Τερματικό στο Βασιλικό: Παθήματα και μαθήματα

Του Φοίβου Γ. Γεωργιάδη*

Η ΕΤΥΦΑ προχώρησε στην προκήρυξη διαδικασίας προσφορών (Request for Proposals) το 2018-19 έχοντας προαποφασίσει ότι το αντικείμενο των εργασιών του έργου (scope of works) θα αποτελείτo από τρία ανόμοια μέρη, δηλαδή (α) την αγορά, μετατροπή και πιστοποίηση υφιστάμενου tanker μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) (β) την κατασκευή προβλήτας (marine works) με στοιχεία Oil & Gas επί της προβλήτας και χερσαίου δικτύου στο Βασιλικό και (γ) τη λειτουργία και συντήρηση (Operation and Maintenance-O&M) του σταθμού στο Βασιλικό για περίοδο 10+10 χρόνια.

Η μετατροπή ενός υφιστάμενου tanker σε μονάδα FSRU από μόνη της είναι μία άκρως εξειδικευμένη εργασία την οποία ελάχιστα ναυπηγεία είναι πιστοποιημένα να διενεργούν και η οποία δεν έχει κοινά σημεία είτε με την κατασκευή της προβλήτας και του χερσαίου δικτύου στο Βασιλικό είτε με τη μετέπειτα λειτουργία του τερματικού σταθμού. Κάποιος όμως θεώρησε ότι τα τρία αυτά ανόμοια μέρη έπρεπε να συνδυαστούν και να ληφθούν προσφορές πάνω σε αυτή τη βάση με την ανάληψη της συνολικής ευθύνης αλληλέγγυα και αδιαίρετα (jointly and severally). Αυτό σημαίνει ότι ένας εργολάβος που πιθανώς να ενδιαφερόταν για την κατασκευή της προβλήτας και του χερσαίου δικτύου θα έπρεπε να αναλάβει πλήρως τη νομική ευθύνη για τη μετατροπή και πιστοποίηση του FSRU και κοινοπρακτικά θα έπρεπε επίσης να αναλάβει και την ευθύνη της λειτουργίας και συντήρησης του τερματικού για περίοδο 10+10 χρόνια (δεν είναι ξεκάθαρο ποιος θα είχε το Option για την επέκταση της πρώτης δεκαετίας στη δεύτερη, η ΕΤΥΦΑ ή ο Εργολάβος). Ο συνδυασμός ανόμοιων εργασιών και η συνολική ανάληψη ευθύνης για το έργο κάτω από μία σύμβαση τύπου EPCOMA (Engineering-Procurement-Construction-Operation-Maintenance Agreement) είναι ίσως ο κυριότερος λόγος για τον οποίο μόνο τρεις κοινοπραξίες κατάθεσαν προσφορές.

Εκ του αποτελέσματος της πολύ χαμηλής συμμετοχής και υποβολής προσφορών (μόνο τρεις), η ΕΤΥΦΑ έπρεπε να προβληματιστεί σε εκείνο το στάδιο και να ακυρώσει τις προσφορές με την παράλληλη προκήρυξη νέου διαγωνισμού με ξεχωριστή σύμβαση για τη μετατροπή του tanker σε μονάδα FSRU και ξεχωριστή προκήρυξη των υπολοίπων εργασιών. Προσωπικά θα πήγαινα ακόμα ένα βήμα πάρα πέρα και θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι η κατασκευή της προβλήτας και του χερσαίου δικτύου θα έπρεπε να ήταν μία σύμβαση από μόνη της, κλασσικό έργο EPC (Engineering-Procurement-Construction) και η λειτουργεία του τερματικού θα ήταν επίσης μία ξεχωριστή σύμβαση που θα αφορούσε μόνο τη λειτουργία και συντήρηση (O&M) του τερματικού σταθμού για 10+10 χρόνια.

Με τον τρόπο αυτό θα δινόταν η δυνατότητα σε εταιρείες που ήταν εξειδικευμένες στον κλάδο τους να ενδιαφερθούν για το κομμάτι που τους ενδιάφερε και να υπάρξει μεγάλη συμμετοχή εταιρειών στη διαδικασία προσφορών. Άλλη είναι η εμπειρία ναυπηγείου σε μετατροπή tanker σε FSRU και άλλη η απαιτούμενη εμπειρία σε δεκαετή διαχείριση τερματικού σταθμού.

Αφού μόνο τρεις προσφορές υποβλήθηκαν και, με βάση δημοσιεύματα, μόνο μία πέρασε την τεχνική αξιολόγηση και προχώρησε η διαδικασία της οικονομικής αξιολόγησής της, σε εκείνο το στάδιο θα έπρεπε να ακυρωθεί αμέσως ο διαγωνισμός. Σε καμία πολιτισμένη χώρα δεν είναι αποδεκτό να περνά στην τελική αξιολόγηση μόνο ένας Εργολάβος και να συνεχίζεται η αξιολόγηση με το άνοιγμα οικονομικού φακέλου από μόνο ένα προσφοροδότη και να προχωρά περαιτέρω η διαδικασία σε εισήγηση για ανάθεση (recommendation to award) και σε ανάθεση (award). Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι η δικαιολογία που θα προβλήθηκε στην έκθεση αξιολόγησης των προσφορών (Tender Evaluation Report) για το ότι θεωρήθηκε αποδεκτό ότι θα μπορούσε να ολοκληρωθεί επιτυχώς η διαδικασία αξιολόγησης και ανάθεσης, θα έχει σχέση με το κατεπείγον του έργου, με το τεράστιο ετήσιο κόστος πληρωμής των ρύπων και άλλα διάφορα που είναι όχι μόνο αληθοφανή αλλά και πραγματικά. Όμως η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν ελαττωματική (flawed) από την αρχή.

Η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφέρεται επίσης σε προβλήματα με την εγγυητική επιστολή που κατατέθηκε στο στάδιο των προσφορών τα οποία λογικά θα έπρεπε να αναλυθούν και αναφερθούν στην έκθεση αξιολόγησης προσφορών.

Το άτομο/α που υπέγραψε/αν την έκθεση αξιολόγησης προσφορών και προώθησε/αν το θέμα προς έγκριση (approval) και ανάθεση (award) της σύμβασης τύπου EPCOMA έχει/έχουν όνομα και επίθετο και η υπογραφή του/ς φαίνεται στην έκθεση αξιολόγησης προσφορών. Η προϊσταμένη αρχή που έλαβε την έκθεση και την επικύρωσε είναι το υπουργείο Ενέργειας, Ε&Β άρα και εδώ είναι γνωστό το όνομα και το επίθετο αυτού που ενέκρινε και προσυπέγραψε την έκθεση αξιολόγησης προσφορών. Το θέμα των όποιων πολιτικών ευθυνών μπορεί να υπάρχουν δεν αναλύεται στο παρόν άρθρο.

Αναφορικά με το θέμα της διαιτησίας σε διαιτητικό δικαστήριο στο Λονδίνο έχουν γραφτεί πολλά και διάφορα τα οποία πηγάζουν από διαρροές. Όταν δύο συμβαλλόμενα μέρη έχουν σοβαρές διαφορές και το ένα από τα μέρη αποφασίζει ότι θα κάνει χρήση της ρήτρας διαιτησίας (Arbitration clause), εξυπακούεται ότι όλες οι διεργασίες θα γίνονται εμπιστευτικά. Εάν δεν υπήρχε θέμα εμπιστευτικότητας τότε τα συμβαλλόμενα μέρη θα μπορούσαν, εάν το επέτρεπε η Σύμβαση, να προσφύγουν στα δικαστήρια σε χώρα και δικαιοδοσία (jurisdiction) που θα προνοούσε η Σύμβαση.

Στο έργο στο Βασιλικό η Σύμβαση προνοούσε διαιτησία σε διαιτητικό δικαστήριο (εικάζω LCIA ή ΙCC) στο Λονδίνο.

Ένα διαιτητικό δικαστήριο όπως το LCIA ή το ΙCC λειτουργεί με τους δικούς του κανονισμούς τους οποίους τα μέρη δεσμεύονται ότι θα ακολουθούν. Πέραν του ότι τα μέρη δεσμεύονται από την αρχή ότι η όλη διαδικασία θα γίνεται με εμπιστευτικότητα, τα μέρη συμφωνούν να ακολουθήσουν το διαδικαστικό χρονοδιάγραμμα (procedural timetable) το οποίο εκδίδει το διαιτητικό δικαστήριο με την έναρξη της διαδικασίας. Το διαδικαστικό χρονοδιάγραμμα καθορίζει πότε ο αιτητής (Claimant) θα υποβάλει την έκθεση απαίτησης (Statement of Claim) του, πότε θα καταθέσει το δεύτερο μέρος (Respondent) την απάντηση και ανταπαίτησή του. Καθορίζονται επίσης όλα τα ενδιάμεσα στάδια με ημερομηνίες και προκαθορισμένα χρονοδιαγράμματα τα οποία τα μέρη, με τους Νομικούς τους Συμβούλους, είναι υπόχρεα να ακολουθήσουν με επιστέγασμα τις καταθέσεις και αντεξετάσεις των ειδικών (Experts) και μαρτύρων (witnesses of facts) που θα φέρουν τα συμβαλλόμενα μέρη. Μετά την πάροδο ενός προκαθορισμένου χρόνου, το διαιτητικό δικαστήριο θα εκδώσει την απόφασή του.

Εάν ένα μέρος διαρρέει αποσπασματικά στα ΜΜΕ λεπτομέρειες της διαδικασίας ή προβεί σε αποκάλυψη εμπιστευτικών στοιχείων που κατατέθηκαν στο διαιτητικό δικαστήριο σίγουρα θα έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις και πιθανώς να ληφθούν πολύ αυστηρά μέτρα από το διαιτητικό δικαστήριο μέχρι και το ακραίο σενάριο όπου το μέρος που διαρρέει πληροφορίες να χρεωθεί με τεράστια χρηματικά ποσά σαν αποζημιώσεις.

Αναφορικά με την απαίτηση της Κινέζικης κοινοπραξίας ύψους €200 εκατ., η απόφαση (award) του διαιτητικού δικαστηρίου μπορεί να είναι από πολύ θετική έως πολύ αρνητική. Η κοινοπραξία κατέθεσε μία έκθεση απαίτησης ως προς τα γεγονότα και τις ενέργειες που θεωρεί ότι της δίδουν δικαίωμα σε αποζημιώσεις και ζητά €200 εκατ. Η πλευρά της ΕΤΥΦΑ θα έχει, προφανώς, καταθέσει την απάντηση και ανταπαίτησή της. Απλά και μόνο ότι η Κινέζικη κοινοπραξία κατέθεσε έκθεση απαίτησης για κατ’ ισχυρισμό γεγονότα, δεν σημαίνει ότι αυτόματα θα δικαιωθεί. Η απόφαση του διαιτητικού δικαστηρίου μπορεί να είναι για ολόκληρο το ποσό της απαίτησης, για μέρος του ποσού, για καθόλου αποζημίωση έως και της πιθανότητας η κοινοπραξία να βρεθεί ότι χρωστά λεφτά στην ΕΤΥΦΑ λόγω της ανταπαίτησης που θεωρώ ότι κατατέθηκε ή θα κατατεθεί στο διαιτητικό δικαστήριο από την ΕΤΥΦΑ.

Θα πρέπει λοιπόν να περιμένουμε να ολοκληρωθεί η διαδικασία πριν να καταλήγουμε αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η Κινέζικη κοινοπραξία θα λάβει €200 εκατ. απλά και μόνο επειδή η έκθεση απαίτησής της αναφέρει αυτό το ποσό.

Το σύνολο του πιο πάνω άρθρου είναι οι προσωπικές απόψεις του γράφοντα.

* BSc (Hons), MBA, LLM (Oil&Gas Law), MRICS, MAPM, MCIArb, APAEWE, GDL Law