Το 2004 ήταν η πολλαπλά κρίσιμη χρονιά της νεότερης ιστορίας της Κύπρου. Για τους γνωστούς λόγους -απόρριψη σχεδίου Ανάν, ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ- αλλά και για έναν λιγότερο συνειδητό λόγο: Εκείνη τη χρονιά εγκαινιάστηκε στην Κύπρο η εποχή της ομαδικής τοξικής παράκρουσης. Η αλήθεια πλέον δεν είχε καμιά σημασία. Εκείνο που είχε πια σημασία ήταν το πώς ένιωθαν οι μάζες για τα πράγματα. Όπως είχε πει ο Δ. Χριστόφιας τότε, «ό,τι και να λες, δεν σε ακούει κανένας!».
Δεν επρόκειτο για κάτι προσωρινό. Η ομαδική τοξική παράκρουση ήταν έκτοτε το βασικό χαρακτηριστικό της δημόσιας συμπεριφοράς. Και η συντήρησή της ήταν βασικός άξονας της πολιτικής συμπεριφοράς των ηγετών. Για παράδειγμα, ο Ν. Αναστασιάδης την αξιοποίησε πολλές φορές. Το 2016 και το 2017 για το Κυπριακό (και στη συνέχεια για το ανύπαρκτο πλαίσιο Γκουτέρες της 4ης Ιουλίου), το 2018 μέχρι το 2021 για τα «χρυσά» διαβατήρια («οι Ευρωπαίοι μας επικρίνουν επειδή μας ζηλεύουν») και ούτω καθεξής.
Σήμερα, όλα δείχνουν ότι αυτή η εποχή φτάνει στο τέλος της. Έκανε τον κύκλο της και σβήνει. Μπορεί αυτό που θα την αντικαταστήσει να μην είναι κάτι καλύτερο, αλλά η εποχή της παράκρουσης φαίνεται να γίνεται σταδιακά παρελθόν.
Η απόφαση του Δικαστικού Συμβουλίου
Όλοι υπεστήκαμε ένα σοκ από την απόφαση του Δικαστικού Συμβουλίου, το λεκτικό της, και την παύση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Οι πρώτες μας αντιδράσεις ήταν:
- Νίκη των υπό αμφισβήτηση για το αδιάφθορό τους Γενικού και βοηθού Γενικού Εισαγγελέα επί του εκπροσώπου της μάχης κατά της διαφθοράς Οδ. Μιχαηλίδη.
- Ήττα των δυνάμεων της εξυγίανσης και του κράτους δικαίου από το κατεστημένο σύστημα.
Αυτά εκφράστηκαν έντονα το πρώτο 24ωρο και στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ. Αλλά με μια ασυνήθιστη ταχύτητα το κλίμα και οι ερμηνείες άρχισαν να γίνονται λιγότερο μονολιθικά από την επομένη. Αυτό χάρις και στις αρκετά διαυγείς και τολμηρές τοποθετήσεις ανθρώπων τους οποίους η κοινωνία εμπιστεύεται· κυρίως νομικών.
Έτσι, άρχισε να μπαίνει κάτω ένας πιο σύνθετος προβληματισμός: Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την όποια νίκη του συστήματος φέρει ο ίδιος ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης. Αυτός έδωσε κατά τον πιο άτσαλο τρόπο τα όπλα στο σύστημα για να τον καταργήσει. Και μαζί του να καταργήσει σε μεγάλο βαθμό και τις προσδοκίες στην κοινωνία για πάταξη της διαφθοράς.
Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης πήρε έτσι στον λαιμό του ολόκληρη την κοινωνία. Ανέλαβε να γίνει -ή να εμφανίζεται ως- μπροστάρης σε έναν αγώνα, κάνοντας ταυτόχρονα ό,τι πιο αυτοκαταστροφικό και ό,τι πιο υποσκαπτικό γι’ αυτόν τον αγώνα.
Αν βγαίνει ένα πρώτο συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι όποιος αναλαμβάνει να γίνει στρατηγός στη μάχη κατά του τέρατος της διαπλοκής και της διαφθοράς, πρέπει πρώτα να νικήσει τα δικά του ελαττώματα, τις δικές του αδυναμίες. Διαφορετικά, παίρνει όλους μας στον λαιμό του και μας μετατρέπει σε βορά στο στόμα του δράκου.
Το προφίλ της καταστροφής
• Η εμμονή: Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης τα έβαζε κυρίως με ανθρώπους και δευτερευόντως μόνο με φαινόμενα. Αν δεν «χώνευε» κάποιον, ήταν άξιος να κινητοποιεί για εβδομάδες και μήνες ολόκληρη την ελεγκτική υπηρεσία για να του βρει κάτι μεμπτό. Αυτό όμως είχε όρια. Για παράδειγμα, πολύ εύκολα έβγαλε κούππα άπαννη τον Ν. Αναστασιάδη για το ταξίδι στις Σεϋχέλλες. Γιατί ήταν ο Ν. Αναστασιάδης.
• Η επιλεκτικότητα: Στο ίδιο πλαίσιο, έπασχε από διαρκή αδυναμία αξιολόγησης. Την εποχή που ξέσπασε το μεγαλύτερο ίσως σκάνδαλο όλων των εποχών, εκείνο με την κατάχρηση τουρκοκυπριακών περιουσιών, όχι μόνο δεν το άγγιξε καθόλου, αλλά ασχολούνταν για μήνες με το ότι δύο ανταποκρίτριες δημοσιογράφοι έπαιρναν μισθό -νόμιμα και φανερά- από δύο πηγές.
• Η ιδεολογική προκατάληψη: Ήταν υπερευαίσθητος σε ζητήματα αντίθετα με την ιδεολογία του. Ταλαιπώρησε για εβδομάδες τους πάντες για τις 12 χιλιάδες ευρώ που «σπατάλησε» ο ΘΟΚ για τη μεταφορά θεατών στη δικοινοτική παράσταση στη Σαλαμίνα, αλλά έμεινε πεισματικά αδιάφορος για το σκάνδαλο των διαβατηρίων. Μόνο όταν έγινε σούσουρο (στην ΕΕ και με τον Αλ Τζαζίρα) έκανε την «επαναστατική» κίνηση να ζητήσει τους φακέλους!
• Η απολυτότητα: Ήταν απόλυτος στις κρίσεις του και δεν ζήτησε ούτε μια φορά συγγνώμη όταν αποδεικνυόταν ότι είχε λάθος. Διέσυρε ανθρώπους με κάθε ευκολία, ενώ γινόταν θηρίο ανήμερο όταν κάποιος απλά διαφωνούσε μαζί του.
• Η αυτοκρατορικότητα: Συμπεριφερόταν απέναντι σε όλους ως αυτοκράτορας με υπερεξουσίες, και δεν δίσταζε να απονευρώνει ακόμη και συνεργάτες του. Ακόμη κι αυτοί θα έπρεπε να δηλώνουν πίστη και υποταγή.
• Η δημοφιλία: Το πάθος για δημοφιλία επισκίασε πολλά σημαντικά επιτεύγματά του με τις εκθέσεις και αναφορές του· δημιουργώντας συχνά την αίσθηση ότι δεν τον ενδιέφερε τόσο η επιτυχής έκβαση της εκάστοτε αποστολής του, όσο η συζήτηση γύρω από το όνομά του.
Απ’ εδώ και πέρα
Όπως και να έχει, ό,τι και να λέμε, το αποτέλεσμα είναι τελεσίδικο. Το χειρότερο, ίσως, δύσκολα θα αποκατασταθεί πια η εμπιστοσύνη της κοινωνίας σε κάποιο θεσμό ως πολέμιο της διαφθοράς.
Αυτό που μπορεί να υπολογίσει κανείς τώρα είναι ότι ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει το πολιτικό κεφάλαιο που έχει προκύψει για τον ίδιο. Ήδη, σε αυτόν τον αστερισμό φαίνεται να εντάσσεται και ένα σημαντικό μέρος στελεχών του ΑΚΕΛ και του ΔΗΚΟ. Δεν είναι λίγοι πια αυτοί που μιλούν από τώρα ανοιχτά για τις προεδρικές του 2028.
Δεν δικαιούται κανένας να προσποιείται τον μάντη. Όμως, αν η δημοφιλία του Οδυσσέα Μιχαηλίδη γίνει το θέλγητρο γι’ αυτά τα κόμματα, σύντομα θα ανακαλύψουν ότι αυτή μπορεί να αυξάνεται μεν, αλλά το «προφίλ της καταστροφής» που περιγράψαμε πιο πάνω θα τους κάνει τη ζωή δύσκολη. Δεν μιλάμε τόσο για τις ιδεολογικές προκαταλήψεις (το ΑΚΕΛ δεν το απασχολεί πλέον ιδιαίτερα η γραμμή επίλυσης του Κυπριακού) όσο για τα άλλα χαρακτηριστικά· που θα κάνουν τη συνεργασία μαζί του πολύ δύσκολη.
Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν. Πολύ ενδιαφέρον!
Το Καλάθι
• …με τα χρώματα (1): Έκλεισαν 25 χρόνια από τον τραγικό και παράλογο θάνατο του Γιάννου Κρανιδιώτη. Στην Αθήνα έγιναν σημαντικές εκδηλώσεις για την επέτειο, όπου ακούστηκαν ουσιώδη πράγματα για την προσωπικότητα, το όραμα και την πολιτική τόλμη του αρχιτέκτονα της ένταξης της Κύπρου στην Ε. και της δημιουργίας προϋποθέσεων επίλυσης του Κυπριακού και των ελληνοτουρκικών. Το «παράδοξο» είναι ότι στην Κύπρο δεν τιμήθηκε ποτέ ουσιαστικά από την Πολιτεία. Και ο λόγος είναι ότι καμιά παράταξη δεν πίστεψε ποτέ ειλικρινά στο σχέδιο και στο τρίπτυχό του. Μόνο άτομα και ομάδες. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι σήμερα βρισκόμαστε χιλιόμετρα μακριά από τη σκέψη του. Η οποία δεν ξεθώριασε καθόλου. Είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Η δική μας πολιτική σκέψη είναι που ξεθώριασε απελπιστικά.
• …με τα χρώματα (2): Πώς αλλάζουν οι εντάσεις των χρωμάτων… Πριν τρεις εβδομάδες ήταν όλα κατάμαυρα για τον Ιντερκοννέκτορ. Ασύμφορος, ακριβός, γεωπολιτικά ρίσκα, πεταμένα λεφτά. Τώρα έγιναν όλα στα χρώματα του… ρόδου. Και αντίθετα, οι προσδοκίες για κινητικότητα στο Κυπριακό ήταν προς το φανταχτερές, και τώρα ξεθώριασαν εντελώς. Ακόμη και για μια τριμερή δεν υπάρχει και πολλή κινητικότητα.
• …με τα χρώματα (3): Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης έχει κάθε δικαίωμα να πολιτευτεί. Το κάνουν και πολύ κατώτεροί του. Αν έχει φιλοδοξίες για τον προεδρικό θώκο, και αυτό το δικαιούται. Καλό είναι να ξέρει όμως πως ό,τι είναι να κάνει θα πρέπει να το κάνει σχετικά νωρίς. Ζει σε μια χώρα όπου η μνήμη έχει διάρκεια μόνο ως παραδοσιακή εμμονή. Αν δεν εξασφαλίσει έγκαιρα έστω ένα γνέψιμο για το 2028 από δύο τουλάχιστον από τα παραδοσιακά κόμματα, θα δυσκολευτεί πολύ να μεταφράσει σε λαϊκή ψήφο τη σημερινή συμπαράσταση. Στην Κύπρο ο ήλιος είναι πολύ δυνατός· και ξεθωριάζει τα πάντα.
