Αντιμετώπιση ενεργειακής φτώχειας - Αγία Μαρίνα και Γιαλιά Χρυσοχούς σε ρυθμούς ευρωπαϊκής συμφωνίας

Του Παντελή Σοφοκλέους*

Την περασμένη Τετάρτη 23.11.22 άρχισαν εντατική εκπαίδευση 3 εκπαιδευόμενοι των κοινοτικών συμβουλίων Αγίας Μαρίνας και Γιαλιάς Χρυσοχούς για την «αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας». Είναι οι πρώτες κοινότητες παγκύπρια στις οποίες έχει γίνει η παρουσίαση «Προσαρμογή κυπριακών κοινοτήτων στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», με την οικονομική, τεχνική στήριξη του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Στις κοινότητες πήραν μια πρώτη γεύση εκπαιδευόμενοι-εθελοντές αναφορικά με την παροχή Πρώτων Βοηθειών από τον γιατρό Μάριο Θεοδώρου, ο οποίος εργάζεται στο νοσοκομείο της Πόλης Χρυσοχούς. Επισημαίνουμε την αναγκαιότητα αυτής της εκπαίδευσης και αναφέρουμε ότι μία εκπαιδευόμενη έσωσε τη ζωή ενός συνανθρώπου μας τον περασμένο μήνα. Τονίζουμε επίσης την εκπαίδευση των παιδιών του Περιφερειακού Σχολείου Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς αναφορικά με την ορθή τοποθέτηση των ανακυκλώσιμων υλικών και χαρτιού. Στο δεύτερο στάδιο συμπεριλαμβανόταν η εκπαίδευση της ορθής, «χωριστής διαλογής» από τους μαθητές στους γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, θείους και θείες. Τα Κοινοτικά Συμβούλια Αγίας Μαρίνας και Γιαλιάς Χρυσοχούς ανέλαβαν ακολούθως την ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των συγχωριανών τους, με το σημερινό αποτέλεσμα του 50% της συμμετοχής. Με την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού σεμιναρίου στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας ακολούθησε ένα μονοήμερο εντατικό εκπαιδευτικό σεμινάριο, το οποίο διοργανώθηκε και παρουσιάστηκε από το Ενεργειακό Γραφείο Κύπρου. Ο κύριος στόχος της εκπαίδευσης είναι πρωτίστως η «αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας», όπου οι τρεις εκπαιδευόμενοι αναλαμβάνουν την απόλυτη ευθύνη να εντοπίσουν τα ευάλωτα νοικοκυριά και ταυτόχρονα να εκπαιδεύσουν τα μέλη των οικογενειών έτσι ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στη σημερινή ενεργειακή ανασφάλεια.

Μετά την παρουσίαση του Ενεργειακού Γραφείου και των στόχων της τεχνικής υποστήριξης EPAH (Energy Poverty Advisory Hub), άρχισε η εκπαίδευση για την «αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας», όπου αναλύθηκαν οι ομάδες πληθυσμού που επηρεάζονται και έγινε ακολούθως και ειδική ανάλυση σε τοπικό επίπεδο.

Ακολούθως έγινε η εκπαίδευση για τη «μεθοδολογία συλλογής δεδομένων και τους δείκτες αξιολόγησης και προτάσεις», μετά έγινε παρουσίαση αναφορικά με τη «μεθοδολογία και τους τρόπους παρακολούθησης», ακολούθησε η παρουσίαση «εγκατάστασης Αγροφωτοβολταϊκών Συστημάτων», η «Ενεργειακών Κοινοτήτων» και στο τέλος παρουσιάστηκαν «Μηχανισμοί χρηματοδότησης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο». Η πρακτική εκπαίδευση έγινε με μια επίσκεψη σε ένα νοικοκυριό για επίδειξη της μεθοδολογίας.

Κοινωνική πρόκληση

Η κυρία Μυρτώ Σκουρουπάθη, μηχανικός περιβάλλοντος, μας ανέφερε ότι «η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί κοινωνική πρόκληση που πλήττει περίπου 54 εκατομμύρια Ευρωπαίους (11% του πληθυσμού). Και μας επεσήμανε ότι «οι υψηλές τιμές της ενέργειας, τα χαμηλά εισοδήματα και οι υγρές ανθυγιεινές κατοικίες με κακή μόνωση οδηγούν σε υψηλότερους δείκτες ενεργειακής φτώχειας». Και γι' αυτό τόνισε ότι «πολίτες αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ της θέρμανσης και της τροφής και ζουν σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας». Η κ. Σκουρουπάθη μας τόνισε ότι «θα πρέπει να διασφαλίζεται σε κάθε πολίτη το δικαίωμα σε καθαρή και προσιτή ενέργεια, το οποίο περιλαμβάνεται επίσης μεταξύ των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης».

Η κυρία Σκουρουπάθη μας έδωσε συγκεντρωτικά παραδείγματα, όπου έγινε μια ενεργειακή αναβάθμιση σε νοικοκυριά για αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, όπου είχαμε καταπληκτικά αποτελέσματα, όπως:

• μείωση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από 143 MWh σε 81 MWh, που ισοδυναμεί σε 57% εξοικονόμηση ανά έτος

• μείωση κατανάλωσης σε καύσιμα από 125 MWh σε 71 MWh που ισοδυναμεί σε 29% εξοικονόμηση ανά έτος

• μείωση κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας από 2.147 MWh σε 993 MWh ανά έτος που ισοδυναμεί σε εξοικονομήσεις 54%

• μείωση εκπομπών CO2 από 615 τόνους σε 279 τόνους ανά έτος (55%)

• μείωση ενεργειακών δαπανών από 41,611€/έτος σε 23,205€/έτος που ισοδυναμεί σε 56% εξοικονομήσεις

• μέση βελτίωση εσωτερικών θερμοκρασιών κατά 3-4°C.

Συλλογή δεδομένων

Η κυρία Στέφανη Δημητρίου, μηχανικός περιβάλλοντος, μας παρουσίασε τη μεθοδολογία συλλογής δεδομένων, δείκτες αξιολόγησης και προτάσεις αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας.

Η κ. Δημητρίου μας έκανε προτάσεις για βελτίωση χρήσης συσκευών και εξοπλισμού, χωρίς κόστος, και προτείνει να:

• Κλείνουν όλες οι συσκευές που δεν χρησιμοποιούνται από την πρίζα, αφού οι ηλεκτρικές συσκευές σε κατάσταση αναμονής καταναλώνουν μέχρι και 15% της ενέργειας σε σχέση με όταν βρίσκονται σε κανονική λειτουργία.

• Γίνεται ρύθμιση του κλιματιστικού στους 26°C το καλοκαίρι και στους 22°C τον χειμώνα. Κάθε επιπλέον βαθμός εξοικονομεί 5% της κατανάλωσης του κλιματιστικού.

• Διατηρείται θερμική άνεση. Η κατεύθυνση του αέρα του κλιματιστικού να ρυθμίζεται προς τα πάνω το καλοκαίρι και προς τα κάτω τον χειμώνα ώστε η θερμότητα να κατανέμεται ομοιόμορφα στον χώρο.

• Γίνεται ετήσια συντήρηση (καθαρισμός και έλεγχος αερίου).

Αναφορικά με την ενεργειακή απόδοση κτηρίου, η κ. Δημητρίου μας προτείνει:

• Εγκατάσταση θερμοπρόσοψης (σύστημα θερμομόνωσης τοιχοποιίας) για επιπλέον εξοικονόμηση της κατανάλωσης για τη θέρμανση και ψύξη της κατοικίας.

• Αντικατάσταση μονών κουφωμάτων με διπλά κουφώματα με θερμοδιακοπή. Η αντικατάσταση των κουφωμάτων του κτηρίου θα ενισχύσει την ενεργειακή του απόδοση.

• Σκίαση των χώρων του κτηρίου, καθώς επηρεάζει τη ζήτηση της ενέργειας για ψύξη και θέρμανσή του ιδιαίτερα κατά τις περιόδους με έντονη και διαρκή ηλιοφάνεια. Σημαντική είναι η ρύθμιση της σκίασης στη νότια πλευρά του κτηρίου η οποία δέχεται ηλιοφάνεια τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Η σκίαση μπορεί να είναι εξωτερική όπως πρόβολοι πάνω από τα κουφώματα και εξωτερικά ρολά (shutters), εσωτερική όπως blinds και κουρτίνες ή και συνδυασμός των δύο.

• Εγκατάσταση θερμομόνωσης οροφής η οποία εξοικονομεί μέχρι και 30% της κατανάλωσης για τη θέρμανση και την ψύξη της κατοικίας.

Συζήτηση μεθοδολογίας

Η κυρία Μαρίνα Κυριάκου, αρχιτέκτονας - πολεοδόμος, μας παρουσίασε το αρχείο παρακολούθησης ανά νοικοκυριό και προτείνει να καταγράφονται τα εξής:

Αναβάθμιση εξοπλισμού, αναβάθμιση κτηρίου (κελύφους), εγκατάσταση συστήματος ΑΠΕ, κατανάλωση ενέργειας, έξοδα νοικοκυριού, βελτίωση συμπεριφοράς και θερμικής άνεσης. Όπως μας ανέφερε η κυρία Κυριάκου, η συνολική παρακολούθηση για τις ευάλωτες ομάδες της κοινότητας θα πρέπει να καταγράφονται και να αξιολογούνται με ποσοστό, όπως π.χ. μερίδιο ανθρώπων που δεν νιώθουν επαρκή θερμική άνεση στα σπίτια τους (κρύο και ζέστη), μερίδιο κτηρίων με πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης, μερίδιο κατανάλωσης ενέργειας στην κοινότητα σε σχέση με τη συνολική κατανάλωση στη χώρα, μερίδιο σπιτιών με διαρροές οροφής, υγρασίας, μερίδιο σπιτιών με συστήματα θέρμανσης/ψύξης μεγαλύτερα των 10 χρόνων. Για την επιτυχή και γρήγορη επίτευξη στόχων θα πρέπει να γίνεται συνεχής παρακολούθηση, εκπαίδευση και ενημέρωση, να γίνεται επανάληψη επισκέψεων/ερωτηματολογίων ανά 2-3 χρόνια, να προτείνονται δράσεις για ενημέρωση κατοίκων, για επιπλέον εκπαίδευση υπαλλήλων κοινοτικού συμβουλίου, ευθυγράμμιση με ευρύτερους στόχους για την κοινότητα και ως τελικό προϊόν να εκπονείται ένα σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα (Σύμφωνο των δημάρχων).

Κοινότητες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Ο κύριος Χάρης Κορδάτος, εμπειρογνώμονας κλιματικής αλλαγής και περιβάλλοντος, μας παρουσίασε τρεις διαφορετικούς τύπους φωτοβολταϊκών κατασκευών σε συνδυασμό με το αντίστοιχο είδος καλλιέργειας, αναφορικά με την εγκατάσταση Aγροφωτοβολταϊκού πάρκου (Agro PVc).

Η εγκατάσταση γεώτρησης σε κάθε γεωργικό τεμάχιο, έτσι ώστε να προσφέρει στις αρδευτικές καλλιέργειες ποσοτικό και ποιοτικό νερό, όπου τα αγροφωτοβολταϊκά συστήματα θα είναι πλέον ενσωματωμένα στον σχεδιασμό των προτεινόμενων φυτειών.

Ο κ. Κορδάτος μάς παρουσίασε τον ορισμό μιας «κοινότητας ανανεώσιμης ενέργειας», και η οποία ορίζεται ως η νομική οντότητα η οποία στηρίζεται σε ανοιχτή και εθελοντική συμμετοχή, έχει αυτονομία και τελεί υπό τον ουσιαστικό έλεγχο των μετόχων ή των μελών που βρίσκονται κοντά στα έργα, της οποίας οι μέτοχοι ή τα μέλη είναι φυσικά πρόσωπα, ΜΜΕ ή τοπικές αρχές, της οποίας ο πρωταρχικός στόχος είναι να προσφέρει στους μετόχους ή στα μέλη της ή στις τοπικές περιοχές όπου δραστηριοποιείται περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη σε επίπεδο κοινότητας και όχι οικονομικά κέρδη.

Ο κ. Κορδάτος μας τόνισε ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ΚΑΕ δεν έχει καθοριστεί και αναμένεται να ανακοινωθεί τέλος του 2022 ή αρχές του 2023.

Και σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούμε να καθορίσουμε ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση για τη δημιουργία «Κοινοτικού» ΦΒ πάρκου, πώς η κοινότητα ανανεώσιμης ενέργειας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κοινωνικό όφελος και αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας σε τοπικό επίπεδο και ακόμη θα μπορούσαν να γίνουν συνέργειες με άλλες τοπικές αρχές και οργανισμούς.

Σημαντική, θετική εμπειρία αναφορικά με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων και σχεδόν εκμηδένιση του κόστους παροχής ηλεκτρικού ρεύματος σε οικίες από εξειδικευμένους επαγγελματίες προσφέρονται στους κατοίκους των κοινοτήτων Αγίας Μαρίνας και Γιαλιάς Χρυσοχούς ώστε να προχωρήσουν στις εγκαταστάσεις αξιοποίησης της «άκοπης» ηλιακής ενέργειας.

*Μηχανικού περιβάλλοντος