Το βαθύ κράτος είναι ένας τύπος κυβέρνησης που αποτελείται από δυνητικά μυστικά και μη εξουσιοδοτημένα δίκτυα εξουσίας που λειτουργούν ανεξάρτητα από την πολιτική ηγεσία ενός κράτους για την επιδίωξη της δικής τους ατζέντας και των δικών τους στόχων. Αναντίλεκτα, ο όρος φέρει συντριπτικά αρνητικούς συνειρμούς.
Η σύγχρονη έννοια του βαθέως κράτους συνδέεται με την Τουρκία, ένα μυστικό δίκτυο στρατιωτικών αξιωματικών και των πολιτικών συμμάχων τους που προσπαθούν να διατηρήσουν την κοσμική τάξη με βάση τις ιδέες του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Ο όρος «βαθύ κράτος» εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990 στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ιταλία, για να αναφερθεί στη συμπαιγνία μεταξύ πολιτικών, Αστυνομίας και μαφίας. Η φράση χρησιμοποιήθηκε και στις ΗΠΑ μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ το 2020: το κανάλι Fox News τον χρησιμοποίησε για να υποστηρίξουν τον Πρόεδρο των ΗΠΑ ο οποίος αντιμετώπιζε διαδικασία μομφής. Αυτό τον καιρό, στη μια προεκλογική συγκέντρωση μετά την άλλη, ο πρώην Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ξεσηκώνει τους οπαδούς του σε έξαλλους πανηγυρισμούς με την υπόσχεση για το τι πρόκειται να συμβεί αν του δοθεί άλλη μια θητεία στο αξίωμα: «Θα γκρεμίσουμε το βαθύ κράτος» φωνάζει. Αλλά και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είναι ο πρώτος στη Γαλλία που χρησιμοποίησε αυτόν τον όρο. Το 2019, μιλώντας σε Γάλλους πρεσβευτές, δήλωσε: «Όπως θα έλεγαν κάποιοι ξένοι θεωρητικοί, έχουμε κι εμείς ένα βαθύ κράτος» (Le Monde, 10/02/2019).
Ας έρθουμε τώρα στην Κύπρο. Υπάρχει εδώ βαθύ κράτος; Μόνο με ένα ηχηρό «ναι» μπορεί να απαντηθεί αυτή ερώτηση. Οι κύριοι στυλοβάτες του βαθέως κράτους της Κύπρου είναι η Εκκλησία, οι μεγάλοι οικονομικοί παράγοντες, οι μεγαλοδικηγόροι, ο Σύνδεσμος Αγωνιστών ΕΟΚΑ. Όλοι αυτοί ανήκουν σε μη εξουσιοδοτημένα δίκτυα εξουσίας που προωθούν τη δική τους ατζέντα. Ειδικά η Εκκλησία της Κύπρου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ότι είναι «κράτος εν κράτει». Απαιτεί όπως ο/η εκάστοτε υπουργός Παιδείας να είναι άτομο εγκεκριμένο απ' αυτήν για να ελέγχει πλήρως τη διδακτέα ύλη στα θρησκευτικά και την ιστορία. Το αποτέλεσμα αυτής της επέμβασης είναι η παραχάραξη της Ιστορίας. Για παράδειγμα, διδάσκεται ότι η Εκκλησία ήτανε η καρδιά και η ψυχή της Ελληνικής Επανάστασης. Αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα. Η στάση της Εκκλησίας δεν ήταν απλώς αποθαρρυντική αλλά εξόφθαλμα εχθρική προς την επανάσταση. Αν η Ιστορία γραφότανε από τους επαναστάτες, αυτούς που οραματίστηκαν μια ελεύθερη Ελλάδα, ο ρόλος της Εκκλησίας θα καταγραφότανε ως ελεεινός, προδοτικός, κατάπτυστος, και το έργο της θεομίσητο και ολέθριο για τον ελληνισμό. Σε έναν ξένο ιστορικό θα φαντάζει αλλόκοτο, οξύμωρο, τραγελαφικό, υποκριτικό, αλλοπρόσαλλο η Εκκλησία να ηγείται των εορτασμών της 25ης Μαρτίου! Είναι σαν να γιορτάζουν οι χουντικοί την επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1974.
Δεν θα αναφερθώ στα πάμπολλα ιστορικά γεγονότα που δεν μάθαμε ποτέ στα σχολεία, π.χ. στη μεγαλύτερη γενοκτονία Ελλήνων που έγινε στη Σκυθόπολη από τους βυζαντινούς χριστιανούς όταν μέσα σε 20 χρόνια σφαγιάστηκαν, γύρω στο 340 μ.Χ. 19.000.000 Έλληνες. Αυτό που προκαλεί εντύπωση, και όντως χρήζει κοινωνιολογικής έρευνας, είναι ο φόβος και ο τρόμος που διακατέχει υπουργούς, βουλευτές, δήμαρχους, μεγαλοτραπεζίτες, θεσμούς όταν αντιμετωπίζουν μια παρανομία ιεράρχη, κυρίως του Αρχιεπισκόπου που φιγουράρει ως ο σούπερμαν της ηθικής και πρωθιερέας των εθνικιστών. Έντρομοι όλοι υποτάσσονται πλήρως στις αυθαιρεσίες και στους ετσιθελισμούς των ιεραρχών καθιστώντας τους κράτος εν κράτει και έτσι καταργείται η ισονομία που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της δημοκρατίας. Αυτή η τάση ενταφιάζει οριστικά και αμετάκλητα τα όνειρα των διανοούμενων για ένα κοσμικό κράτος και την εξάλειψη του βαθέως κράτους. Η περιπετειώδης διαδρομή της επιταγής των 300.000 ευρώ της Τράπεζας Κύπρου που εκδόθηκε με εντολή του μεγαλοαπατεώνα Τζο Λόου προς όφελος του τέως Αρχιεπισκόπου σκιαγραφεί την ανομία που επικρατεί στη Κύπρο λόγω της ύπαρξης του βαθέως κράτους. Ο Χρυσόστομος απαιτούσε από τον υπουργό Εσωτερικών την πολιτογράφηση του Λόου για να καρπωθεί μια μίζα και ο υπουργός δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υπακούσει. Η φωνή του Αρχιεπισκόπου θεωρείται διαχρονικά His Master's Voice. Είναι επιταγή. Και ως είθισται τέτοιες επιταγές εξαργυρώνονται με επιταγές.
Δεν είναι όμως ο ρόλος της Εκκλησίας που μαρτυρεί την ύπαρξη του βαθέως κράτους. Υπάρχουν μύριες ενδείξεις/αποδείξεις γι' αυτό. Λόγω έλλειψης χώρου απλά «ανθολογώ» μερικά παραδείγματα: το βαθύ κράτος πρωτοστάτησε στην καμπάνια για τη απόρριψη του σχεδίου Ανάν διότι είναι φανερά υπέρ της λύσης δύο κρατών - γι' αυτό δεν πρόκειται ποτέ να εγκρίνουμε μέσω δημοψηφίσματος τη ΔΔΟ. Με άλλα λόγια, λόγω του βαθέως κράτους η νομοτελειακή κατάληξη του Κυπριακού είναι η οριστική διχοτόμηση. Υπήρξαν πάλι τόσα οικονομικά σκάνδαλα τα τελευταία 25 χρόνια που εμπλέκονταν εκατοντάδες. Πόσοι πήγαν φυλακή; Κανένας, αν εξαιρέσω μια ολιγόμηνη ποινή. Η συντριπτική πλειοψηφία των Κυπρίων θα συναινούσε να μετονομαστούν όλοι οι λεωφόροι και οι δρόμοι που φέρουν τώρα το όνομα του Γρίβα. Τολμά η Βουλή ή ο ΠτΔ να το κάνει; Τολμά η Βουλή να εισηγηθεί να έχουμε κι εμείς, όπως όλα τα κράτη του κόσμου, τον δικό μας εθνικό ύμνο; Τολμά, ακόμα, η Βουλή να απαιτήσει να έχουμε Κύπριο αρχηγό της δικής μας Εθνοφρουράς; Όχι βέβαια... πάνω από τα κεφάλια των βουλευτών επικρέμαται μία δαμόκλειος σπάθη κι ας μην το ομολογούν.
*Οικονομολόγου, κοινωνικού επιστήμονα
