποτέλεσμα να ασκηθούν πιέσεις τόσο ως προς την παραδοσιακή ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά όσο και στο ευρωπαϊκό μοντέλο της σοσιαλδημοκρατίας. Τέλος, το 2019 θα είναι χρονιά-σταθμός για την Ιταλία. Μια βαθιά οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας, θα μπορούσε να οδηγήσει την Ιταλία σε μια κατάσταση Ελλάδας του 2012 - με άγνωστες συνέπειες για το μέλλον της.
Μέση Ανατολή
Εκτός του Συριακού -που οδηγείται στην έκβασή του μετά από οκτώ χρόνια πολέμου- το 2019 θα είναι μια χρονιά σημαντικών εξελίξεων στις χώρες της Μέσης Ανατολής, που ταλανίζονται από σειρά περιφερειακών και σεκταριστικών συγκρούσεων, τρομοκρατικής βίας και εν γένει πολιτικής αστάθειας. Η Συρία θα παραμείνει υπό τον έλεγχο του Άσαντ, με τη Ρωσία και το Ιράν να ανταγωνίζονται για το μέλλον του καθεστώτος παρά το γεγονός πως βρίσκονται στην ίδια πλευρά. Η επιστροφή του Ιράν εντός της Συρίας θα εντείνει τον ανταγωνισμό ισχύος με τη Σαουδική Αραβία σε μια κατακερματισμένη σύγκρουση μεταξύ σουνιτικού τόξου και του «άξονα της αντίστασης» που ξεκινάει από τη Συρία και τον Λίβανο και καταλήγει στο Κατάρ και στο ανθρωπιστικό δράμα του πολέμου της Υεμένης. Μη κρατικοί δρώντες, όπως η σιιτική Χεζμπολάχ του Λιβάνου, το παγκόσμιο τζιχαντιστικό / σαλαφιστικό κίνημα, αλλά και το Ισλαμικό Κράτος θα παραμείνουν οι κύριες πηγές βίας και αστάθειας, ενώ περιπτώσεις όπως η κατακερματισμένη Λιβύη φέρνουν στην επιφάνεια νέες τρομοκρατικές προκλήσεις όπως οι Μαντκαλιστές. Ισραήλ και Ιράν θα συνεχίσουν έναν πόλεμο φθοράς με φόντο τη μεθόριο του Γκολάν, ενώ οι σχέσεις Ιράν - Δύσης υπό το βάρος της απόφασης των ΗΠΑ για μονομερή απομάκρυνση από τη συμφωνία JCPO θα δημιουργήσει νέες εκατέρωθεν φθορές. Το Ισραήλ από το πρώτο εξάμηνο του 2019 πολύ πιθανόν να βρεθεί και σε μια «μετα-Νετανιάχου» εποχή - πτυχή που θα μπορούσε να επιφέρει και ελαφριές διαφοροποιήσεις σε σειρά ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής. Τέλος, οι χώρες του Κόλπου μπορούν να βρεθούν, και λόγω της Σαουδικής Αραβίας, αντιμέτωπες με σειρά προκλήσεων από το πολιτικό Ισλάμ στο εσωτερικό τους.
Τουρκία
Αυτό που θα απασχολήσει έντονα την Τουρκία το 2019, πέραν της μακράς οικονομικής κρίσης που διέρχεται και των επερχόμενων, στα τέλη Μαρτίου, δημοτικών εκλογών, είναι ο εξωτερικός προσανατολισμός της στον άξονα Δύσης - Ρωσίας. Παρά την τακτική της μετατόπιση, λόγω Συριακού, στο στρατόπεδο της Μόσχας και παρά τη συνεχιζόμενη κρίση στις σχέσεις Άγκυρας - Ουάσινγκτον, το 2019 δεν θα σηματοδοτήσει κάποια σημαντική αλλαγή παραδείγματος στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας. Η Τουρκία παραμένει μια χώρα με σημαντική στρατηγική και γεωπολιτική σημασία για τη Δύση, κάτι που θα εξακολουθήσει να συμβαίνει και το 2019.
Παγκόσμια Οικονομία
Το 2019 είναι χρονιά προκλήσεων για την παγκόσμια οικονομία, με τα τέλη του χρόνου να σηματοδοτούν μια πιθανή μεγάλη οικονομική ύφεση για τις ΗΠΑ. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας θα συνεχιστεί με αμείωτη ένταση, ενώ το 2019 θα σηματοδοτήσει σημαντικές αλλαγές σε διάφορα στατιστικά: Το ΑΕΠ της Ινδίας (εκλογές εντός του 2019) θα ξεπεράσει αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου, οικονομίες όπως αυτής της Βραζιλίας (μετεκλογικά), της Νιγηρίας (αισίως 200 εκατ. κάτοικοι επίσης στις κάλπες το 2019), της Βενεζουέλας και του Ιράν θα αντιμετωπίσουν σειρά προκλήσεων, ενώ η κρίση εντός της ΕΕ θα παραμείνει ως πραγματικότητα εντός χωρών της ευρωζώνης. Ο τρόπος με τον οποίο η οικονομία και το δημοκρατικό μοντέλο θα αλληλοκαθορίσουν τις πολιτικές τάσεις σε σημαντικές χώρες ανά το παγκόσμιο θα είναι ουσιαστικός για το 2019 - χρονιά που η οικονομία θα λάβει και διαστάσεις «online ολοκλήρωσης».
Και η μικρή Κύπρος
Το 2019 σηματοδοτεί, όσο καμία άλλη χρονιά, σημαντικές αλλαγές για την Κύπρο. Ίσως αποτελέσει τη χρονιά-σταθμό τόσο για το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και για το πώς θα διαμορφωθούν οι δυναμικές στο Κυπριακό. Την ίδια στιγμή, η Κύπρος βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών και ενδιαφερουσών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Πάντως, για το 2019 δείχνει να ξεκαθαρίζει το τοπίο σε ένα σημαντικό θέμα. Το status quo χωρίς επίλυση του Κυπριακού. Ακόμη και αν οτιδήποτε συμβεί εντός του 2020 λόγω και της αλλαγής σκυτάλης στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, το 2019 θα είναι αυτό που θα έχει προλειάνει το έδαφος. Παράλληλα, σε επίπεδο εξωτερικού προσανατολισμού η Κύπρος θα βρεθεί, για ακόμα μία φορά, σε μια διελκυστίνδα ισχύος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, με τις δύο χώρες να συνεχίζουν να ερίζουν για ισχύ και επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο. Το 2019 πάντως θα σηματοδοτήσει κάποια επιστροφή στο τραπέζι του διαλόγου, ιδίως στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Χωρίς λύση πάντως, κι αυτό είναι μια άποψη που την ασπάζονται πολλοί, το παράδειγμα της επίλυσης του Κυπριακού στη βάση της ΔΔΟ δείχνει να αλλάζει άρδην. Και αν το 2019 θα είναι μεταβατικό, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει πως το 2020 τα πράγματα θα οριστικοποιούν την ιδέα της διχοτόμησης με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Παρά την επιστροφή, τέλος, σε κάποια σχετική οικονομική ομαλότητα, οι προκλήσεις για την κυπριακή οικονομία βρίσκονται ακόμη μπροστά μας. Και ο ορίζοντας των προεδρικών του 2023 ίσως αλλάξει οριστικά τον τρόπο με τον οποίο οι Κύπριοι προσλαμβάνουν τις πολιτικές εξελίξεις στον τόπο - και ας άρχισε ήδη η προεκλογική από το... 2018.
*Twitter: @JohnPikpas
