Η ευκαιρία που χάθηκε το 1972

Για να πω την αλήθεια, δεν το ήξερα αυτό. Στις διευρυμένες διαπραγματεύσεις που έγιναν για το Κυπριακό το 1972, λέει, χάσαμε μια σημαντική ευκαιρία για λύση. Σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, στις οποίες συμμετείχαν και η Τουρκία και η Ελλάδα, έλαβαν μέρος οι Ραούφ Ντενκτάς και Γλαύκος Κληρίδης. Και επιτεύχθηκε συμφωνία στο τραπέζι, λέει. Με βάση αυτή τη συμφωνία, η τουρκική πλευρά δέχτηκε, λέει, τα 13 σημεία του Συντάγματος που ήθελε να αλλάξει προηγουμένως ο Μακάριος. Όμως, ο Μακάριος αντιτάχθηκε σε αυτή τη συμφωνία. Επειδή οι Τουρκοκύπριοι ήθελαν να επιστρέψουν στο κράτος και στην κυβέρνηση, είπε «πλέον είναι πολύ αργά». Δηλαδή, αν και οι Τουρκοκύπριοι δέχτηκαν το 1972 τα 13 τροποποιημένα σημεία στο Σύνταγμα τα οποία είχαν απορρίψει το 1963 και προκάλεσαν την αποκοπή τους από το κράτος, αυτή τη φορά δεν το δέχτηκε αυτό ο Μακάριος. Τότε ο Κληρίδης δεν το αποκάλυψε αυτό στην κοινότητα και απέφυγε να πει ότι δεν συμφωνούσε με τον Μακάριο. Όμως, ύστερα το μετάνιωσε που δεν το αποκάλυψε. Στο βιβλίο που έγραψε αργότερα ο Κληρίδης, αναφέρει: «Αν δεν απορριπτόταν εκ μέρους του Μακάριου αυτή η συμφωνία που επιτεύχθηκε το 1972, θα εξελίσσονταν πολύ διαφορετικά τα γεγονότα στην Κύπρο». Δηλαδή, ούτε η 15^η Ιουλίου θα γινόταν ούτε η 20^ή Ιουλίου. Η τροποποίηση των 13 σημείων ήταν προσωπική πρόταση του Μακάριου το 1963. Τι έγινε και την εγκατέλειψε το 1972; Μήπως επειδή τη δέχτηκε μόνο μετά από εννιά χρόνια η τουρκική πλευρά; Μήπως ο Μακάριος θεωρούσε ότι διέλυσε και τελείωσε τους Τουρκοκύπριους πλέον; Δεν ήθελε να τους κάνει ξανά συνεταίρους στο κράτος; Γράφει το εξής ο Κληρίδης στο βιβλίο του: «Η αδιαλλαξία του Μακάριου εμπόδισε τη λύση. Εμπόδισε την επιστροφή των Τουρκοκυπρίων στο κράτος και ανέκοψε την επαναφορά των δικαιωμάτων τους».

Φαίνεται ως αγαθό αυτή η συμφωνία που χάθηκε για λύση όταν την κοιτάμε μέσα από τις σημερινές μέρες τώρα, έτσι δεν είναι; Ο Μακάριος, ούτε το πραξικόπημα της 15^η Ιουλίου μπόρεσε να προβλέψει, ούτε την τουρκική στρατιωτική επέμβαση της 20^ής Ιουλίου. Αν μπορούσε να προβλέψει έστω το ένα από αυτά, μήπως θα απέρριπτε τη συμφωνία το 1972; Σκεφτείτε τι προκάλεσε αργότερα η απόρριψη αυτής της συμφωνίας. Τέθηκε υπό κατοχή σχεδόν το μισό νησί. Ούτε Κερύνεια έμεινε, ούτε Αμμόχωστος, ούτε Καρπασία, ούτε Μόρφου. Αν ήξερε ότι θα γινόταν αυτό ο Μακάριος, μήπως δεν θα έδινε στους Τουρκοκύπριους περισσότερα από τα δικαιώματα που ήθελαν το 1972;

Και ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος το κατάλαβε αυτό και το αξιολόγησε 45 χρόνια μετά την εισβολή, θεωρεί εκείνη τη συμφωνία ως ένα «αγαθό» που χάθηκε. Κοιτάζοντας την κατάσταση που δημιουργήθηκε, θεωρεί αγαθό τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Λέει το εξής:

«Η ανθρωπότητα έχει ανάγκη να εκπαιδεύεται για να μπορεί να κτίσει την ισορροπία ανάμεσα στο συναίσθημα και τη λογική. Τέθηκε ένα Σύνταγμα το οποίο δεν επιθυμούσε ο κυπριακός λαός ο οποίος ζούσε για χρόνια με το όνειρο της ένωσης. Δεν δόθηκε χρόνος στον λαό για να μπορέσει να καταλάβει τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη αυτού του Συντάγματος, το οποίο ήταν καλύτερο από την ένωση και προέβλεπε την ανεξαρτησία ολόκληρου του λαού. Αν με ρωτήσετε τώρα αφότου κατάφερα να κτίσω την ισορροπία ανάμεσα στα συναισθήματα και στη λογική μου, θα σας έλεγα ναι, οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου ήταν ένα αγαθό όταν συγκριθούν με τα όσα ακολούθησαν».

Σε αυτό το σημείο μας έφερε ο ρατσισμός και ο εθνικισμός. Εγώ το αποκαλώ πλεονεξία αυτό. Για χρόνια δεν βγήκε κανείς ανάμεσα από την ελληνοκυπριακή κοινότητα να πει ότι η ένωση ήταν ένας δρόμος που θα οδηγούσε σε συμφορές. Τώρα μπορεί να επικρίνετε σφοδρά την ένωση, όμως είναι πολύ αργά. Το ουσιαστικό ζήτημα ήταν να λεγόταν αυτό πριν το 1974. Το ουσιαστικό ζήτημα ήταν να ιδωθούν εγκαίρως οι πραγματικότητες που φαίνονται τώρα. Και υπήρχαν όλοι οι λόγοι για να τις έβλεπε κάποιος. Η Τουρκία δεν θα επέτρεπε ποτέ την ένωση. Αργά ή γρήγορα θα έκανε στρατιωτική επέμβαση. Άλλωστε, πάντα αυτό υποστήριζαν η Αμερική και η Αγγλία.

Κοιτάζοντας τη σημερινή κατάσταση, ακόμα θεωρώ ως αγαθό τις Συμφωνίες Ζυρίχης -Λονδίνου. Και πιστεύω ότι θα έρθουμε σε χειρότερες καταστάσεις από τη σημερινή ενόσω δεν γίνεται αποδεχτό αυτό.