Η Τουρκία, με το Κυπριακό να βρίσκεται προ μιας οριστικής κατάρρευσης, περνάει τη δική της περίοδο του «ναι» και του «όχι», αντίστοιχη με εκείνη την περίοδο του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν στην Κύπρο. Με δικούς της «ναινέκους» και «οχιάδες» αλλά και με ένα πολιτικό κλίμα πολύ τοξικότερο από αυτό της Κύπρου το 2004, με την πόλωση να διαπερνά κάθε έκφανση της δημόσιας ζωής αλλά και τα προβλήματα, από την οικονομία μέχρι το μέτωπο του συριακού πολέμου, να παραμένουν ανοικτά και τεράστια. Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου δεν θα είναι ένας εύκολος περίπατος για τον Ερντογάν. Την ίδια στιγμή, όμως, ακόμη και η ολοκλήρωση της συνταγματικής μεταρρύθμισης που θα καταστήσει τον Ερντογάν ως τον απόλυτο κυρίαρχο -έναν one man ruler- της τουρκικής πολιτικής ζωής δεν πρέπει να ιδωθεί ως το τέλος του δρόμου για τον μετασχηματισμό της Τουρκίας. Κάθε αντικατοπτρισμός των ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων στην Τουρκία πρέπει να ιδωθεί μέσα από τα μάτια της διαδικασίας του Κυπριακού. Και με τις παρούσες συνθήκες, το πάγωμα της διαδικασίας της περασμένης Πέμπτης μπορεί να σηματοδοτεί το οριστικό τέλος των συνομιλιών, μπορεί ωστόσο να σημάνει και μια σειρά ενεργειών που θα ξαναβάλουν τη διαδικασία σε ράγες, με την Άγκυρα και τον ίδιο τον Ερντογάν σε… πρώτο ρόλο.
Κλίμα πόλωσης
ΑΚP, η αντιπολίτευση των Ρεπουμπλικάνων, οι εθνικιστές του MHP και το υπ’ ατμόν MHP θα δώσουν από το τουρκικό κοινοβούλιο τη μάχη του «ναι» και του «όχι». Εκτός Βουλής, οι εθνικιστές του Κόμματος Μεγάλης Ενότητας (GUP), οι νεοεθνικιστές Κεμαλιστές του VP και τα τρία ισλαμικά κόμματα (SP-Felicity, Ανεξάρτητο Τουρκικό Κόμμα και κουρδικό Huda Par) θα κινητοποιήσουν επίσης τους ψηφοφόρους τους. Στο στρατόπεδο του «ναι» το AKP με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί προστίθενται το Huda Par, με το στρατόπεδο του «όχι» να αποτελεί ένα εντελώς, ιδεολογικά, ετερόκλητο σχήμα. Ενδεικτικό της πόλωσης είναι ακραία φαινόμενα στην τουρκική δημόσια σφαίρα. Μωρά που γεννιούνται λαμβάνουν το όνομα «Ναι» (Evet στα τούρκικα), ενώ η λέξη Hayirli (βλέπε το ελληνικό χαΐρι) που σημαίνει «ευλογημένος/καλός» τείνει να μην χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη εξαιτίας της συγγενικής της λέξης Hayir που σημαίνει φυσικά… «όχι». Η είδηση μάλιστα έγινε viral στα τουρκικά social media εξαιτίας των τρολς του AKP σε βαθμό που κάποιοι έκαναν λόγο (η κυβέρνηση διά του Γιλντιρίμ το διέψευσε) για οργανωμένη προσπάθεια ποινικοποίησης της λέξης. Η ρητορική του κάθε στρατοπέδου δείχνει επίσης το πόσο τοξική έχει καταντήσει η πολιτική ζωή στην Τουρκία. H προεκλογική ατζέντα του «ναι» μιλάει αποκλειστικά για την ασφάλεια με λαϊκιστικά αφηγήματα τύπου «το PKK ψηφίζει όχι, εμείς ναι» ενώ το στρατόπεδο του «όχι» ποντάρει στο τρίπτυχο «δημοκρατία-ελευθερία-ειρήνη», τη στιγμή που κομμάτι της πλατφόρμας αποτελείται από νεο-Κεμαλιστές που απλά αντιτίθενται στις υπερεξουσίες που θα λάβει ο Ερντογάν παρά στο πραγματικό νόημα των προαναφερθεισών ιδεών. Η ακραία αυτή ρητορική τού «εμείς vs εσείς» αλλά και του «όποιος ψηφίζει ενάντια στη μεταρρύθμιση είναι προδότης» στήνει μια περιρρέουσα, η κληρονομιά της οποίας θα ακολουθήσει την πολιτική ζωή της Τουρκίας για πολλά χρόνια ακόμη.
Σενάριο εκλογών
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν οριακό προβάδισμα στο «ναι». Η οικονομία, τα σοβαρά ελλείμματα σε στρατό και σώματα ασφαλείας μετά το πραξικόπημα, η τρομοκρατία και το ανοικτό μέτωπο στη Συρία δημιουργούν πολλούς πονοκεφάλους στον Ερντογάν. Πλέον το κυρίαρχο σενάριο πρόωρων εκλογών, μέχρι το τέλος του έτους, ακολούθως του δημοψηφίσματος δείχνει να αποτελεί πραγματικότητα. Και πώς δεν θα μπορούσε άλλωστε όταν μια από τις «κορωνίδες» της συνταγματικής μεταρρύθμισης στην Τουρκία αποτελεί το δικαίωμα του εκάστοτε Προέδρου να παραμένει και «κομματάρχης». Με το HDP να μετρά τα μισά του στελέχη φυλακισμένα, ένα οριακό προβάδισμα στο δημοψήφισμα θα έδινε μιας πρώτης τάξης ευκαιρία στον Ερντογάν να πάει σε πρόωρες εκλογές προκειμένου να εξασφαλίσει εμφατικά ποσοστά για το AKP (άνω του 60%) ολοκληρώνοντας στρατηγικά την απόλυτή του πρωτοκαθεδρία στο πολιτικό τοπίο της χώρας.
Και η Κύπρος
Οι εξελίξεις στο Κυπριακό συνδέονται άμεσα με τα όσα λαμβάνουν χώρα στην Τουρκία. Δεδομένων όμως και των περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων (εκλογές σε Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία) η Κύπρος δείχνει να μην αποτελεί προτεραιότητα για την Άγκυρα από την οπτική γωνία του ότι μια εξέλιξη εντός Τουρκίας (π.χ. άνετη επικράτηση στο δημοψήφισμα) θα σηματοδοτήσει απαραίτητα και δημιουργική στάση εκ μέρους του Ερντογάν. Ωστόσο αυτό που δεν πρέπει να μας εκπλήξει είναι, όπως ακριβώς έγινε και με τις δηλώσεις Ερντογάν αμέσως μετά τη διεθνή διάσκεψη στη Γενεύη, ένα comeback του Ερντογάν ως προς τις εξελίξεις στις συνομιλίες, μετά από επιστροφή του Ακιντζί στον διάλογο. Η μη επαλήθευση του τελευταίου, φυσικά, θα αποτελέσει πεδίο και timing για ένα μεγαλοπρεπές blame game εκ μέρους του Τούρκου Προέδρου – με την αφορμή να την έχει δώσει μάλιστα η δική μας πλευρά. Η συνέχιση, ωστόσο, των διαπραγματεύσεων, χωρίς σοβαρή αφοσίωση από τις δύο πλευρές και τη δημιουργία breakthrough, εμπεριέχει σοβαρότερους κινδύνους, με την Τουρκία να προχωρεί επιθετικότερα σε δημιουργία κρίσης είτε με αφορμή τις εξελίξεις στην κυπριακή ΑΟΖ (ερευνητική γεώτρηση της Total) είτε με σκηνικό κρίσης εν μέσω της προεκλογικής περιόδου για τις προεδρικές του 2018 – το οποίο αναπόφευκτα θα έχει αντανακλάσεις στην κυπριακή πολιτική ζωή. Τέλος δεν πρέπει να αποκλειστεί το σενάριο πολιτικών ανακατατάξεων και στα κατεχόμενα.
*Twitter: @JohnPikpas
