Η πρόσφατη αναβολή των δημοτικών εκλογών μετέθεσε τις συζητήσεις για τις προεδρικές εκλογές νωρίτερα, σε σχέση με προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Αν και είμαστε ακόμη 14 μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές, εδώ και εβδομάδες συζητιούνται ήδη διάφορα ονόματα και σενάρια συνεργασιών, κυρίως παρασκηνιακά, ενώ δημοσιογραφικά αναδεικνύονται διάφορες επιλογές για ενδεχόμενες συνεργασίες και υποψήφιους Προέδρους. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να προσπαθήσει να θέσει ένα πλαίσιο, εντός του οποίου θα μπορεί κάποιος να αξιολογήσει τις τάσεις που υπάρχουν και τις προοπτικές δημιουργίας συνεργασιών ανάμεσα στα κύρια πολιτικά κόμματα.
Παραδοσιακά, στην Κύπρο, οι κομματικές συνεργασίες διαμορφώνονται πάνω σε δύο βασικούς άξονες. Από τη μια, υπάρχει η ιδεολογική ταυτότητα των κομμάτων που καθορίζει εν πολλοίς τις θέσεις τους σε κοινωνικό-οικονομικά ζητήματα (όπως ο ρόλος του κράτους στην οικονομία), αλλά και σε θέματα εξωτερικής πολιτικής (π.χ. συμμετοχή στο ΝΑΤΟ), βάσει του διαχωρισμού Δεξιά-Αριστερά. Από την άλλη, υπάρχει η στάση των κομμάτων πάνω στο εθνικό ζήτημα, όπου εκεί ο διαχωρισμός βασίζεται πάνω στην προσέγγιση που έχει το κάθε κόμμα ως προς τη διαδικασία και το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Βάσει του δεύτερου άξονα, υπάρχουν αυτοί που ασπάζονται μια πιο σκληρή/αδιάλλακτη στάση και κατηγορούνται ότι διαιωνίζουν έτσι τη διχοτόμηση, ενώ, στην αντιπέρα όχθη, είναι οι πιο διαλλακτικοί και «ρεαλιστές», που κατηγορούνται ωστόσο ως ενδοτικοί στις απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς.
Βάσει των δύο αυτών αξόνων, όπως αυτοί απεικονίζονται στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα, μπορεί να γίνει μια προσπάθεια ταξινόμησης των βασικών κομμάτων, ώστε να διαφανεί η προοπτική για μια ενδεχόμενη συνεργασία.
Ο ΔΗΣΥ, σύμφωνα με τις επίσημες τοποθετήσεις του, κινείται στο τετράγωνο Δ, αν και μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων του τοποθετούνται στο τετράγωνο Β, κρατώντας μια πιο σκληρή στάση στο Κυπριακό και γενικότερα μια συντηρητική προσέγγιση σε κοινωνικά θέματα που γειτνιάζει των θέσεων του ΕΛΑΜ. Το ΑΚΕΛ κινείται εντός του κουτιού Γ, ενώ ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ κάπου μεταξύ των κουτιών Α και Β. Οι Οικολόγοι, από την άλλη, αγγίζουν περισσότερο το κέντρο του σχεδιαγράμματος, με κάποιες φυγόκεντρες τάσεις προς τα αριστερά, ενώ για το Κυπριακό επικρατεί μια εσωκομματική πολυφωνία.
Βάσει αυτής της ταξινόμησης, είναι εμφανές ότι, για την επίτευξη της όποιας συνεργασίας που να συμπεριλαμβάνει ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα, πρέπει να υπάρξει μια ευελιξία τουλάχιστον σε έναν από τους δύο άξονες. Ιστορικά, διαφαίνεται ότι τα εν λόγω κόμματα υπήρξαν περισσότερο ευέλικτα όσον αφορά τις θέσεις τους στο Κυπριακό, παρά σε ιδεολογικά ζητήματα. Ενώ π.χ. το ΔΗΚΟ παλαιότερα έχει συνεργαστεί και με τα δύο μεγάλα κόμματα, προσπερνώντας διαφορές στο εθνικό ζήτημα, ποτέ δεν υπήρξε (και ούτε προβλέπεται να υπάρξει) μια προεκλογική συμμαχία μεταξύ ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ, που να παραμερίζει τις ιδεολογικές τους διαφορές και να ιεραρχεί τη λύση του Κυπριακού (εκεί όπου υπάρχει σημαντική επικάλυψη στις θέσεις τους).
Πέραν από τις παραδοσιακές διαφορές αλλά και τις συγκλίσεις μεταξύ των κομμάτων, καθοριστική στην επίτευξη συνεργασιών είναι και η χρονική στιγμή και η συγκυρία (time and timing) που βρισκόμαστε. Μετά από τη δεκαετή διακυβέρνηση ΔΗΣΥ-Αναστασιάδη, υπάρχουν συγκεκριμένα δεδομένα που θα καθορίσουν τα κυρίαρχα προεκλογικά αφηγήματα και πιθανώς να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν κάποιες τάσεις ή/και δυναμικές.
Ο ΔΗΣΥ θα προσπαθήσει να εστιάσει σε συγκεκριμένες πολιτικές που κρίνει ως επιτυχημένες, όπως τη διαχείριση των δύο κρίσεων (αρχικά οικονομικής και μετά υγειονομικής) ή τη δημιουργία του ΓεΣΥ. Από την άλλη, η ποιότητα της διακυβέρνησης την τελευταία δεκαετία ήταν φθίνουσα, με τη διαφθορά και τη διαπλοκή να αποκτούν μια δυναμική που ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας, ενώ ακόμη και στο Κυπριακό αμφισβητείται η αξιοπιστία της πλευράς μας. Αυτά προσφέρουν κοινό έδαφος στις αντιπολιτευτικές δυνάμεις που δύνανται να υπερτονίσουν την ανάγκη αλλαγής, δίνοντας έμφαση σε λέξεις και έννοιες όπως «διαφάνεια», «σύγκρουση συμφερόντων», «ηθική», «λογοδοσία» και «αξιοκρατία».
Μέσα από μια τελεολογική προσέγγιση, όπου ο σκοπός και το επιθυμητό αποτέλεσμα (η αλλαγή στη διακυβέρνηση) αγιάζουν τα μέσα, είναι πιθανόν τη δεδομένη στιγμή να επισκιαστούν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων και να δημιουργηθεί ένα πειστικό κοινό αφήγημα. Είναι επίσης σημαντικό ότι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τόσο το ΑΚΕΛ, όσο και το ΔΗΚΟ, αναζητούν πιο έντονα (αν όχι «απεγνωσμένα») τη συμμετοχή τους σε μία κυβερνητική συμμαχία.
Στην πράξη, η αντιπολίτευση δεν έχει επιτύχει μέχρι σήμερα να συντονίσει τις ενέργειές της και αυτή η αποτυχία επιτρέπει στο κυβερνών κόμμα να διατηρεί τα εκλογικά του ποσοστά και να επιχειρεί να κάνει ανοίγματα προς τα αντιπολιτευόμενα κόμματα (πλην του ΑΚΕΛ) για μια ενδεχόμενη συνεργασία, προτάσσοντας τις αυξημένες πιθανότητες νίκης.
Τέλος, αυτό που είναι εξίσου σημαντικό να τονίσουμε ως καθοριστικό παράγοντα είναι η επιλογή του ατόμου που θα ηγηθεί των όποιων συμμαχιών ως υποψήφιος/α Πρόεδρος. Ο ρόλος του ατόμου αυτού θα είναι καταλυτικός στο εάν θα συγκεραστούν επιτυχώς αποκλίνουσες τάσεις μεταξύ των δυνητικά συνεργαζόμενων κομμάτων. Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, θα πρέπει π.χ. ο/η υποψήφιος/α να μπορεί να συγκινήσει τον μέσο AKEΛικό ψηφοφόρο, που συνειδητά απέχει από τις τελευταίες εκλογικές διαδικασίες, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αντιλαμβάνεται τη λειτουργία της οικονομίας στα πλαίσια μιας παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Από την άλλη, ο υποψήφιος της κυβερνώσας παράταξης οφείλει π.χ. να μιλήσει ανοικτά για θέματα διαφθοράς και διαπλοκής, χωρίς να πλήττει την εικόνα της κυβέρνησης Αναστασιάδη.
Αυτά μπορεί να φαντάζουν σαν άλυτοι γρίφοι και εδώ ακριβώς θα διαφανεί το χάρισμα του/της υποψηφίου, στην προσπάθεια να υπερπηδηθούν εμπόδια και υπαρκτές διαφωνίες. Για να το πετύχει αυτό, ο/η υποψήφιος/α θα πρέπει να έχει μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ψηφοφόρους και να θεωρείται αδιάφθορος/η, ώστε να καταφέρει να φέρει κοντά άτομα διαφορετικών πολιτικών καταβολών, χρησιμοποιώντας πρωτίστως συγκλίσεις πάνω σε ζητήματα υπεράνω ιδεολογιών (όπως π.χ. η διαφθορά) αλλά και πολιτικές που αφορούν την υγεία και την παιδεία, ούτως ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να διαχειριστεί και τα πιο επίμαχα ζητήματα.
Σημείωση: Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό IN DEPTH (Volume18 Issue 6) του Cyprus Center for European and International Affairs – University of Nicosia (link: http://cceia.unic.ac.cy/wp-content/uploads/IN_DEPTH_2021_18-6.pdf)
Ο Δρ Άδωνις Πηγασίου είναι Ακαδημαϊκός, Διευθυντής στο European Institute of Management and Finance.
