Το βιβλίο της Καίτης Κληρίδη, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις κυπριακές εκδόσεις «Heterotopia», έχει τίτλο «Building Bridges in a Polarized World and Divided Cyprus» και είναι γραμμένο στα αγγλικά. Είχα την τιμή και τη χαρά να το παρουσιάσω την Παρασκευή το απόγευμα στο Σπίτι Συνεργασίας μαζί με τη φίλη, ταλαντούχο σκηνοθέτρια Mine Balman και τον διευθυντή του PRIO Χάρη Τζήμητρα, υπό τον συντονισμό του καθηγητή/ευρωβουλευτή Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Το Σπίτι Συνεργασίας αποδείχτηκε τελικά πολύ μικρό για να χωρέσει τον κόσμο που μαζεύτηκε και από τις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής για την παρουσίαση. Πιστεύω πως πολύ σύντομα θα μεταφραστεί σε τουλάχιστον άλλες δύο γλώσσες: ελληνικά και τουρκικά. Έτσι, το ίδιο το βιβλίο, όπως και η αφοσιωμένη ζωή της Καίτης Κληρίδη στην ιδέα της ειρηνικής συνύπαρξης θα αποτελέσουν γέφυρα για την πατρίδα και την περιοχή μας.
Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου της καταγράφει μία από τις πρώτες αξίες που της δίδαξαν οι γονείς της: «Σε κάθε ιστορία υπάρχουν πάντα δύο πλευρές/δύο αφηγήσεις. Πριν δικάσεις, άκου και τις δύο» (σελ. 4). Μιας και στον αλησμόνητο Γλαύκο Κληρίδη άρεσαν τα ανέκδοτα και τα ευφυολογήματα ξεκίνησα την παρουσίασή μου με μια ιστορία του Χότζα που ταιριάζει γάντι στη χιουμοριστική εμπέδωση αυτής της αξίας. Δικάζει ο Χότζας δύο. Ακούει τον πρώτο και του λέει: «Έχεις δίκιο». Ακούει τον δεύτερο και του λέει: «Κι εσύ έχεις δίκιο». Τους ακούει ένας τρίτος και λέει στον Χότζα: «Χότζα μου, δεν γίνεται και οι δύο να έχουν δίκιο». «Κι εσύ δίκιο έχεις», του λέει ο Χότζας. Το βιβλίο διαβάζεται εύκολα, χωρίς να είναι απλουστευτικό.
Ένα από τα πιο δυνατά του σημεία είναι η αφήγηση της ίδιας της μακρόχρονης και πολυεπίπεδης εμπειρίας της Καίτης Κληρίδη ως πολιτικού, εκλελεγμένης βουλεύτριας, ακτιβίστριας ειρήνης και απολύτως αφοσιωμένης Πολίτιδος με Π κεφαλαίο στον στόχο της συμφιλίωσης και επανένωσης της Κύπρου. Στο βιβλίο της καταγράφει μια πραγματικότητα, μια συνεχή, επίπονη αλλά την ίδια ώρα ανακουφιστική διαδικασία όπου αντιπαλεύουμε με τον εαυτό μας, με τις αλήθειες μας, με την προσπάθεια να κατανοήσουμε τις αλήθειες των άλλων, με την προσπάθεια να βρούμε μια ισορροπία, μια συνεννόηση. Γιατί αυτό που τελικά διατρέχει όλο το βιβλίο της Καίτης είναι η αγωνία της για το πώς θα καλύψουμε αυτό το τρομακτικό έλλειμμα συνεννόησης και επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες κοινότητες του νησιού, οι οποίες αποτελούν η κάθε μία τον «προνομιακό Άλλο» της πρόσφατης κοινής ιστορίας τους.
Το βασικό εργαλείο με το οποίο πορεύτηκε η Καίτη κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων είναι η επίλυση συγκρούσεων. Στο βιβλίο της όμως δεν αναλύει απλώς θεωρητικά τη μέθοδο. Από τη μία μεριά, επεξεργάζεται ιδέες και έννοιες όπως, «οι μισές αλήθειες», «τα κυρίαρχα αφηγήματα», «οι αλήθειες των άλλων», «η αλληλοκατανόηση», «η πολυπρισματικότητα», «η ενσυναίσθηση» ή καταγράφει τις δεξιότητες και επικοινωνιακές τεχνικές ενός διαμεσολαβητή συγκρούσεων, όπως η «ψυχραιμία», ακόμα και όταν ακούει κανείς εξωφρενικά πράγματα, η ενεργητική/προσεκτική ακρόαση, η εχεμύθεια, οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις, η ειλικρίνεια και η εις βάθος συζήτηση που δεν θα αφήνει επίμαχα γεγονότα, ανάγκες, συναισθήματα αλλά και συμφέροντα κρυμμένα κάτω από το χαλί. Από την άλλη, το ίδιο το βίωμα της κυπριακής σύγκρουσης την οδήγησε να ψάξει και να βρει εργαλεία που θα βοηθούσαν στη θεραπεία της τραυματισμένης κυπριακής κοινωνίας. Επιπλέον, συνδέει το κυπριακό παράδειγμα με άλλα διεθνή, όπως της Νοτίου Αφρικής, του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, της Ιρλανδίας, για να δείξει ακριβώς πως δεν είμαστε οι μόνοι πάνω στη γη που πρέπει να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν μας για να αλλάξουμε το παρόν και το μέλλον μας.
Εκτός από την επίσημη διαμεσολάβηση με την οποία καταπιάνεται μεγάλο μέρος του βιβλίου, η Καίτη Κληρίδη βλέπει τους ίδιους τους πολίτες, τον καθένα από εμάς, ως διαμεσολαβητές, ως φορείς αλλαγής πρώτα του εαυτού μας αλλά και του κόσμου γύρω μας. Για την Καίτη αποτελούμε μια «οικουμενική κοινότητα» η οποία έχει ευθύνη στο να αποδώσει αξιοπρέπεια στις ομάδες που έχουν υποφέρει μέσα από την αναγνώριση των εγκλημάτων και των αδικιών που έχουν διαπραχθεί σε βάρος τους, ή στο να φέρει άλλες κοινότητες σε επίγνωση όσων έχουν διαπράξει και στην αναγνώριση των ευθυνών τους. H ευθύνη αφορά επίσης και τον ρόλο μας ως διαμεσολαβητών ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες. Η Καίτη φέρνει τον ίδιο της τον εαυτό ως παράδειγμα, παιδί αγγλοτραφής Ινδής και Κύπριου, γεννημένη πάνω σε ένα πολυκοινοτικό νησί ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή. Εδώ θα μπορούσε να χτιστεί μια γέφυρα πέρα από τα στερεότυπα που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν ή συνεχίζουν να δημιουργούν οι κυρίαρχες πολιτικές επιλογές. Αλλά προφανώς δεν αρκεί μόνο η προσπάθεια από τα κάτω προς τα πάνω. Η Καίτη Κληρίδη δεν είναι αφελής ύστερα από τριάντα χρόνια εμπειρίας στην Κύπρο. Γι' αυτό θεωρεί πως οι ηγεσίες μας έχουν τεράστια ευθύνη γιατί ουδέποτε στήριξαν με συστηματικό τρόπο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και αλληλοκατανόησης, δεν κατέβηκαν από τα πάνω για να συναντηθούν με το κάτω. Αντίθετα, ανήγαγαν τον εθνικισμό σε κρατική ιδεολογία αλλά και σε εσωτερικευμένη στάση ζωής.
