Η επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό σηματοδοτεί όχι μόνο την τελευταία προσπάθεια των δύο ηγετών για την επίτευξη μιας συμφωνίας που θα επανενώσει την Κύπρο αλλά και μια επανεμφάνιση του Κυπριακού «στο ραντάρ» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος στην τελική ευθεία προς το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου δείχνει να ανεβάζει τόνους εσωτερικά, να… απασφαλίζει κυριολεκτικά με τη Δύση και να επιμένει στο συριακό μέτωπο – παρά τις εκεί καταιγιστικές εξελίξεις οι οποίες δεν δείχνουν να ικανοποιούν τα τουρκικά συμφέροντα. Η επανεμφάνιση του Κυπριακού στο ενδιαφέρον της Τουρκίας συνοψίστηκε στο άρθρο του Τούρκου ΥΠΕΞ Τσαβούσογλου στην εφημερίδα «Washington Times», όπου τέθηκαν ξεκάθαρα οι μαξιμαλιστικές κόκκινες γραμμές της Άγκυρας αναφορικά με το Κυπριακό. Πηγές που μίλησαν στον «Π» συνέδεσαν το εν λόγω άρθρο με το timing της επίσκεψης του Προέδρου Αναστασιάδη στις ΗΠΑ αλλά και με την επικείμενη επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ Τίλερσον στην Άγκυρα. Σε τι φάση, όμως, βρίσκει την Τουρκία η επανεκκίνηση των συνομιλιών;
Η μικρή εικόνα
Αυτό που καθίσταται σαφές για την Άγκυρα τις επόμενες ημέρες είναι πως η κατάσταση στη Συρία δημιουργεί έντονη δυσαρέσκεια ως προς τους στόχους που η εμπλοκή στο αλ Μπαμ προ μηνών έθεσε: Η επιχείρηση για την απελευθέρωση της Ράκα -de facto πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους- ξεκινάει στις αρχές Απριλίου και για πολλούς αναλυτές θα συμπέσει με την απελευθέρωση της Μοσούλης στο Ιράκ. Αιχμή του δόρατος φυσικά θα αποτελέσουν οι δυνάμεις των SDF (Syrian Democratic Forces), με τους Κούρδους μαχητές της YPG (συγγενείς ιδεολογικά με το PKK) να απολαμβάνουν πλέον ανοικτά την υποστήριξη τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Μόσχας. Η τελευταία μάλιστα διαφαίνεται να διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο, μετά την φερόμενη εγκατάσταση ρωσικών δυνάμεων σε ρόλο εκπαιδευτών των Κούρδων μαχητών με βάση το κουρδικό Αφρίν. Μια τέτοια εξέλιξη θα δοκιμάσει όχι μόνο τις ήδη υπό κρίση σχέσεις Ερντογάν -Δύσης αλλά και τις ρωσοτουρκικές σχέσεις τους επόμενους μήνες. Αναλυτές μάλιστα μιλούν ήδη για μια «σιωπηρή» εκ μέρους του Πούτιν «μίνι-εκδίκηση» για την κατάρριψη, παλαιότερα, του ρωσικού Sukhoi εκ μέρους της Τουρκίας. Η επιχείρηση της Ράκα θα αποτελέσει το βασικό διακύβευμα της επίσκεψης του Αμερικανού ΥΠΕΞ Ρεξ Τίλερσον στην Άγκυρα την προσεχή Πέμπτη. Ως εκ τούτου η βάση του Ιντσιρλίκ εξακολουθεί να είναι το διοικητικό και επιχειρησιακό κέντρο στον διεθνή αγώνα εναντίον του ISIS και επί τούτου, αυτό που αναμένεται από την επίσκεψη είναι μια αλληλοκατανόηση που στις επόμενες εβδομάδες θα οδηγήσει σε αποκλιμάκωση των σχέσεων ΗΠΑ - Τουρκίας (σ.σ. μια υπόθεση που πέρασε «στα ψιλά» ήταν η απαγόρευση της αμερικανικής, με βάση το Όρεγκον, Mercy Corps -μιας εκ των μεγαλύτερων διανομέων αμερικανικής βοήθειας επί συριακού εδάφους- να λειτουργεί με βάση την Τουρκία. Η Άγκυρα το έπραξε εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων εκ μέρους του Αμερικανού πρέσβη στην Τουρκία, εξαιτίας του ότι η διανομή γινόταν και μέσω εδαφών που ελέγχουν κουρδικές δυνάμεις).
Η μεγάλη εικόνα
Ακόμη και αν η Τουρκία αποκτήσει, με την κατανόηση των ΗΠΑ, σοβαρό ρόλο στη Ράκα μετά την εκδίωξη του ISIS (όπως και στη Μοσούλη αντίστοιχα) και δεδομένου του περιορισμού των Κούρδων της Συρίας δυτικά του Ευφράτη, οι σχέσεις Δύσης - Άγκυρας θα δοκιμαστούν περαιτέρω αναφορικά με το ΝΑΤΟ και το ρωσοτουρκικό φλερτ σε σχέση με τα εξοπλιστικά (σύστημα S-400). Πηγές που γνωρίζουν ανέφεραν στον «Π» πως στην ατζέντα Τίλερσον το ζήτημα της απόκτησης εκ μέρους της Τουρκίας ρωσικών οπλικών συστημάτων αποτελεί κόκκινη γραμμή, όπως και οποιαδήποτε συνεργασία στη Συρία, αν η Άγκυρα δεν τηρήσει κατά γράμμα τις συμβατικές της υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητά της ως κράτους μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας. Η σχέση αυτή, μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, αναμένεται να δοκιμάσει σε βάθος τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, με τον Τραμπ να επιθυμεί σταδιακή αποκατάσταση των σχέσεων – που επί των τελευταίων ημερών της διακυβέρνησης Ομπάμα βρέθηκαν στο ναδίρ.
Θέμα και η ενέργεια
Με την τουρκική εξωτερική πολιτική (ρωσοτουρκικά, σχέσεις με Δύση, Συριακό) να βρίσκεται απέναντι σε πολλαπλές προκλήσεις, το ζήτημα της ενέργειας στην ΝΑ Μεσόγειο δείχνει να επανέρχεται δυναμικά στην ατζέντα της Άγκυρας. Τα πρόσφατα δημοσιεύματα (βλέπε Bloomberg) για περαιτέρω εμβάθυνση των τουρκοϊσραηλινών συνομιλιών για το ενδεχόμενο ενός αγωγού Ισραήλ - Τουρκίας αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό την τουρκική ενεργειακή στρατηγική για το ευρύτερο υποσύστημα της ΝΑ Μεσογείου. Ωστόσο το ζήτημα δείχνει, στην παρούσα φάση, να αποτελεί περισσότερο ένα διμερές ζήτημα Τουρκίας - Ισραήλ παρά μια συμφέρουσα και βιώσιμη εμπορική επιλογή για το μέλλον αλλά και για την ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας. Πηγές που γνωρίζουν ανέφεραν στον «Π» πως η υπεραισιοδοξία του Ισραηλινού υπουργού Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς για εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Τουρκία σε τρία χρόνια «αντικατοπτρίζει περισσότερο το να κερδίσει προσωπικά πολιτικούς πόντους εντός του Λικούντ» (εν μέσω σεναρίων για πρόωρες εκλογές από τον Νετανιάχου) παρά το πώς θα κινηθεί στρατηγικά το Τελ Αβίβ αναφορικά με τα κοιτάσματά του στο Λεβιάθαν. Η ενέργεια πάντως αποκτά και «κυπριακό άρωμα» για την Τουρκία μιας και οι πιθανότητες μιας διερευνητικής γεώτρησης εντός της κυπριακής ΑΟΖ τον Ιούλιο δείχνουν να αυξάνονται ανεξαρτήτως έκβασης στο Κυπριακό – με το ενδιαφέρον για την πιθανή ανεύρεση ενός μεγάλου κοιτάσματος στο τεμάχιο «11» να δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες.
Εκλογές μετά το δημοψήφισμα
Αυτό που στην Τουρκία δείχνει να αποτελεί το κυρίαρχο σενάριο μετά το δημοψήφισμα είναι πως η χώρα μπορεί να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές – ιδίως αν η επικράτηση του «ναι» είναι οριακή. Αυτό απορρέει όχι μόνο από τη συγκυρία (αποδυνάμωση κουρδικού HDP, εξαιρετικά τοξική πόλωση στο πολιτικό σκηνικό) αλλά και από την ίδια τη φύση της συνταγματικής μεταρρύθμισης που επιθυμεί να επιβάλει ο Ερντογάν. Το γεγονός πως με το νέο «α λα τούρκα» προεδρικό σύστημα ο εκάστοτε Πρόεδρος θα μπορεί να παραμένει ηγέτης/αρχηγός κόμματος, μια πιθανή πρόωρη κάλπη το φθινόπωρο θα μπορούσε να ενδυναμώσει τα ποσοστά του AKP ως νομιμοποιητική συνιστώσα της ανάδειξης του Ερντογάν σε Προέδρου-one man ruler. Εξ ορισμού μια τέτοια εξέλιξη αποτελεί ευκαιρία για τους δύο ηγέτες αθόρυβα να φτάσουν σε ένα breakthrough μέχρι το καλοκαίρι και να εμπλέξουν την Τουρκία σε μια διαδικασία διεθνούς διάσκεψης, όπου ο ορίζοντας ενός success story στο Κυπριακό αλλά και μιας υπαναχώρησης σε επιμέρους θέματα (όπου ο Ερντογάν διατηρεί σκληρή γραμμή) θα λειτουργήσει ευεργετικά για την Τουρκία μακροπρόθεσμα.
Ρόλος στον Τομ Σάνον
Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ δείχνει να εμπιστεύεται στον υφυπουργό του Σάνον ζητήματα που άπτονται της περιοχής της ΝΑ Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η περίπτωση Σάνον θεωρείται από διεθνείς αναλυτές εξαιρετική δεδομένων δύο πραγμάτων: Είναι καλός γνώστης της περιοχής και έχει ήδη συναντηθεί με τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε και τον ΥΠΕΞ Κασουλίδη. Εκτός από πρέσβης καριέρας είναι σύμβουλος στο αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ιδιότητα που αποτελεί «ιδιαίτερο» πόστο στην αμερικανική διπλωματική υπηρεσία, μιας και μεταπολεμικά τη διατήρησαν μόνο επτά διπλωμάτες (με τον Σάνον να είναι ο πρώτος μετά από 32 χρόνια). Οι σύμβουλοι του State Department συνήθως, σε αντίθεση με τους άλλους διπλωμάτες καριέρας, είναι οι άνθρωποι «των ιδεών και των λύσεων» όπως ανέφερε στον «Π» πηγή που γνωρίζει, συνεπώς ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει στο Κυπριακό είναι εποικοδομητικός, αν κι εφόσον και οι δύο πλευρές οδηγηθούν σε ορίζοντα συμφωνίας.
*Twitter: @JohnPikpas
