ΓΡΑΦΕΙ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ
Με μορατόριουμ στο Κυπριακό έως τις 24 Ιουνίου, αλλά και επίσημη αντίδραση του τουρκικού ΥΠΕΞ στις μανούβρες του Μουσταφά Ακιντζί σε σχέση με το πλαίσιο Γκουτέρες και την επανέναρξη του διαλόγου στο Κυπριακό, οι πρόωρες κάλπες που στήνονται στην Τουρκία συνθέτουν άκρως ενδιαφέροντα ερωτήματα: Απειλείται ο Ερντογάν; Θα χρειαστεί έναν δεύτερο γύρο για να κερδίσει; Ποιο είναι το διακύβευμα της επόμενης ημέρας; Καθώς η προεκλογική περίοδος, σε μια Τουρκία εν μέσω οικονομικής κρίσης και πολλαπλών μετώπων στο εξωτερικό ξεδιπλώνεται, οι πρώτες ενδείξεις από την οργάνωση της αντιπολίτευσης και τις κυρίαρχες υποψηφιότητες θα μπορούσαν να σχηματοποιήσουν το πλαίσιο για τα υπό εξέταση θέματα.
Οργάνωση ενός συνασπισμού
Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το Καλό Κόμμα (Ιyi Parti), το Κόμμα της Ευδαιμονίας (Saadet, και το Δημοκρατικό Κόμμα (DP) σχηματοποιούνται εν είδει συμμαχίας με φόντο την είσοδο στο τουρκικό Κοινοβούλιο (σ.σ. δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εκλογές της 24ης Ιουνίου εκτός από προεδρικές θα καθορίσουν και τη σύνθεση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης). Το ποιοτικό χαρακτηριστικό που εδώ ξεχωρίζει είναι φυσικά ο ιδεολογικός κατακερματισμός τού εν λόγω αντιπολιτευόμενου μπλοκ, που ωστόσο σε μια πρωτοφανή κίνηση τακτικής «ένωσε δυνάμεις» προκειμένου να αμφισβητήσει ευθέως τον Ερντογάν και το AKP. Η συμπόρευση διαφορετικών ιδεολογικών ρευμάτων και κομματικών μηχανισμών, κοιτώντας κανείς τα νούμερα των προηγούμενων εκλογών αλλά και τις δημοσκοπήσεις στην Τουρκία, λαμβάνει, θεωρητικά, ένα ποσοστό της τάξης του 40-45%, προϊδεάζοντας για μια εκλογική μάχη η οποία δεν θα κριθεί από τον πρώτο γύρο –δεδομένης και της στρατηγικής πρώτου γύρου που, ιδεατά, θα επιθυμούσε ο ίδιος ο Ερντογάν.
Επιμέρους παράδοξα
Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο δρ Ζήνωνας Τζιάρρας, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Παν. Κύπρου με ειδίκευση στην Τουρκία, «η συμμαχία των τεσσάρων αντιπολιτευτικών κομμάτων στην Τουρκία (CHP, IP, DP, Saadet) είναι αποτέλεσμα μιας σημαντικής δυναμικής που υπάρχει σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια στη χώρα: της απο-ιδεολογικοποίησης της πολιτικής σκηνής. Όχι, δηλαδή, ότι δεν υπάρχουν ιδεολογίες, προφανώς και υπάρχουν, αλλά ότι αυτές οι ιδεολογίες έχουν μπει σε δεύτερη μοίρα. Και αυτό διότι η πάλη για την εξουσία και η ιδεολογικοπολιτική διαίρεση συγκεντρώνεται και εδράζεται στον δυϊσμό Ερντογανικοί vs Αντιερντογανικοί. Αυτό είναι το διακύβευμα. Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι ολόκληρη η τουρκική πολιτική σκηνή έχει εκ των πραγμάτων (και εξ ανάγκης) μετακινηθεί προς τα δεξιά -πολύ δεξιά όμως. Αυτό αποτυπώνεται ιδιαίτερα στην παράδοξη συμμαχία του CHP με το εθνικιστικό Καλό Κόμμα και το ισλαμιστικό Saadet. Βέβαια, σε ό,τι αφορά το δεύτερο, δεν είναι η πρώτη φορά, καθώς το CHP με το Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας (MSP, προκάτοχος του Saadet και του ΑΚΡ) συμμετείχαν και το 1974 σε κυβέρνηση συνασπισμού, ενώ το ίδιο κόμμα συμμετείχε σε κυβέρνηση και με το MHP (μητρικό κόμμα του Καλού Κόμματος) π.χ. μεταξύ 1975-1978. Το Δημοκρατικό Κόμμα διασπάστηκε από το CHP το 1940. Ωστόσο σήμερα η πόλωση έχει φτάσει σε άλλα επίπεδα και οι διαχωριστικές γραμμές είναι εντονότερες. Και από μια άποψη, αυτοί που τοποθετούνται απέναντι από τη «Λαϊκή Συμμαχία» των ΑΚΡ-ΜΗΡ αποτελούν καθρέφτη τους - αν επιβιώσει η αντιπολιτευτική τους συμμαχία θα έχει ουσιαστικά λίγες διαφορές από την υφιστάμενη διακυβέρνηση». Σε αυτό θα πρέπει να προσθέταμε και μια σειρά επιμέρους πολιτικών ποιοτικών χαρακτηριστικών που δείχνουν να επικαθορίζουν το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία όπως, α. Η αρχιτεκτονική εξουσίας της ιδιότυπης συμπόρευσης ΑΚP-ΜΗP που δείχνει να αλλάζει την τουρκοϊσλαμική σύνθεση όπως τη γνωρίσαμε ιστορικά αλλά και που αναπαράγει εαυτόν β. Τη «λουμπενοποίηση» της πολιτικής ζωής της χώρας, ιδίως μετά το πραξικόπημα του 2016 και γ. Την πρακτική έκφανση του αυταρχισμού στην Τουρκία που οδήγησε σε κουλτούρα μαζικών διώξεων σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου (πολιτική, ακαδημαϊκή κοινότητα, λειτουργοί ΜΜΕ κ.ο.κ.).
Τι κρίνει την αναμέτρηση
Μέχρι τις 24 Ιουνίου δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε επιμέρους εξελίξεις σε οικονομία και εξωτερικό που θα μπορούσαν να διαμορφώσουν τις κυρίαρχες τάσεις ως προς τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος στην Τουρκία. Σε ένα μάκρο - επίπεδο πάντως, το σενάριο ενός δεύτερου γύρου θα επαληθεύονταν από α. Την απόδοση της Μεράλ Αξενέρ, δεδομένου του ζητούμενου να συσπειρώσει την ψήφο διαμαρτυρίας των εθνικιστών του MHP, των επικριτών του Ερντογάν και των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του AKP, διαχρονικά από το 2015 έως σήμερα, β. Η απόδοση του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) ως προς το φράγμα του 10% δεδομένου ότι οι κουρδικής καταγωγής Τούρκοι ψηφοφόροι συνιστούν το 18-20% του τουρκικού εκλογικού σώματος και γ. Η πιθανή νοθεία στο βαθμό που θα σημειωθεί σε περιορισμένο ή εκτεταμένο βαθμό. Σε κάθε περίπτωση ο Ερντογάν ωστόσο παραμένει φαβορί –ακόμη και για το σενάριο αυτοδυναμίας από τον πρώτο γύρο για μια σειρά λόγων συμπεριλαμβανομένων α. Τη χρονίζουσα εξουσία από το AKP που περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο δίκτυο πελατειακών σχέσεων και έναν ισχυρό κομματικό μηχανισμό καθώς και μια οικονομία «απόλυτου favoritism» β. Την κεφαλαιοποίηση της επεμβατικής εξωτερικής πολιτικής στο Συριακό με φόντο τη διάσταση της ασφάλειας (σ.σ. υπαρξιακή κουρδική απειλή) και γ. Της αποτύπωσης της λουμπενοποίησης της πολιτικής σε επίπεδο πέραν των παραδοσιακών σχημάτων πολιτικής εκπροσώπησης, όπως οι διάφορες «φιλοκυβερνητικές» ομάδες που προέκυψαν αμέσως μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και οι οποίες δρουν «ακτιβιστικά» σε ένα εκτεταμένο δίκτυο. Η ενεργοποίηση αυτών των δυνάμεων θα μπορούσε να αποδειχτεί ως μια… wildcard στα χέρια του Ερντογάν καθώς θα πλησιάζει ο ορίζοντας της 24ης Ιουνίου.
Αντί επιλόγου
Οι εκλογές στην Τουρκία κρίνουν τον ορίζοντα του 2023 της «Νέας Τουρκίας». Και μέχρι τα μέσα του Ιουνίου, οι εικόνες τόσο των δημοσκοπήσεων που τρέχουν (και που δείχνουν μια σκληρή αναμέτρηση για τον Ερντογάν) όσο και στην πλειοψηφία της εξειδικευμένης ανάλυσης, εντός κι εκτός Κύπρου, μπορεί να διαφοροποιηθεί εξαιτίας σειράς λόγων που εδράζονται, τόσο στην πολιτική και οικονομική ρευστότητα όσο και στη διαδικασία πολλαπλών μετασχηματισμών της Τουρκίας. Ο Ερντογάν μπορεί να χρειαστεί έναν δεύτερο γύρο. Σίγουρα όμως απέναντι σε ένα τέτοιο σενάριο, πόσω μάλλον σε ένα σενάριο ανατροπής του, διαθέτει ακόμη την εμπειρία και τα πολιτικά εργαλεία/όπλα στην πολιτική του φαρέτρα για να συνεχίσει στο τιμόνι της εξουσίας. Και όσοι προσπαθούν να τον αναγνώσουν, γνωρίζουν καλά ότι πρόκειται για μια περίπτωση πολιτικού… survivor.
*Twitter: @JohnPikpas
