Οι αναλύσεις των εκλογικών αποτελεσμάτων έχουν πάντα τον χαρακτήρα του εφήμερου. Μερικές μόλις μέρες μετά από μια αναμέτρηση με τα αποτελέσματά της ασχολούνται πια μόνον οι επαγγελματίες εκλογολόγοι. Άντε και τα υψηλόβαθμα στελέχη των ηττημένων, όταν μπαίνει ζήτημα διαδοχής της ηγεσίας.
Στην περίπτωση των βουλευτικών εκλογών της περασμένης Κυριακής φαίνεται ότι τα πράγματα είναι λίγο πιο πολύπλοκα: Είτε ασχολούμαστε με τις περιπλοκές που ανέδειξαν είτε όχι, αυτές είναι παρούσες και όλα δείχνουν ότι θα επιδεινωθούν, επηρεάζοντας καταλυτικά και την ίδια την καθημερινότητά μας.
Όλα δείχνουν ότι μόλις έχει γεννηθεί ένα νέο «Κυπριακό», ένας εσωτερικός γόρδιος δεσμός. Που δεν αφορά μόνο τα στελέχη των κομμάτων. Γιατί η φύση του θα καθορίσει την πορεία της κοινωνίας σε όλους τους τομείς.
[rml_read_more]
Πρώτη ανάγνωση
Μια πρώτη γενική αποτίμηση:
- Ο κομματικός / ιδεολογικός πατριωτισμός είναι πιο ισχυρός από την πασιφανή αλήθεια. Πέρα από την αποχή –που κακώς πολλοί την ταυτίζουν απόλυτα με τη διαμαρτυρία– και πέρα από τις όποιες μετακινήσεις ψήφων, ο κορμός των οπαδών έμεινε αμετακίνητος.
- Η διαφθορά εκπλήσσει, θλίβει, εξοργίζει τους πολίτες, αλλά όχι αρκετά για να τους ωθήσει σε αποφάσεις. Λίγο η αντίληψη ότι είναι «κάτι αναμενόμενο» στην κυπριακή παράδοση, λίγο η επιθυμία για αυτοεξαπάτηση («όλοι είναι το ίδιο», «ναι αλλά οι άλλοι θα τα κάνουν χειρότερα» κ.λπ.,) κρατούν την πλειονότητα καθηλωμένη. Η κοντή μνήμη έρχεται να ενισχύσει την καθήλωση.
- Από τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές ήταν διακριτή μια διαφοροποίηση, που έγινε πολύ έντονη και κυρίαρχη στις τελευταίες: Δεν είχαμε εκλογές κομματικών θέσεων και προγραμμάτων, αλλά εκλογές προσώπων. Από το πρωί μέχρι το βράδυ ακούγαμε τις προσωπικές θέσεις υποψηφίων, που διαδέχονταν κατά ριπάς ο ένας τον άλλον στα ΜΜΕ. Και οι οποίοι προσπαθούσαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους – συνήθως μάταια και ανέλπιδα. Με ευθύνη των ΜΜΕ, δεν οργανώθηκε σχεδόν καμιά καθαυτό θεματική συζήτηση, όπου ειδικευμένοι εκπρόσωποι των κομμάτων να κονταροχτυπηθούν σε επίπεδο συγκροτημένων θέσεων / προτάσεων και να κριθούν στη βάση αυτών.
- Το «γκρίζο» είναι κυρίαρχο, προεκλογικά και μετεκλογικά: Γκριζάρισμα των θέσεων του ΔΗΣΥ στο Κυπριακό για να τετραγωνιστεί ο κύκλος με τους χειρισμούς του Προέδρου, γκριζάρισμα και των ευθυνών του κυβερνώντος κόμματος για τα σκάνδαλα της κυβέρνησης! Από την άλλη, γκριζάρισμα των ευθυνών στο ΑΚΕΛ. Όλα τα άλλα φταίνε, εκτός από ό,τι έχει σχέση με την ιδιοσυστασία του κόμματος: «Φταίει το καπιταλιστικό σύστημα για τον Τζιοβάνη, ο Άντρος για το 22,3%, ο ΑΚΕΛικός της γειτονιάς που έπαψε να είναι πρωτοπόρος και πρότυπο». Όλα τα άλλα, φτάνει να μην φταίει που ο κόσμος αλλάζει ερήμην του δόγματος. Και για να είμαστε δίκαιοι, το πιο μεγάλο γκριζάρισμα το είδαμε στα μικρότερα κόμματα. Σε όλα τα επίπεδα!
Δεύτερη ανάγνωση - ΔΗΣΥ
Αν προσέξει κανείς τα επιμέρους αριθμητικά στοιχεία των εκλογών, θα διαπιστώσει μια –μερική, αλλά σημειολογικά σημαντική– μετακίνηση της βάσης του ΔΗΣΥ. Η τοποθέτηση του Κυπριακού στον αναπνευστήρα ώθησε τμήμα της φιλελεύθερης αστικής βάσης του κόμματος (το τμήμα που θεωρούσε υπεύθυνο τον Πρόεδρο γι’ αυτή την εξέλιξη) μακριά από το κόμμα. Στην αποχή ή σε άλλες επιλογές. Αυτό ήταν ιδιαίτερα αισθητό στη Λευκωσία. Την ίδια στιγμή, η απουσία του Κυπριακού από την επικαιρότητα ανέδειξε άλλες προτεραιότητες, ένα μείγμα οικονομικού προσανατολισμού και κομματικού πατριωτισμού. Με αποτέλεσμα να συγκρατήσει ή και να αυξήσει τη δύναμή του σε πολλές περιαστικές και αγροτικές περιοχές, δηλαδή στο κομμάτι της λεγόμενης «λαϊκής Δεξιάς». Η ανάδειξη των σκανδάλων, και ιδιαίτερα εκείνου των διαβατηρίων, όχι μόνο δεν υπονόμευσε αυτή τη διαδικασία μετακίνησης της βάσης αλλά την ενίσχυσε. Και αυτό έχει σχέση και με τα κριτήρια και τις προτεραιότητες των αντίστοιχων δύο τμημάτων.
Αυτό θα έχει στη συνέχεια σημαντικές παρενέργειες. Το τμήμα των «αντι-ομοσπονδιακών» που διέρρευσε προς άλλα κόμματα είναι μικρό, με αποτέλεσμα να δικαιολογείται η εικασία ότι: το υπόλοιπο τμήμα των «αντι-ομοσπονδιακών», που παρέμεινε στο κόμμα, αφομοιώνει οριστικά το Κυπριακό ως μη προτεραιότητα. Αυτό θα επηρεάσει το κλίμα για την επιλογή υποψηφίου για τις προεδρικές. Αλλά και την προεκλογική ατζέντα. Με άλλα λόγια, την ίδια τη φυσιογνωμία και τον προσανατολισμό του κόμματος.
Δεύτερη ανάγνωση - ΑΚΕΛ
Το ΑΚΕΛ έχει παράδοση σοβαρής ανάλυσης των εκάστοτε εκλογικών αποτελεσμάτων. Πέρα από αυτά στα οποία φαίνεται να τείνει να καταλήξει η ηγεσία του κόμματος –που είναι βάσιμα– θα πρέπει να προσμετρηθεί και κάτι άλλο: Έχει φτάσει στα όριά της η διαχείριση των θεμάτων κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής με «χαμηλές πτήσεις». Δηλαδή με επικέντρωση σε ζητήματα καθημερινής διαχείρισης (σκάνδαλα, επιδόματα κ.λπ.), με τρόπο που να μην σπάνε τα αβγά της ορθόδοξης ιδεολογικής προσέγγισης. Δεν πέφτει στους εκτός κόμματος λόγος για το πού θα πρέπει να πλεύσει το καράβι του ΑΚΕΛ. Οι ίδιοι θα αποφασίσουν. Είναι όμως προφανές ότι έχει εξαντληθεί η απόδοση του μοντέλου «ενόσω το καθεστώς είναι αστική δημοκρατία, λειτουργούμε με ήπιες εκδηλώσεις του αριστερού μας κυττάρου, που δεν θα αντιφάσκουν μαζί του». Η «συντηρητική» διαχείριση δεν πείθει, σε αφήνει εκτός τόξου αξιοπιστίας.
Ανοίγονται καθημερινά τέτοια και τόσα νέα ζητήματα που έχουν σχέση με την ανάπτυξη, τα οικονομικά μοντέλα, την καινοτομία, τις εργασιακές σχέσεις, τα κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες, που θέτουν πια καθαρά το δίλημμα: είτε το ΑΚΕΛ θα γίνει ο βασικός πυρήνας για τη διαμόρφωση ενός δυναμικού κεντροαριστερού μορφώματος, εντάσσοντας δυναμικά στην οπτική του νέες προσεγγίσεις, είτε θα υφίσταται όλο και μεγαλύτερη πίεση. [Τα πλεονεκτήματα που παρείχε στο ΑΚΕΛ η μέχρι τώρα απουσία ενός αυθεντικού σοσιαλιστικού ή σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στην Κύπρο φαίνεται να εξαντλούνται.] Πρόκειται για ιστορικό άλμα, το οποίο είναι και αντικειμενικά δύσκολο να γίνει. Όμως, σε ένα κράτος στο οποίο η Δεξιά ελέγχει σχεδόν τα πάντα, οι επιλογές δεν είναι δέκα. Δύο είναι.
Οι επισκέπτες και οι μόνιμοι κάτοικοι
Με αυτές τις εκλογές σταθεροποιήθηκαν λίγο-πολύ οι θέσεις μόνιμων κατοίκων και επισκεπτών στο πολιτικό σύστημα. Εκτός από τα τέσσερα παραδοσιακά κόμματα, φαίνεται ότι μόνιμοι κάτοικοι στην πολιτική ζωή θα είναι στα επόμενα χρόνια και οι εξής:
- Το ΕΛΑΜ: Με πολλούς περιορισμούς. Χωρίς να υποτιμάται το ποσοστό του, αυτό είναι το μέγιστο που μπορεί να εξασφαλίσει, για διάφορους λόγους. Ένας απ’ αυτούς είναι ότι πρόκειται για μονοθεματικό κόμμα (με επίκεντρο την αντιομοσπονδιακή ρητορική – το μεταναστευτικό είναι περιστασιακή θεματική), σε ένα πεδίο όπου έχει ανταγωνιστές σε κόμματα του «δημοκρατικού τόξου». Μάλιστα, για να διατηρηθεί σε ποσοστά που να το βάζουν στη Βουλή και στο μέλλον, θα πρέπει να συμπεριφέρεται το ίδιο και περισσότερο προσεκτικά και συγκαταβατικά, όπως σε αυτές τις εκλογές.
- Η ΔΗΠΑ: Καλύπτει υπαρκτό χώρο. Της Κεντροδεξιάς που δεν θέλει ακρότητες στις θέσεις στο Κυπριακό, και αποδέχεται τη ΔΔΟ καθαρά. Και μάλιστα, ενόσω στην Κεντροαριστερά υπάρχει κενό σε αυτό το θέμα, θα έχει εισροές και από εκεί. Μόνο στο απώτερο μέλλον –σίγουρα μετά την αποχώρηση των Ν. Παπαδόπουλου και Μ. Καρογιάν– μπορεί να τεθεί θέμα επανασυγκόλλησης μεταξύ ΔΗΚΟ και ΔΗΠΑ.
- Οι Οικολόγοι: Παρά τον περιορισμό της δυναμικής τους όπως καταγράφηκε στην κάλπη, εκφράζουν έναν ιδεολογικό χώρο που δεν θα εκλείψει – ίσα-ίσα που θα διευρύνεται. Και έχουν καταφέρει μια μεγάλη διαφορά σε σχέση με τις παρελθούσες αναμετρήσεις: Η παρουσία τους προεκλογικά και μετεκλογικά δεν ισοδυναμεί με εκείνην ενός «μικρού» και περιθωριακού κόμματος, αλλά με κάτι περισσότερο. Σίγουρα θα περάσει από κρίσεις σε σχέση με τις θέσεις του στο Κυπριακό, που μπορεί να το τραυματίσουν σημαντικά. Αλλά όχι ανεπανόρθωτα.
Αυτό είναι το νέο «Κυπριακό». Δηλαδή, το πολιτικό μας σύστημα όπως διαμορφώθηκε, με τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του. Το Κυπριακό είχε τις ευκαιρίες του. Είχε μέχρι και ένα Κραν Μοντανά. Αυτός ο νέος γόρδιος δεσμός, το πολιτικό μας σύστημα, δεν θα έχει ούτε καν αυτές.
