Το είναι και το φαίνεσθαι

Συχνά γινόμαστε υπερβολικά απαιτητικοί και επικριτικοί με την πολιτική μας ηγεσία για ζητήματα για τα οποία εκείνη έχει μικρότερη ευθύνη από όση μας αναλογεί εμάς σε προσωπικό επίπεδο.

Για παράδειγμα, σε πολλά ζητήματα η πολιτική ηγεσία απλώς προσαρμόζεται και ανταποκρίνεται σε νόρμες που εμείς επιβάλλουμε ως κοινωνία. Ναι, ευθύνη της ηγεσίας είναι να μπαίνει μπροστά και να διαμορφώνει θετικά το κοινωνικό και αντιληπτικό περιβάλλον. Αλλά, όταν εμείς δείχνουμε μόνιμη λαγνεία απέναντι σε όσους ανταποκρίνονται στο στυλ της ζωής μας, ανεξάρτητα από την ουσία, τότε δημιουργούμε συνθήκες πειρασμού για τον πολιτικό· να μας χαϊδέψει τα αφτιά και τη συνείδηση.

Καθρέφτης

Για τους περισσότερους από εμάς, μεγαλύτερη σημασία από το τι λέμε και τι εκπέμπουμε στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, έχει το πόσα λάικς θα μαζέψουμε, πόσα θετικά σχόλια, ή έστω πόσο θα μας προσέξουν μέσα από μιαν ακραία τοποθέτηση. Από μια φωτογραφία που δείχνει πόσο «ευτυχισμένοι» είμαστε, μέχρι μιαν έντονα επικριτική τοποθέτηση για τα «κακώς κείμενα» της άτιμης κενωνίας…

Συχνά μάλιστα νιώθουμε αμηχανία όταν πέφτουμε πάνω σε αναρτήσεις ή συμπεριφορές λιγότερο «χαρούμενες»· που παράγουν προβληματισμό λιγότερο επιφανειακό, ή μας βάζουν να σκεφτούμε τα δύσκολα.

Αυτά δεν είναι μεμονωμένες συμπεριφορές ή απλώς εγγενή συμπτώματα των ΜΚΔ. Σε μεγάλο βαθμό είναι αντανάκλαση του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε γενικότερα. Η Κύπρος είναι ίσως από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου για τους ανθρώπους στον εργασιακό τους χώρο (στον δημόσιο, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα) μεγαλύτερη σημασία από την εμπράγματη αποτελεσματικότητα έχει η εικόνα της αποτελεσματικότητας. Για τις υπόλοιπές μας δραστηριότητες, από την κοινωνική ζωή μέχρι τα σπίτια που κτίζουμε και τα αυτοκίνητα που αγοράζουμε, δεν χρειάζεται και ιδιαίτερη επιχειρηματολογία.

Dorian Gray

Κάπως έτσι πορευόμαστε. Και κάπως έτσι προβάλλουμε τους εαυτούς μας και στους πολιτικούς μας ηγέτες. Απαιτούμε απ’ αυτούς πιο πολύ να φαίνονται ό,τι είναι από το τι να είναι πραγματικά.

Πρόσφατα έγιναν εκλογές για την ηγεσία του ΔΗΣΥ. Και οι δύο υποψήφιοι συμπαθέστατοι. Άνθρωποι με ευγένεια και αξιοπρέπεια. Όμως, πολύ σωστά επισημάνθηκε από άλλους αρθρογράφους πως είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ανήκουν και οι δύο στη νέα γενιά πολιτικών που ανταποκρίνεται ακριβώς στα χαρακτηριστικά της εικονικής πραγματικότητας. Τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά ως εικόνα, είναι πάντα πιο δυνατά από την ουσία των θέσεών τους.

Έχουν και οι δύο μιλήσει τα τελευταία χρόνια συνολικά άπειρες ώρες σε εκπομπές των καναλιών. Είναι εξαιρετικά αναγνωρίσιμοι με τα εμφανισιακά χαρακτηριστικά και τον τόνο της φωνής τους. Αλλά, αν καλέσουμε τη μνήμη μας να αναπαράγει μια θέση τους, μια τοποθέτηση για ένα οποιοδήποτε κρίσιμο ζήτημα, εκείνη δεν θα μας κάνει τη χάρη! Αυτή είναι η ικανότητα του στρογγυλεμένου λόγου. Του λόγου που μπορεί να εκφέρεται για ώρες χωρίς να ενοχλεί κανένα αφτί. Αυτός είναι ο λόγος που συγκινεί τον Κύπριο εραστή του φαίνεσθαι. Αλλά το αντίτιμο είναι ο εκφερόμενος λόγος, όσο μακρόσυρτος κι αν είναι, να μη λέει τίποτε.

Οι «Ανώτατοι»

Γιατί λοιπόν να έχουμε παράπονο από τον Πρόεδρο, που μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να δώσει παράσταση «απλότητας» και χαριτωμενιάς σε ένα δημοτικό σχολείο; Αφού τέτοιον Πρόεδρο θέλουμε. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ΤΙ θα κάνει στην εκπαίδευση, αλλά ΠΩΣ θα το κάνει – ή για την ακρίβεια πώς θα το πλασάρει.

Και γιατί όλος αυτός ο σάλος με το «Ανώτατο Συντονιστικό Συμβούλιο» Ελλάδας και Κύπρου; Αφού ξέρουμε ότι:

• Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δέχτηκε με χαρά τη «σύστασή του», αφού ξέρει ότι από τη μια δεν θα λειτουργήσει παρά μόνο εικονικά μια-δυο φορές, και από την άλλη τον βολεύει προεκλογικά να μετατοπίζει με κάθε τρόπο την ατζέντα από το δυστύχημα στα Τέμπη.

• Ο Νίκος Χριστοδουλίδης το χρησιμοποίησε ως επικοινωνιακό πολυεργαλείο. Ένα εργαλείο χρήσιμων υπαινιγμών: «Μιλά» στην ψυχή όσων νοσταλγούν τις νύχτες την πολιτική της ένωσης, υποκαθιστά με ένα μεγάλο μηδέν την προεκλογική δέσμευση για αναβίωση του ενιαίου αμυντικού δόγματος, χαϊδεύει τα αφτιά ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ που θέλουν αλλαγή στρατηγικής και επανατοποθέτηση του Κυπριακού, κάνει όλα τα ΜΜΕ να ασχολούνται με ένα ευωδιαστό άδειο κέλυφος· αφήνοντας στην άκρη την κακοσμία του αέρα που σε χρόνο ρεκόρ δημιούργησε η νέα κυβέρνηση.

• Οι ηγεσίες του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ έσπευσαν να υπερθεματίσουν θριαμβευτικά. Όχι επειδή πιστεύουν ότι έχει περιεχόμενο η εξαγγελία, αλλά επειδή θέλουν να πουν στους ψηφοφόρους τους: «Είδατε, παρ' όλα τα ρεζιλίκια και το ρίξιμο που μας έκανε ο νέος Πρόεδρος με το Υπουργικό, σωστά τον στηρίζουμε, αφού εφαρμόζει νέα στρατηγική».

• Το ΑΚΕΛ δεν αντιμετώπισε το θέμα υποκριτικά, αλλά και πάλιν το φαίνεσθαι ήταν καθοριστικό στο περιεχόμενο της αντίδρασής του. Ήθελε να πει: «Κάθε βήμα που μας φέρνει οργανικά πιο κοντά στην Ελλάδα, μας απομακρύνει και από τους Τουρκοκυπρίους και από την προοπτική λύσης ουσιώδους ανεξαρτησίας από τις ‘μητέρες πατρίδες’». Επειδή το φαίνεσθαι δεν σηκώνει κάτι τέτοιο, είπε τελικά: «Όλα καλά και άγια, αλλά μήπως αυτή η απόφαση δίνει προσχήματα στην Τουρκία;»

Η διαφορά σήμερα

Η λατρεία μας για το φαίνεσθαι, ως κοινωνία, χρονολογείται. Όπως συμβαίνει σε κάθε κοινωνία που πέρασε απότομα από τον αγροτικό εαυτό στον νεοπλουτισμό. Γι’ αυτό και η επιφανειακότητα, σε μεγάλο μέρος της ελληνοκυπριακής κοινότητας, είχε κτυπήσει κόκκινο πριν ακόμη το 1974.

Μέχρι πρόσφατα όμως μας προστάτευε κάπως ένα στοιχείο: Το πολιτικό προσωπικό και ιδιαίτερα οι ηγέτες έδιναν μεν έμφαση στην εικόνα και το φαίνεσθαι, αλλά είχαν πολιτικό DNA, με την κλασική έννοια. Ήταν πολιτικά όντα. Σήμερα, αυτός ο τοίχος προστασίας φαίνεται πως άρχισε να γκρεμίζεται.

Μεταβατικός ηγέτης υπήρξε ο Ν. Αναστασιάδης, ο οποίος είχε κλασικές πολιτικές καταβολές, αλλά πολιτεύτηκε για δεκαπέντε χρόνια με ιδιαίτερη έμφαση στο φαίνεσθαι και στον αμοραλιστικό τακτικισμό. Και όπως στην προεδρία σήμερα έχουμε καθαρόαιμο πρόσωπο του σύγχρονου φαίνεσθαι, όπως στην επιλογή για νέα ηγεσία του ΔΗΣΥ φαίνεται να διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο το ίδιο κριτήριο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ροπή θα στροβιλίσει και το υπόλοιπο πολιτικό προσωπικό. Γιατί, προς τα εκεί κοιτάμε ως κοινωνία.

Εκτός κι αν η ίδια η πραγματικότητα μάς ταρακουνήσει. Λιγότερο επώδυνα από το 1974. Αλλά και πιο αποτελεσματικά.

Το καλάθι

• …του Καίσαρα (1): Να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα. Η νέα πρόεδρος του ΔΗΣΥ ανήκει μεν στη γενιά της έμφασης στην εικόνα και στον στρογγυλεμένο δημόσιο λόγο, αλλά και ικανή είναι και έξυπνη. Γι’ αυτό στο κόμμα θα τους βάλει σύντομα όλους σε τάξη και θα δημιουργήσει δομές επανασυγκόλλησης και συγκρότησης. Με επιτυχείς οργανωτικές επιλογές και με λείο πολιτικό λόγο θα ανακτήσει τα ποσοστά του κόμματος. Αλλά σε δυο-τρία χρόνια θα αναδειχθεί το πρόβλημα: Η βελούδινη αντιπολίτευση δίνει ψήφους στην κοινωνία του φαίνεσθαι, αλλά δεν δικαιολογεί ανθυποψηφιότητα απέναντι σε έναν γλυκύτατο και αστραφτερό Πρόεδρο, που θα θέλει δεύτερη θητεία.

• …του Καίσαρα (2): Δεν πρόκειται ούτε για ειρωνεία, ούτε για υπαινιγμό οποιασδήποτε μορφής. Όμως, είναι λίγο απότομη η εξαφάνιση του Ν. Αναστασιάδη από την επικαιρότητα. Μια συνέντευξη στον Τρύφωνος δεν σώζει την κατάσταση. Ξέραμε πως ο Ν. Χριστοδουλίδης έχει ισχυρό ένστικτο αυτοπροστασίας και θα κάνει τα πάντα να αποστειρώσει τη δική του παρουσία από εκείνη του πολιτικού του πατέρα. Αλλά ο ίδιος ο Ν. Αναστασιάδης, τι λογαριάζει να κάνει; Είναι δυνατό να συνταξιοδοτήσει τον εαυτό του οριστικά; Δεν του πάει.

• …του Καίσαρα (3): Η υπόθεση με το «Συντονιστικό» Ελλάδας-Κύπρου ήταν ένα πρώτο τεστ, με νικητή μάλλον την αντιπολίτευση. Ήττα της συμπολίτευσης με το «κοινές συνεδρίες των δύο Υπουργικών», αλλά τελικά «μπορούν να συμμετέχουν δυο-τρεις υπουργοί». Από την άλλη, φάνηκαν οι προθέσεις ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ να επιτίθενται στο ΑΚΕΛ με κάθε αφορμή. Αλλά και η πρόθεση του ΔΗΣΥ για βελούδινη έως υποτονική αντιπολίτευση, τουλάχιστον μέχρι να βρει τον βηματισμό του και να δώσει σοβαρές αφορμές η κυβέρνηση.