Μπορούν να επανέλθουν άμεσα και με ασφάλεια στην εργασία τους 250.000 υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα και αρκετές χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονται από το σπίτι ή υποεργάζονται όλες αυτές τις μέρες της πανδημίας, χωρίς να διακινδυνεύσουμε ό,τι πετύχαμε τις σκληρές μέρες του περιορισμού; Θα μπορέσουν να επαναλειτουργήσουν τα εργοστάσια, θα ανοίξουν οι χώροι εστίασης, θα ανοίξουν τα σχολεία; Με λίγα λόγια η οικονομία μπορεί να επανέλθει και πόσο σύντομα θα καταστεί αυτό δυνατόν; Όλα βρίσκονται υπό σχεδιασμό.
[rml_read_more]
Το δεδομένο σήμερα, με βάση τα διατάγματα για την πανδημία, είναι ότι μπήκε ένα στοπ και στη συνέχεια, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων ζωτικής σημασίας επιχειρήσεων, έκλεισαν τα πάντα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι πώς θα επιτευχθεί η επανεκκίνηση έχοντας πάντα κατά νου ότι μπορεί να υπάρξουν νέες επιπλοκές. Τι θα γίνει για παράδειγμα σε περίπτωση αναζωπύρωσης της πανδημίας εντός του φθινοπώρου; Το λέμε αυτό γιατί την τελική διασφάλιση από τον ιό μπορεί να τη δώσει μόνο ένα αξιόπιστο εμβόλιο, το οποίο ωστόσο υπό τις καλύτερες συνθήκες δοκιμασίας και παραγωγής θα το έχουμε αρχές του 2021. Διεθνώς επισυμβαίνουν πολλά και κατατίθενται ενδιαφέρουσες απόψεις.
Οι διαφωνούντες
Στην Ιαπωνία π.χ. δεν θα χρειαστεί επανεκκίνηση της οικονομίας διότι αυτή δεν σταμάτησε ποτέ. Σε δηλώσεις του στους «Financial Times» ο δρ Σιγκέρου Όμι, επικεφαλής της επιδημιολογικής ομάδας της Ιαπωνίας και σύμβουλος του Ιάπωνα πρωθυπουργού, υποστήριξε ότι η απόφαση της χώρας του να μην επιβάλει καθολικά περιοριστικά μέτρα διακίνησης με ταυτόχρονο κλείσιμο της οικονομίας ήταν η ορθή. Η Ιαπωνία μέχρι την Παρασκευή 24/4/2020 είχε 12.500 κρούσματα και 328 θανάτους σε έναν πληθυσμό 126 εκατ. ανθρώπων. Βασική θέση του δρος Σιγκέρου είναι ότι "η εξαφάνιση της πανδημίας είναι αδύνατη, οπότε είναι αναγκαίο να διασφαλίσουμε ότι θα περιοριστούν οι ζημιές στην οικονομία". Αυτό, όπως είπε, "δεν σημαίνει ότι δεν πήραμε διακριτικά και συγκεκριμένα μέτρα για να προφυλάξουμε τον πληθυσμό". Η Ιαπωνία μαζί με τη Σουηδία είναι ίσως οι μόνες χώρες που δεν επέβαλαν καθολικό κλείσιμο της οικονομίας ούτε περιορισμούς στη διακίνηση πολιτών. Η Σουηδία με βάση στοιχεία της Παρασκευής είχε 16.775 κρούσματα και 2.021 νεκρούς σε έναν πληθυσμό 10 εκατ. κατοίκων, στατιστική που αποδεικνύει πάντως ότι το σουηδικό πείραμα δεν είναι τόσο επιτυχημένο όσο της Ιαπωνίας. Καταλήγοντας, ο κ. Σιγκέρου τόνισε ότι "η Ιαπωνία θέλει μηδενικά κρούσματα αλλά θα υπάρξουν και νέα κύματα αυτής της πανδημίας, οπότε αυτό που είναι αναγκαίο δεν είναι το πόσα μέτρα θα ληφθούν, αλλά η πιστότητα της εφαρμογής τους από τον γενικό πληθυσμό".
Η ενδιάμεση λύση
Σε άρθρο του στους «New York Times» ο καθηγητής του Γέιλ δρ Νέιβιντ Καντζ υποστήριξε σε γενικές γραμμές ότι καμία κοινωνία και οικονομία δεν μπορεί να επανέλθει ξανά σε λογικές πλήρους αποκλεισμού. Εμμέσως, μάλιστα, πλην σαφώς διά του άρθρου του ασκεί κριτική στα μέτρα στα οποία έχουν καταφύγει οι περισσότερες χώρες στον πλανήτη. Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι λόγω της φύσης της η πανδημία του κορωνοϊού δεν αντιμετωπίζεται με ολιστικά μέτρα, αλλά με χειρουργική προσέγγιση. Αυτή την προσέγγιση μπορούν να την καθορίσουν τα Υπουργεία Υγείας, οι λοιμωξιολόγοι και άλλοι ειδικοί και έχει ως βάση της μια κατηγοριοποίηση του πληθυσμού η οποία πρέπει να γίνει με οδηγό τις μέχρι στιγμής εμπειρίες που αποκομίσαμε από την πανδημία αυτή. Η πανδημία πλήττει κυρίως τους ηλικιωμένους και τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εκδηλώνεται με ήπια συμπτώματα ως μια κοινή γρίπη. Εν ολίγοις, όταν αρθούν τα μέτρα και επαναλειτουργήσει η οικονομία θα πρέπει να υπάρξει ειδική πρόνοια και σχεδιασμός γι’ αυτές τις δύο κατηγορίες πληθυσμού έως ότου προκύψει ένα ασφαλές εμβόλιο. Τα ερωτήματα είναι πολλά: Θα υπάρξουν ειδικοί περιορισμοί και συστάσεις στη διακίνηση ηλικιωμένων; Οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού θα μπορέσουν να επιστρέψουν στις εργασίες τους; Θα υπάρξουν γενικά μέτρα για τον πληθυσμό όπως η κυκλοφορία με μάσκες σε συνδυασμό με την τήρηση αποστάσεων;
Οι αερομεταφορές
Ειδικά στην Κύπρο θα μας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες δύο κρίσιμοι τομείς. Ο πρώτος αφορά τις αερομεταφορές και ο δεύτερος τα σχολεία μας. Η Κύπρος ως νησί έχει απόλυτη ανάγκη την αεροπορική επικοινωνία με το εξωτερικό, οπότε ένα μεγάλο μέρος της ομαλότητας θα εξασφαλισθεί αν υπάρξει ένα πλάνο ανοίγματος με ασφάλεια των αεροδρομίων της. Τα αεροδρόμια σημαίνουν κατά κύριο λόγο επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας μας διεθνώς και βεβαίως τουρισμό, ο οποίος συνεισφέρει στο σύνολο του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος σε ποσοστό 20%. Οι εκτιμήσεις που διατυπώνονται μέχρι στιγμής είναι ότι οι αεροπορικές πτήσεις δύσκολα θα επανακάμψουν εντός του 2020, κάτι που παραπέμπει σε μια χαμένη τουριστικά χρονιά. Για την ακρίβεια και πριν φτάσουμε στο κεφάλαιο του τουρισμού, ακόμα είναι άδηλο πότε και πώς θα ξεκινήσουν κανονικές πτήσεις αφού όλες οι αεροπορικές εταιρείες προβληματίζονται πάνω σε θέματα ασφάλειας. Η συζήτηση αυτή τη στιγμή στους κόλπους της Κομισιόν επικεντρώνεται σε τρία σημεία: Στο κατά πόσον θα γίνεται η επιβίβαση στα αεροπλάνα με τη διενέργεια μοριακού τεστ, κατά πόσον θα ισχύει η καραντίνα των 14 ημερών σε αυτούς που ταξιδεύουν και, κυρίως, κατά πόσον θα υπάρξει μια ενιαία απόφαση για τα αεροπορικά ταξίδια με ισχύ σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια.
Τα σχολεία
Υπό αυτές τις συνθήκες, με ζοφερό δηλαδή το μέλλον του τουρισμού, η κυβέρνηση είναι λογικό να στρέφεται στην αναζωπύρωση της εσωτερικής αγοράς σε πρώτη φάση. Από την άλλη, η λειτουργία των σχολείων και των βρεφονηπιακών σταθμών είναι ζωτικής σημασίας για την επαναλειτουργία της αγοράς στην Κύπρο, τονίζει στον «Πολίτη» ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης. Αν οι γονείς λόγω ανάγκης παροχής φροντίδας είναι υποχρεωμένοι να φροντίζουν τα παιδιά στο σπίτι, στ’ αλήθεια πόσοι θα επιστρέψουν στις εργασίες τους κανονικά; Στην Κύπρο έχουμε φέτος 106.000 μαθητές με αντίστοιχο αριθμό γονέων, οι οποίοι αποτελούν την παραγωγική βάση της οικονομίας. Με κλειστά τα σχολεία ίσως οι μισοί υποχρεωθούν να μείνουν σπίτι. Όπως αντιλαμβανόμαστε μέχρι στιγμής προτεραιότητα σε ό,τι αφορά το άνοιγμα των σχολείων υπάρχει μόνο για τους μαθητές της τρίτης λυκείου. Γι’ αυτούς ήδη εκπονούνται σχέδια ώστε να παρακαθίσουν σε εξετάσεις τον Ιούνιο που θα τους εξασφαλίσουν από τον ερχόμενο Σεπτέμβρη θέσεις στα κυπριακά και ξένα πανεπιστήμια. Για τους υπόλοιπους η κατάσταση είναι ακόμα ασαφής. Όπως αναφέρει στον «Πολίτη» ο διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης Λούης Κυπριανός, "το υπουργείο εκπονεί διάφορα σχέδια και είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει όποια σενάρια προκύψουν". Την ερχόμενη Τετάρτη το Υπουργικό Συμβούλιο θα συνέλθει για να οριστικοποιήσει τις αποφάσεις του σε σχέση με τα χρονοδιαγράμματα αποκλιμάκωσης των περιοριστικών μέτρων, ωστόσο κλειδί για τη λειτουργία ή όχι των σχολείων θα είναι η στάση των επιχειρήσεων και οι πιέσεις που θα ασκήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή. Σε ό,τι αφορά το καθαρά εκπαιδευτικό κομμάτι, ο κ. Λούης Κυπριανός αναφέρει ότι η Κύπρος θα παρακολουθήσει με ενδιαφέρον το πείραμα της Ελλάδας, η οποία ανακοίνωσε ότι θα ανοίξει ξανά τα σχολεία στις 10 Μαΐου. Αν το πείραμα είναι επιτυχημένο ίσως σε μια βδομάδα ακολουθήσει η Κύπρος. Χωρίς αυτό να σημαίνει μείωση της εγρήγορσης αφού θα απαιτηθεί να λειτουργήσουν τάξεις των 8-10 μαθητών και ίσως πρωινή και απογευματινή φοίτηση στο σχολείο. Με βάση πάντως την αυξημένη πολυπλοκότητα της κατάστασης και λαμβάνοντας υπόψη τον ελάχιστο ωφέλιμο χρόνο που απομένει για την ολοκλήρωση της χρονιάς, οι ενδείξεις κατατείνουν στο ότι τα σχολεία, πλην της τρίτης λυκείου, πολύ δύσκολα θα ανοίξουν.
Πώς η πανδημία μάς ξύπνησε τεχνολογικά;
Η χώρα μας πάντως λόγω της πανδημίας είχε και ένα παράπλευρο όφελος. Οι περιορισμοί στη διακίνηση υποχρέωσαν χιλιάδες εργαζόμενους αλλά και μαθητές να εναρμονιστούν τάχιστα με ένα νέο περιβάλλον τηλεργασίας και τηλεκπαίδευσης. Στα σχολεία, κυρίως στα λύκεια αλλά και στα γυμνάσια, διεξάγεται αυτή την περίοδο ένα τεράστιο εκπαιδευτικό πείραμα με όπλο την εφαρμογή Team της Microsoft, στο οποίο συμμετέχει, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΥΠΠΑΝ, το 90% των μαθητών που παρακολουθούν τα εξεταζόμενα μαθήματα. Μοιράστηκαν ή αξιοποιήθηκαν επίσης γύρω στους 4.500 υπολογιστές και τάμπλετ σε μαθητές που δεν είχαν, ενώ ένα 10% των μαθητών εκτιμάται ότι παρακολουθούν τα μαθήματα από το κινητό τους.
Την ίδια στιγμή, ξεκινώντας από το Υπουργικό, τη Βουλή και χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους, μπήκε στην καθημερινότητα η ανάγκη της τηλεδιάσκεψης. Όπως αναφέρει στον «Πολίτη» ο υφυπουργός Καινοτομίας Κυριάκος Κόκκινος, "στο κυβερνητικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έχουν πρόσβαση 15.000 δημόσιοι υπάλληλοι. Την περίοδο αυτή 3.000 δημόσιοι υπάλληλοι έκαναν χρήση του κυβερνητικού τους email από το σπίτι χωρίς προβλήματα. Την ίδια στιγμή από τους 3.500 δημοσίους υπαλλήλους που έχουν πρόσβαση στο εσωτερικό ηλεκτρονικό αρχείο δεδομένων (governmental data network), οι 1.865 συνδέονταν και διεκπεραίωναν την εργασία τους από το σπίτι. Επίσης από τις 8.000 που έχουν πρόσβαση σε VPN δίκτυο, οι 3.500 εργάζονταν εξ αποστάσεως". Όπως αναφέρει ο κ. Κόκκινος, αν συμπεριλάβει κανείς και τις χιλιάδες τηλεδιασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν υπάρχει αυτό τον καιρό μια τεράστια επιβάρυνση πάνω στο κυβερνητικό δίκτυο, το οποίο όμως αντέχει.
Ακόμα και στο πιο απλό επίπεδο εκατοντάδες χιλιάδες Κύπριοι (συμπεριλαμβανομένων και ατόμων τρίτης ηλικίας) αναγκάστηκαν να κατεβάσουν εφαρμογές για να απολαμβάνουν βιντεοκλήσεις με φίλους και συγγενείς. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Γραφείου Επιτρόπου Ρύθμισης Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομείων, η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε την εβδομάδα από 23 έως 29 Μαρτίου 2020 και αφορά τον όγκο δεδομένων που διακινήθηκε μέσω σταθερών δικτύων, ο οποίος αυξήθηκε κατά 54% (+8% έναντι της εβδομάδας 16-22 Μαρ. 2020), ενώ ο όγκος δεδομένων μέσω κινητών δικτύων αυξήθηκε κατά την ίδια περίοδο κατά 26% (+8%).
Διεθνώς βεβαίως υπάρχει και το φαινόμενο Zoom, αν θέλουμε να δούμε σε παγκόσμιο επίπεδο τη διάσταση που πήρε η δυνατότητα εξ αποστάσεως και ταυτόχρονα πολλαπλής επικοινωνίας. Η εφαρμογή αυτή αύξησε κατά 20 φορές τους χρήστες της, σύμφωνα με το Bloomberg, ενώ η αξία της στο αμερικανικό χρηματιστήριο απογειώθηκε στα 16 δις, με την τιμή της μετοχής της από 20 περίπου δολάρια να ανεβαίνει στα 62 δολάρια. Η πλατφόρμα αυτή δεχόταν 10 εκατ. συνδρομητές τον μήνα Δεκέμβριο του 2019, ενώ τον Μάρτιο του 2020 ο αριθμός ανέβηκε στα 200 εκατ. τον μήνα. Κατά τη διάρκεια του 2020 η εταιρεία αυτή κέρδισε 2,22 δισεκατομμύρια συνδρομητές.
Τα πανεπιστήμια
Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η εξοικείωσή μας με τα γρήγορα δίκτυα; Ο καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Χρήστος Σχίζας θεωρεί ότι τέτοιες εξελίξεις μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που εργαζόμαστε. Όλες οι επιχειρήσεις μπορούν να γίνουν πιο ευέλικτες με εργαζόμενους εξίσου παραγωγικούς από το σπίτι. Το Δημόσιο μπορεί να προσαρμοστεί άμεσα έχοντας εξ αποστάσεως επικοινωνία με τους πολίτες. Όπως μας αναφέρει, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, αλλά και πολλά πανεπιστήμια, ήδη έχει προσαρμοστεί πλήρως στην τηλεκπαίδευση εκεί που δεν χρειάζονται εργαστήρια και πρακτική εξάσκηση. Προβλέπει μάλιστα ότι όλα τα πανεπιστήμια της Κύπρου θα επωφεληθούν σημαντικά από αυτή την εξέλιξη λόγω του ότι οι περισσότεροι νεοεισερχόμενοι Κύπριοι φοιτητές δεν θα θέλουν να εγκαταλείψουν την Κύπρο λόγω πανδημίας. "Αν το 50% των μαθημάτων που παραδίδουμε", τονίζει, ¨μπορούν να γίνουν εξ αποστάσεως μέσω διαφόρων εκπαιδευτικών εφαρμογών, τότε τα πανεπιστήμιά μας μπορούν να δεχτούν πολύ περισσότερους φοιτητές απ’ ό,τι συνήθως, χωρίς καν να χρειαστούν νέα κτήρια. Απλώς κάποια μαθήματα θα γνωρίζουν οι φοιτητές ότι θα γίνονται διαδικτυακά".
Τα αγγλόφωνα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου μπορούν επίσης να επωφεληθούν πολύ από την κατάσταση λόγω της ευελιξίας που έχουν να παρέχουν τα πρώτα δύο χρόνια σπουδών στην Κύπρο και τα υπόλοιπα στο εξωτερικό με πανεπιστήμια με τα οποία συνεργάζονται. Υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορέσουν να αντισταθμίσουν πιθανές απώλειες που αναμένεται να έχουν από φοιτητές του εξωτερικού με Κύπριους φοιτητές για τα επόμενα 1-2 χρόνια της αβεβαιότητας.
Το ερώτημα
Με βάση τα πιο πάνω αιωρείται και ένα ερώτημα που απορρέει από την κλασική πια θέση ότι σε κάθε μεγάλη κρίση υπάρχουν και μεγάλες ευκαιρίες. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας είναι ικανό να μετατρέψει την κρίση σε μεγάλη ευκαιρία ώστε να αλλάξουμε πεπαλαιωμένες νόρμες; Η απάντηση μάλλον είναι αρνητική. Οι κομματάρχες της χώρας, πλην ελάχιστων υπουργών και πεφωτισμένων δημοσίων υπαλλήλων, αναλώνονται στις γνωστές αντιπαραθέσεις προετοιμάζοντας τα σλόγκαν τους για τις βουλευτικές του 2021. Με τη μάχη να φουντώνει όσον αφορά το ποιοι θα επωφεληθούν από τα 2 δις κυβερνητικών εγγυήσεων για στήριξη των ημετέρων. Με εξαίρεση τους Οικολόγους και το Κόμμα για τα Ζώα, πάντα για λάθος λόγους, που έδωσαν τη μάχη κατά πόσο τα αμνοερίφια θα σφάζονται με αναισθητικό ή με τη μέθοδο κόσερ και χαλάλ. Το τραγικό είναι ότι σε αυτή τη χώρα από το 1999 έως σήμερα οι απλοί πολίτες σφαγιάζονται χωρίς αναισθητικό, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται.
