Από τα Panama Papers στα Cyprus Papers

Πρόσφατα κάποιοι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, οι οποίοι ειδικεύονται στο κτίσιμο πύργων, μετέβησαν σε μία από τις πολλές τράπεζές μας και ζήτησαν δάνειο. Μαζί τους πήραν τα αρχιτεκτονικά σχέδια, κάποια συμβόλαια προαγορών διαμερισμάτων και βεβαίως μια ολόκληρη οικονομική ανάλυση η οποία εξέταζε τη βιωσιμότητα του έργου και τις μεγάλες προοπτικές που υπάρχουν ώστε το όλο πρότζεκτ να αποβεί κερδοφόρο. Οι επιχειρηματίες ζητούσαν ένα δάνειο γύρω στα 100 εκατ. ευρώ και βεβαίως η τράπεζα δεσμεύτηκε να μελετήσει όλα τα έγγραφα που προσκομίστηκαν. Μετά από μερικές μέρες οι οικονομολόγοι της τράπεζας απάντησαν ότι ήταν διατεθειμένοι να δώσουν για το πρότζεκτ ένα δάνειο γύρω στα 30-40 εκατ. ευρώ και όχι 100.

Η τραπεζική μελέτη κατέδειξε ότι υπήρχε μια τεράστια διαφορά: Οι επιχειρηματίες εκτιμούσαν τα διαμερίσματά τους γύρω στα 2-2,5 εκατ. ευρώ, οι εκτιμητές της τράπεζας υποστήριξαν ότι η αξία των διαμερισμάτων αυτών δεν ξεπερνούσε τις 500.000 ευρώ. Συμπέρασμα: Βρισκόμαστε μπροστά από μια νέα φούσκα και οι φούσκες σχεδόν πάντα είναι προϊόν διαφθοράς.

[rml_read_more]

Η αγκύλωση 

Από πού κι ώς πού ένα διαμέρισμα 200-400 τετραγωνικών σε αυτούς τους πύργους-κουτιά, με 3 ή και 4 υπνοδωμάτια, να στοιχίζει 2,5 εκατ. ευρώ, όταν με αυτά τα χρήματα μπορεί να κτίσει κανείς έπαυλη μέσα σε 4 οικόπεδα με κήπους και πισίνες; Ποια είναι η προστιθέμενη αξία του;

Η απάντηση μάλλον είναι απλή και συνδέεται πλήρως με το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα έκδοσης διαβατηρίων.

Ελάχιστοι από αυτούς που έρχονται και ζητούν διαβατήρια ενδιαφέρονται να ζήσουν μόνιμα στην Κύπρο. Τους ενδιαφέρει το διαβατήριο και όχι η επιλογή μιας μόνιμης κατοικίας. Με 2,5 εκατ. ευρώ αποκτούν ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο με πρόσβαση σε 150 χώρες στον κόσμο και έχουν και μια κατοικία στην Κύπρο εν ώρα ανάγκης. Οι περισσότεροι τη βγάζουν και φθηνά, αφού δεν είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν και να επενδύσουν στην Κύπρο, όπως απαιτούν προγράμματα άλλων χωρών. Υπάρχουν λοιπόν και χειρότερα, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται και ο ρόλος των μεσαζόντων, οι οποίοι έχουν μετατρέψει το κυπριακό διαβατήριο σε διαβατήριο ευκαιρίας:

 

* Ο καταζητούμενος από την Ιντερπόλ και τη Μαλαισία Τζο Λόου που πήρε την κυπριακή υπηκοότητα τον Σεπτέμβριο του 2015 είχε πίσω του 10 δισ. δολ. που έκλεψε από το Ταμείο Ανασυγκρότησης της χώρας του, οπότε δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα να κάνει οικονομία, έτσι αγόρασε μέσω μεσαζόντων έπαυλη στην Αγία Νάπα στην τιμή των 5 εκατ. ευρώ. Με βάση τα σχετικά έγγραφα που κατατέθηκαν στις κυπριακές αρχές, η διεθνής εταιρεία Henley & Partners που τον έφερε στην Κύπρο πήρε (μόνον αυτή) 500.000 ευρώ ως μεσιτεία. Αν στα χρήματα αυτά προσθέσουμε δικηγορικά έξοδα, λογιστικά έξοδα, δωρεές σε θρησκευτικά ακαδημαϊκά ιδρύματα, ίσως και λεφτά κάτω από το τραπέζι, αντιλαμβανόμαστε ότι το ποσό που δόθηκε ήταν πολύ μεγαλύτερο. Ο κ. Λόου απελπισμένα ζητούσε διαβατήριο, αφού η Μαλαισία του το είχε αφαιρέσει και η Κύπρος αποδείχθηκε έτοιμη να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ενός μεγαλοαπατεώνα.

 

* Η ίδια εταιρεία μεσαζόντων έφερε στην Κύπρο το 2016 τον Αφγανό πολιτικό και επιχειρηματία Ατζμάλ Ραχμανί (διαβάστε σχετικό ρεπορτάζ σήμερα στον «Πολίτη») από τον οποίο εισέπραξε ως μεσιτεία ποσό πάνω από 300.000 ευρώ για αγορά έπαυλης που κόστισε γύρω στα 2,5 εκατ. ευρώ και πάλι στην περιοχή της Αγίας Νάπας. Στη συνέχεια ο κ. Ατζμάλ έφερε στην Κύπρο και τον πατέρα του που είναι πρόεδρος της Βουλής του Αφγανιστάν και τις τρεις αδελφές του, οι οποίοι επίσης πήραν διαβατήρια. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο στη διακίνηση των χρημάτων Ραχμανί, το οποίο πρέπει να προβληματίσει και όλους αυτούς στην ΕΕ και δη τον Βέλγο επίτροπο Δικαιοσύνης της Κομισιόν κ. Ρέιντερς, που έσπευσε να κατακεραυνώσει επιλεκτικά την Κύπρο, είναι η διαδρομή των χρημάτων προς τη χώρα μας. Στην περίπτωση του κ. Ραχμανί τα χρήματα ξεκίνησαν από την Ντόιτσε Μπανκ, πέρασαν από βελγική τράπεζα και στη συνέχεια κατέληξαν στην Κύπρο μέσω μαλτέζικης τράπεζας.

Οικονομία

Γιατί τα διαβατήρια έχουν συνδυαστεί κυρίως με την οικοδομική βιομηχανία της Κύπρου; Διότι από το 2007 που ξεκίνησε το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα ως κύριο στόχο είχε τη διάσωση των επιχειρηματιών του κλάδου, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό αποτελούσαν και τους χρηματοδότες των κυπριακών κομμάτων. Η διαπλοκή είναι εμφανής. Η μικρή αυτή ομάδα (που ακολούθως διευρύνθηκε με συγγενείς, συνεταίρους και φίλους πολιτικών) ως γνωστόν φέρει σοβαρή ευθύνη για τη φούσκα και τα υπερκέρδη του Χρηματιστηρίου το 1999. Στη συνέχεια, με τα κέρδη τους δημιούργησαν τη νέα φούσκα της γης, η οποία κατάφερε να συντηρηθεί για μερικά χρόνια στηριζόμενη στα 75 δις ρωσικών κεφαλαίων που πλημμύρισαν τις τράπεζές μας, αλλά και στον υπερδανεισμό των κυπριακών νοικοκυριών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση βεβαίως δεν προσπέρασε την Κύπρο, οπότε από το 2010 άρχισε να στέλνει τα πρώτα πολύ ανησυχητικά της σημάδια, επιτρέποντας εν τέλει στον επιχειρηματικό αυτό κλάδο να βουλιάξει με τα μη εξυπηρετούμενά του τις τράπεζες.

 

Η μεγάλη μάχη για να σωθεί αυτή η ομάδα Κύπριων επιχειρηματιών ήταν τραπεζική και δόθηκε γύρω από την πρόταση του 2013 περί «καλής» και «κακής» Τράπεζας Κύπρου. Επικράτησε η γραμμή της κυβέρνησης, αναγκάστηκε να φύγει ο διοικητής της Κεντρικής και στη συνέχεια τέθηκε σε εφαρμογή, παράλληλα με το μνημόνιο της τρόικας, ανανεωμένο το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα. Αν επικρατούσε το σενάριο της «κακής» τράπεζας, οι περισσότεροι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, πέρα από την ολική απώλεια των επιχειρήσεών τους, ίσως κινδύνευαν να οδηγηθούν και ενώπιον των κυπριακών δικαστηρίων.

 

Στο πλαίσιο αυτό, το 2013 δόθηκαν 77 διαβατήρια, το 2014 εκδόθηκαν 306, το 2015 μειώθηκαν σε 286, αλλά άλλαξε το σύστημα και από 5 εκατ. επένδυση απαιτούνταν μόνο 2 εκατ. Έτσι το 2016 οι αιτήσεις ανέβηκαν στις 503 και το 2017 σε 696. Άρχισαν τότε τα πρώτα σοβαρά παράπονα στην ΕΕ αλλά και διεθνώς με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να δεσμευθεί ότι τα διαβατήρια δεν θα ξεπερνούσαν τα 700 κατά έτος. Παρ' όλα αυτά, όπως ανακοίνωσε την Τετάρτη σε δημοσιογραφική διάσκεψη ο ΥΠΕΣ Νίκος Νουρής, το 2018 δόθηκαν 1.100 διαβατήρια. Και σαν να μην έφτανε αυτό, από το 2018 εκκρεμούν ακόμα μερικές εκατοντάδες αιτήσεις, με ένα ακόμα διακύβευμα αξιοπιστίας να τίθεται επί τάπητος: Με βάση ποια νομοθεσία θα εξετασθούν αυτές οι αιτήσεις; Με βάση τη νομοθεσία του 2018, όταν δηλαδή υπεβλήθησαν ή με βάση τη νομοθεσία του Ιουλίου του 2020 που πέρασε πρόσφατα από τη Βουλή; Όπως επεσήμανε κοινοβουλευτική πηγή, το ΥΠΕΣ κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου αλλά και 2 βουλευτές υποστήριξαν ότι πρέπει να εξετασθούν με βάση τη νομοθεσία του 2018, κάτι που βεβαίως αν γίνει θα εγκριθούν σχεδόν όλες. Αν αξιολογηθούν με βάση τον νέο νόμο, αρκετές δεν θα εξετασθούν καν. Κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου του Ιουλίου του 2020 η Βουλή εξέτασε το θέμα αυτό, κατά πόσον δηλαδή θα πρέπει ο νόμος να έχει μεταβατική διάταξη. Τέθηκε επίσης θέμα να ζητηθεί γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία. Η τελική νομοθεσία πάντως της 31ης Ιουλίου 2020 επιβάλλει ότι όλες οι αιτήσεις πρέπει να κριθούν με βάση τον νέο νόμο, ανεξαρτήτως του πότε αυτές υποβλήθηκαν.

Κοινωνική κρίση

Ποια κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα δημιουργεί το πρόγραμμα; Σοβαρή πηγή στο Υπουργείο Οικονομικών δήλωσε στον «Πολίτη» ότι ακόμα και σε περίπτωση τερματισμού του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος οι επιπτώσεις στην κυπριακή οικονομία θα είναι ανεπαίσθητες. Στις 29 Οκτωβρίου 2019 ο τέως υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης δήλωσε ότι "η κυπριακή οικονομία δεν είναι εξαρτημένη από το πρόγραμμα παραχώρησης διαβατηρίων". Όπως διευκρίνισε, "την περίοδο 2016-2018 το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 15,2%, από το οποίο μόλις το 1,2% σχετίζεται με την κατασκευαστική δραστηριότητα που σχετίζεται άμεσα με το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα". Ανέφερε ακόμα "ότι οι συναλλαγές που σχετίζονται με το πρόγραμμα ανέρχονται περίπου στα 6,7 δισ. ευρώ και εξήγησε ότι οι συναλλαγές μετρούνται στο ΑΕΠ μόνο όταν αυτές συνιστούν παραγωγή, δηλαδή πραγματική επένδυση".

 

Βεβαίως από το 2018 μέχρι σήμερα οι συναλλαγές από το ΚΕΠ ανήλθαν στα 8 δισ. ευρώ, ωστόσο η οικονομία μπήκε λόγω κορωνοϊού σε νέες περιπέτειες, εξ ου και η κυβέρνηση εμφανίζεται αποφασισμένη να το συνεχίσει με κάθε κόστος. Η κυβέρνηση προφανώς διαφωνεί με όσους δεν θεωρούν το πρόγραμμα πραγματική επένδυση, υποστηρίζοντας ότι συνεισφέρει τα μάλα στην κυπριακή οικονομία αφού πέρα από τον κατασκευαστικό τομέα υποβοηθά και άλλους τομείς της οικονομίας. Σε παλαιότερη δήλωσή του ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διευκρίνισε ότι τα διαβατήρια, πέρα από την απασχόληση που προσφέρουν σε εργαζόμενους στον κατασκευαστικό τομέα, συντηρούν εστιατόρια, σουπερμάρκετ και άλλες επιχειρήσεις καθημερινής κατανάλωσης.

 

Από την άλλη βέβαια όλοι γνωρίζουμε ότι η μεγάλη πλειονότητα των νέων υπηκόων της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ζει στην Κύπρο. Προκαλώντας ταυτόχρονα, διά των εξωφρενικών τιμών που αγοράζουν σπίτια και διαμερίσματα, σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές παρενέργειες.

Για παράδειγμα, ειδικά στη Λεμεσό, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι τιμές των ακινήτων. Σύμφωνα με τον Δείκτη Τιμών Κατοικιών (σπίτια και διαμερίσματα) της Κεντρικής Τράπεζας, το 2019 οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 7,5%. Σήμερα μια μέση οικογένεια δεν μπορεί να αγοράσει σπίτι, αφού οι τιμές των διαμερισμάτων ξεκινούν από 250.000 ευρώ. Αυξήθηκαν βέβαια και οι τιμές των ενοικίων. Ένα δυάρι της δεκαετίας το 1990 ενοικιάζεται προς 1.000 ή και περισσότερα ευρώ τον μήνα. Αυξήθηκαν ακόμα και οι τιμές των οικοπέδων με αποτέλεσμα ένα οικόπεδο από 150.000 στην καλύτερη περίπτωση να ξεκινά σήμερα από 200.000 ή και 400.000 ευρώ. Υπάρχουν και τα λεγόμενα logistics. Μια αραιοκατοικημένη πόλη, με χιλιάδες ανοιχτά οικόπεδα που αναμένει να πωλήσει σε εξωφρενικές τιμές σε ξένους, είναι μια ακριβή πόλη σε ρεύμα, τηλεφωνία, αποχετευτικό και δημοτικά τέλη. Το κόστος ανεβαίνει ακόμα περισσότερο αφού ο κάθε Κύπριος με μερικά εκτάρια γη, εκμεταλλευόμενος το παραθυράκι του νόμου περί ζωνών, κτίζει ό,τι μπορεί στην περιφέρεια και στα γύρω των πόλεων χωριά καθιστώντας έτσι την εξασφάλιση των απαραίτητων υποδομών πανάκριβη. Υπό κανονικές συνθήκες, οι πύργοι, δηλαδή η καθ' ύψος ανάπτυξη, συμφέρουν και είναι αναγκαίοι. Μόνο που οι πύργοι δεν κτίζονται για τους Κυπρίους, αφού οι τιμές τους είναι απροσπέλαστες.

Η πολιτική εξαχρείωση

Ένα μεγάλο μέρος του ρεπορτάζ του Al Jazeera αναλώθηκε στο να καταδείξει ότι η Κύπρος δίνει διαβατήρια σε πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα, κάτι που κατά την ανάλυσή του δημιουργεί συνθήκες υψηλής διαφθοράς. Το επιχείρημα αυτό μάλλον ηχεί αφελές, υπό τις κυπριακές περιστάσεις. Όλες οι επιχειρηματικές κινήσεις των πολιτικών προσώπων βρίσκονται διεθνώς στο μικροσκόπιο. Από την άλλη δεν είναι a priori έγκλημα ένας πολιτικός να διαθέτει χρήματα, ούτε απαγορεύεται στους πολιτικούς ή τους συγγενείς τους να έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα. Η διαφορά στην Κύπρο λοιπόν δεν είναι αν κάποια διεθνή ΠΕΠ παίρνουν διαβατήρια, αλλά αν κάποιοι Κύπριοι που είναι ΠΕΠ βρίσκονται πίσω από την έκδοση των διαβατηρίων. Δυστυχώς περί αυτού πρόκειται. Το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα τέθηκε σε κολοσσιαία εφαρμογή για τα δεδομένα της Κύπρου από την κυβέρνηση και λειτουργεί υπό την επιδοκιμασία των κομμάτων και της Βουλής. Αυτοί οι πολιτικοί στην Κύπρο έχουν συμφέροντα και βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, με λογιστές, δικηγόρους και διεθνείς μεσάζοντες για την υλοποίηση του προγράμματος. Χωρίς μάλιστα αντίλογο, αφού είναι ανέλεγκτοι.

Ο εξευτελισμός της χώρας μας

Το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα ακόμα και σήμερα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό και από την Ευρώπη και από τις ΗΠΑ και διεθνώς. Το πρόβλημα της Κύπρου είναι ότι επιμένει, παρότι μια χώρα μέλος της ΕΕ με τεράστια πλεονεκτήματα, να παρουσιάζεται ως ένας ακόμα φορολογικός παράδεισος, λες και βρίσκεται σε ανταγωνισμό με διάφορα νησιά στον Ειρηνικό και την Καραϊβική τα οποία συγκεντρώνουν παραδοσιακά όλους τους ύποπτους επιχειρηματίες, με τις τράπεζές τους να αποτελούν εργαλείο ξεπλύματος βρόμικου χρήματος. Το πρόβλημα εν ολίγοις είναι ότι η Κύπρος δεν ενδιαφέρεται να ανεβάσει επίπεδο, διότι απλούστατα δεν διαθέτει πολιτικούς με επίπεδο. Κάπως έτσι από τη λίστα Λαγκάρντ, τα Panama Papers και τα Paradise Papers καταλήξαμε στα Cyprus Papers. Εκμηδενίζοντας τις σοβαρές προσπάθειες πολλών Κύπριων επιχειρηματιών και της μεγάλης πλειονότητας του κυπριακού λαού που με τεράστιες θυσίες και σκληρή δουλειά θέλουν να δουν αυτή τη χώρα να προοδεύει προς όφελος όλων και όχι προς όφελος μιας μικρής ομάδας που τη λυμαίνονται και την εξευτελίζουν.