Βήμα σημειωτόν με την Τουρκία

Στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, όπου δέσποζε το ζήτημα της Γάζας, ο Πρόεδρος της Κύπρου Ν. Χριστοδουλίδης είχε ειδική συνάντηση με τον Καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, παρουσία του προέδρου του Ε.Σ. Σαρλ Μισέλ. Αποκλειστικό αντικείμενο το ζήτημα των σχέσεων Τουρκίας – ΕΕ.

Η «τριμερής» συνάντηση πρέπει να έγινε σε δύσκολη ατμόσφαιρα, εξού και δεν απέδωσε κανένα αποτέλεσμα. Από τον περασμένο Δεκέμβριο εκκρεμεί η λήψη απόφασης του Συμβουλίου προκειμένου να συμφωνηθούν και να δοθούν οι κατευθύνσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να αρχίσει η διαπραγμάτευση της ενισχυμένης Τελωνειακής Ένωσης και της ελευθέρωσης της βίζας.

Πώς πείθεις;

Ο Χριστοδουλίδης θεωρεί την απόφαση αυτή κομβική για να επιχειρήσει τη διασύνδεση της προόδου των διαπραγματεύσεων για την Τελωνειακή Ένωση της Τουρκίας με το Κυπριακό. Η αξιοποίηση της συγκυρίας, ύστερα από χρόνια αδράνειας, δεν μπορεί παρά να είναι μια σοβαρή επιλογή για την Κύπρο. Αλλά το ερώτημα είναι συγκεκριμένο: τί ζητάς και πώς πείθεις πλέον στην Ευρώπη; Δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ ρίχνει όλο το βάρος της, αλλά την τελευταία στιγμή οι Κύπριοι ανακρούουν πρύμναν…

O Κύπριος Πρόεδρος ζητά να τεθεί η ευρωτουρκική σχέση σε συζήτηση στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και, ακολούθως, να εκδοθούν συμπεράσματα για το εάν και πώς θα προχωρήσουν. Το Βερολίνο διαφωνεί να τεθούν όροι, όπως η Λευκωσία επιδιώκει, που κατά τους Γερμανούς θα περιπλέξουν από χέρι τις ήδη προβληματικές σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ με το εξίσου προβληματικό, όπως εκείνοι το βλέπουν, ζήτημα της Κύπρου.

Άργησε 7 χρόνια

Πριν από τη συνάντηση με τον Γερμανό Καγκελάριο, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι «επιθυμεί να υπάρξουν εξελίξεις στις ευρωτουρκικές σχέσεις, εξελίξεις όμως που περνούν και μέσα από συγκεκριμένη πρόοδο στο Κυπριακό»: «Όταν λέμε πρόοδος», είπε συγκεκριμένα, «δεν μπορούμε να συζητήσουμε οτιδήποτε άλλο πέρα από την επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά και κατ’ επέκταση να υπάρξει και πρόοδος σε κάποια θέματα των ευρωτουρκικών…». Θα ήταν πιο πειστικός ο Χριστοδουλίδης αν δεν αργούσε 7 χρόνια. Τώρα έχει δρόμο να διανύσει για να ανακτήσει την αξιοπιστία του και αυτό γίνεται μόνο με πράξεις, όχι λόγια. Η Γερμανία γνωρίζει ότι ο ΟΗΕ καλούσε απεγνωσμένα τα μέρη να δεσμευτούν σε όσα συμφωνήθηκαν ότι τώρα χρειάζεται να γίνουν πολύ πιο τολμηρά βήματα για να ξαναβρεθούν οι δύο πλευρές στο τραπέζι και η Τουρκία να ευθυγραμμιστεί με το συμφωνημένο πλαίσιο.

Μετά τη συνάντηση έγινε γνωστό ότι το ζήτημα των ευρωτουρκικών έμεινε σε εκκρεμότητα και έτσι δεν υπήρξε ούτε αναφορά στα συμπεράσματα για την Τουρκία.

Αποξένωση

Σε μια κρίσιμη περίοδο για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, οι χειρισμοί της Λευκωσίας δεν βρίσκουν απήχηση. Δεν είναι μόνο οι Γερμανοί που διαφωνούν με τον τρόπο προσέγγισης της Τουρκίας. Πίσω τους συνασπίζονται στο Συμβούλιο τουλάχιστον άλλα 6 κράτη-μέλη. Η Πολωνία που αναλαμβάνει την Προεδρία της ΕΕ το β’ εξάμηνο έχει διαμηνύσει ήδη ότι προτίθεται να προσκαλέσει και εκείνη την Τουρκία σε υπουργική σύνοδο.

Τι αποξενώνει την Κύπρο από τους εταίρους της; Οι αμφιβολίες για τις ακριβείς προθέσεις της! Τον Φεβρουάριο η Βελγική Προεδρία επιχείρησε να προσκαλέσει σε άτυπο Συμβούλιο Υπουργών τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν. Ένα πολιτικό φόρουμ διαλόγου όπως τα συμβούλια τύπου «Γκίμνιχ» θα ήταν μια καλή ευκαιρία συζήτησης αφού, ήδη, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες διόρισε προσωπική απεσταλμένη στο Κυπριακό. Αλλά ο Κύπριος ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος μπλόκαρε τη συμμετοχή του Φιντάν, επιμένοντας ότι θα πρέπει να προηγηθεί συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Όταν του ζητήθηκε να επεξηγήσει τη θέση του, ο Κόμπος –που είναι εκ των εξ απορρήτων του Χριστοδουλίδη– ανέπτυξε μια σειρά από …διαλογισμούς. Η Λευκωσία ζητά «χειρονομίες» από την Τουρκία σε έναν εκτενή κατάλογο θεμάτων από τα οποία τα πλείστα είναι επουσιώδη ή μη διαχειρίσιμα όσο παραμένει άλυτο το Κυπριακό. Μάλιστα, ο Κόμπος εξήγησε στους Ευρωπαίους ομολόγους του ότι δεν θα είναι μια τελεσίδικη απόφαση για να προχωρήσει η Τελωνειακή Ένωση.

Η όλη προσέγγιση όχι μόνο δεν έπεισε, αντίθετα, σκόρπισε περισσότερες αμφιβολίες ανάμεσα στους εταίρους. Ορισμένοι μπορεί βάσιμα να υποψιάζονται ότι οι Κύπριοι δεν αναζητούν ένα δυναμικό διέξοδο με αμοιβαίο όφελος για όλους που θα φέρει την Τουρκία ξανά στο τραπέζι. Αναζητούν, ξανά, έναν παρατεταμένο εφιάλτη, όπως τον βιώνουν εδώ και δύο δεκαετίες: σε κάθε συμβούλιο και ομάδα εργασίας να ασχολούνται με την Κύπρο και κάθε επιμέρους τεχνική πτυχή του στις σχέσεις τους με την Τουρκία.

Κι όλα αυτά χωρίς να ζυγίζουν τα συμφέροντά τους με την Τουρκία και χωρίς να λαμβάνουν υπόψη αν υπάρχει έστω ελπίδα να σπάσει το αδιέξοδο τόσων χρόνων στο Κυπριακό. Οι Γερμανοί ανήκουν σε εκείνη τη μερίδα κρατών που θεωρούν αδιανόητο να δώσουν ξανά «λευκή επιταγή» σε οποιονδήποτε στην κυπριακή διένεξη.

Η ευκαιρία

Οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ, ως γνωστόν, έχουν απονεκρωθεί εδώ και χρόνια. Η πρόσφατη συζήτηση για την αναζωογόνησή τους εδράζεται στην κοινή έκθεση που κατέθεσαν τον περασμένο Νοέμβριο ο Ύπατος Εκπρόσωπος Ζοζέπ Μπορέλ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην εν λόγω έκθεση, η κυπριακή διπλωματία μπορεί να αντλήσει σημαντικά ερείσματα για να διαμορφώσει την κατάλληλη διασύνδεση με το Κυπριακό και την ώθηση για την επίλυσή του. Στα πλείστα σημεία το Κυπριακό αναφέρεται ως ισχυρή παράμετρος για τη συνομολόγηση Τελωνειακής Ένωσης. Ένα ειλικρινές άνοιγμα προς την Τουρκία να αρχίσει η διαπραγμάτευση της Τελωνειακής Ένωσης θα έδινε πραγματικό μπόνους στην Κύπρο τη στιγμή που όλοι οι εταίροι συμφωνούν ότι θα πολλαπλασιάσει τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, με την ένταξη βιομηχανικών και άλλων προϊόντων.

O Χριστοδουλίδης βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι. Μπορεί να προσπαθήσει ξανά την πολιτική των «μικρών βέτο», βάζοντας για κάποιο χρόνο ποικίλα προσκόμματα στην Τουρκία. Είναι αμφίβολο αν θα αποσπάσει κάποιο ουσιαστικό όφελος ή αντάλλαγμα και είναι αμφίβολο αν μπορεί στο διηνεκές να μπλοκάρει την Τουρκία. Μπορεί όμως να κάνει ακριβώς το αντίθετο. Μπορεί να αφιερώσει πραγματικά χρόνο και προσπάθεια για να ανασυντάξει πρώτα το συμφωνημένο διαπραγματευτικό πλαίσιο του ΟΗΕ, πείθοντας τον Γκουτέρες για τις δεσμεύσεις του και ανοίγοντας κανάλια επικοινωνίας με την τ/κ κοινότητα. Αν επιχειρήσει το δεύτερο, μπορεί να φέρει πίσω του την ΕΕ να στηρίξει τον ΟΗΕ με όλα τα μέσα που διαθέτει.

*To άρθρο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στην Εφημερίδα των Συντακτών