«Ευρωπαϊκή πρόταση για το Κυπριακό» του Πόλυ Πολυβίου

 

 

Το Κυπριακό πρέπει να λυθεί. Προσπαθούμε 50 χρόνια να το επιλύσουμε χωρίς επιτυχία. Το ποιος ευθύνεται δεν είναι τόσο σημαντικό όσο το ότι όλες οι προσπάθειες μέχρι τώρα δεν έχουν καρποφορήσει. Δεν αμφιβάλλω ότι η κύρια ευθύνη ανήκει στην Τουρκία, χωρίς να υποτιμούμε τα δικά μας τεράστια λάθη, αλλά σκοπός μας δεν πρέπει να είναι απλώς η καταδίκη της Τουρκίας αλλά η επίλυση του Κυπριακού, δηλαδή η επανένωση της Κύπρου. Με τη στάση της Τουρκίας και τη δική μας αδράνεια και λάθη, τα τετελεσμένα συνεχίζονται και η διεθνής κοινότητα, σίγουρα, δεν θεωρεί το Κυπριακό ως θέμα μεγάλης σημασίας. Αν δεν γίνει κάτι, η απραξία και η στασιμότητα θα συνεχιστούν, το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου (και όχι μόνο) θα τουρκοποιηθεί και ενδεχόμενα να ακολουθήσουν νέα δεινά για τον ελληνισμό της Κύπρου.

Αυτοί που πιστεύουν ότι η Κύπρος απασχολεί σοβαρά τη διεθνή κοινότητα και ότι το Κυπριακό είναι θέμα μεγάλης προτεραιότητας λανθάνονται και τελούν υπό πλάνη. Η πραγματικότητα είναι ότι η υπόθεση της Κύπρου και το δίκαιό της απλώς «υποστηρίζονται» χαλαρά από διεθνείς οργανισμούς και άλλους χωρίς οποιαδήποτε ουσιαστική ή πρακτική βοήθεια. Αν δεν γίνει κάτι, το μέλλον θα είναι δυσοίωνο.

Είτε το θέλουμε είτε όχι η Τουρκία είναι χώρα μεγάλης σημασίας, όσες παραβάσεις του διεθνούς δικαίου και να διαπράξει, όπως σαφώς προκύπτει από τη χαλαρή στάση τόσο των Ηνωμένων Εθνών όσο και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το τι γίνεται στην Κύπρο. Η επιδίωξη κυρώσεων επί της Τουρκίας έχει αποτύχει πλήρως, ιδιαίτερα τώρα με το Ουκρανικό και άλλα τεράστια προβλήματα τα οποία απαιτούν η Τουρκία να παραμείνει στη Δυτική Συμμαχία.

Όταν η Τουρκία πρόσφατα εναντιώθηκε στην προσχώρηση της Σουηδίας και της Φιλανδίας στο ΝATO, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ προσπάθησε να κατευνάσει την Τουρκία με σκοπό να επιλυθούν οι εκατέρωθεν διαφορές - με αυτό τον τρόπο υποδεικνύοντας σαφώς ότι η Δυτική Συμμαχία ουδέποτε θα δεχθεί αποξένωση της Τουρκίας ή επιβολή σοβαρής πίεσης επ’ αυτής.

Πώς θα προχωρήσουμε στο Κυπριακό; Οι δύο πλευρές δεν έχουν καταφέρει να καταλήξουν σε κοινά αποδεκτή λύση, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε επιμέρους θέματα. Ούτε πρόκειται να υπάρξει τελική λύση ως έχουν τα πράγματα τώρα, αν το θέμα προχωρήσει επί τη βάσει προσπάθειας για συμφωνία μεταξύ των δύο μερών και των άλλων ενδιαφερομένων. Οι συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών δεν θα καταλήξουν σε αποτέλεσμα. Χρειάζεται να εξεύρουμε άλλες προσεγγίσεις. Πριν από πολλά χρόνια είχα εισηγηθεί διάφορες υπαλλακτικές προτάσεις, συμπεριλαμβανομένων ουσιαστικών μέτρων εμπιστοσύνης, κάτι που έχει γίνει πρόσφατα. Φαίνεται όμως να είναι αργά τώρα για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, τουλάχιστον με βάση τις ενδείξεις που έχουμε.

Δεν πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε για νέες προσεγγίσεις, όσο ανέφικτες και να φαίνονται, όχι με σκοπό να κερδίζουμε επαίνους και χειροκροτήματα για τον πατριωτισμό μας και την «ορθή μας στάση» αλλά για να σπάσουμε επιτέλους το αδιέξοδο και να επιτευχθεί πρόοδος και στο τέλος επανένωση της Κύπρου, κάτι καθόλου εύκολο.

Με βάση τα πιο πάνω, παρουσιάζω την πιο κάτω εισήγηση για προβληματισμό, χωρίς να παραγνωρίζω τα προβλήματά της και χωρίς να υποτιμώ ότι θα θεωρηθεί από πολλούς ανέφικτη.

Οι δύο κοινότητες, η Κυπριακή Δημοκρατία και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις θα παραπέμψουν το Κυπριακό για διαιτησία/επιδιαιτησία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μόνο κοινό μεταξύ των δύο κοινοτήτων τώρα, καθώς και της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι ότι η Κύπρος και όλοι οι κάτοικοί της θα πρέπει να είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει να αρχίσουμε από κάτι σταθερό και γενικά αποδεκτό, για να δούμε μήπως επιτέλους επιτευχθεί πρόοδος.

Επί τη βάσει της πιο πάνω προσέγγισης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του διορισμού κατάλληλων προσώπων που θα πλαισιώνονται από δικούς της λειτουργούς, θα αναλάβει να προτείνει λύση σε όλα τα προβλήματα της Κύπρου, από τα μεγάλα μέχρι τα μικρά, με σκοπό την επανένωση της Κύπρου και την ένταξη ολόκληρου του νησιού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα πρόκειται -να μην υπάρχει παρεξήγηση- για δεσμευτική διαιτησία.

Εφόσον εμείς, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, δεν καταφέραμε να λύσουμε το Κυπριακό πρόβλημα, και δεν υπάρχει οποιαδήποτε ένδειξη ότι θα γίνει κάτι τέτοιο σύντομα, και/ή καθόλου, πιστεύω ότι θα πρέπει να αναθέσουμε το θέμα της επίλυσης του προβλήματος σε κάποιο τρίτο, και αυτός ο τρίτος δεν μπορεί παρά να είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία ανήκουμε και θα συνεχίσουμε να ανήκουμε.

Ήδη, τα περασμένα χρόνια, δημιουργήθηκε ογκώδες υλικό για το Κυπριακό, με πολλές συγκλίσεις και επιμέρους συμφωνίες. Ακόμη και χάρτες έχουν ετοιμασθεί και ανταλλαγεί μεταξύ των μερών, μια εξέλιξη που δυστυχώς δεν εκμεταλλευτήκαμε με τον ορθό τρόπο. Εν πάση περιπτώσει, η Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε περίπτωση που της ανατίθεται το έργο της επιδιαιτησίας και της ετοιμασίας λύσης του Κυπριακού, δεν θα αρχίσει από το μηδέν αλλά από ένα πολύ προχωρημένο στάδιο, επί τη βάσει σημαντικού συσσωρευμένου υλικού που προέκυψε από τις συνομιλίες μέχρι τώρα, συμπεριλαμβανομένων των κατευθυντήριων γραμμών που προέκυψαν από το Κραν Μοντανά.

Περαιτέρω, θα είναι εξαιρετικά σημαντικό μέρος της όλης διευθέτησης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταστεί ο κύριος εγγυητής της λύσης και ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διαδραματίζει σημαντικό, εάν όχι καθοριστικό, ρόλο, στην επίλυση προβλημάτων που προκύψουν. Περαιτέρω, σίγουρα η επιτήρηση της εφαρμογής της λύσης στα πρώτα πολύ δύσκολα στάδια θα ανατεθεί και πάλι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Με λίγα λόγια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναλάβει να ολοκληρώσει με τη μέθοδο της επιδιαιτησίας τη λύση και θα είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή της, συμπεριλαμβανομένης της διευθέτησης με τρόπο δεσμευτικό οποιωνδήποτε προβλημάτων προκύψουν τα πρώτα τρία χρόνια μετά την επίτευξη λύσης του Κυπριακού.

Δεν βλέπω να υπάρχει λόγος η Ευρωπαϊκή Ένωση να μην αποδεχθεί αυτό το έργο, ενόψει του ότι σε περίπτωση επιτυχίας θα επιλυθεί το Κυπριακό πρόβλημα, όλη η κυπριακή επικράτεια και όλοι οι κάτοικοι της θα ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα επέλθει νέα κατάσταση πραγμάτων όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Σε τέτοια περίπτωση, η Ενωμένη Ευρώπη θα γίνει πολύ πιο σημαντικός παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, περιοχές που έχουν γίνει πολύ πιο σημαντικές με την κρίση στην Ουκρανία.

Είναι δυνατό, όταν καταρτισθεί το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ολική επίλυση του Κυπριακού, το σχέδιο αυτό να τεθεί σε δημοψηφίσματα των δύο κοινοτήτων, αν και διαβλέπω διάφορα επιχειρήματα γιατί κάτι τέτοιο να μην γίνει.

Οι υπεύθυνοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έχουν φυσικά το δικαίωμα να καλέσουν ενώπιόν τους αντιπροσώπους των δύο κοινοτήτων για παραστάσεις, για υποβολή στοιχείων και πληροφοριών και για να διαφωτιστούν επί διαφόρων πτυχών του θέματος. Θα πρέπει όμως να υπάρξει σαφής ανάθεση του έργου της επίλυσης του Κυπριακού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να μην υπάρχει αμφιβολία, υποστηρίζω διαιτησία και/ή επιδιαιτησία, δεσμευτικής φύσης, απλούστατα διότι δεν διαβλέπω άλλη προσέγγιση με πιθανότητες επιτυχίας.

Είμαι σίγουρος ότι πολλοί θα αντιδράσουν, επί τη βάσει διαφόρων επιχειρημάτων. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν διαβλέπω τη δυνατότητα επίλυσης του Κυπριακού χωρίς έξωθεν βοήθεια καταλυτικής σημασίας, όπως αυτή που προτείνω πιο πάνω. Θέλουμε λύση; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα. Υπάρχει ορατή πιθανότητα επίλυσης του Κυπριακού εάν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν; Σαφώς όχι. Επομένως, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τους ενδοιασμούς μας και να κινηθούμε προς και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έστω και αν αυτό συνεπάγεται ανάθεση της λύσης του προβλήματος σε τρίτους. Στο παρόν πλαίσιο, «τρίτος» είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και όχι οποιοσδήποτε άλλος.

Η συνήθης αντίδραση πολλών είναι «δεν θα δεχθεί η Τουρκία». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αρκετή επίδραση επί της Τουρκίας, η προτεινόμενη προσέγγιση θα τεθεί ενώπιον της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σίγουρα ενδεχόμενα να υπάρξουν ορισμένα ανταλλάγματα από την Ευρώπη προς την Τουρκία για να δεχθεί την επιδιαιτησία που προτείνω. Μα θα ευεργετήσουμε την Τουρκία - θα αναφέρουν πολλοί. Εμένα προσωπικά ολίγον με ενδιαφέρει, φτάνει να προκύψει λύση του Κυπριακού για να μην χάσουμε τελείως την πατρίδα μας. Εδώ επιθυμώ να αναφέρω ότι δεν υιοθετώ τη θέση ότι η Τουρκία επιθυμεί λύση δύο κρατών στην Κύπρο - το τελευταίο που επιθυμεί η Τουρκία είναι να «περικυκλωθεί» από τον ελληνισμό κάτι που θα γίνει σε περίπτωση δημιουργίας δύο κρατών στην Κύπρο με το νότιο τμήμα να είναι το ελληνοκυπριακό κράτος. Η Τουρκία απλώς έχει προωθήσει την ιδέα των δύο κρατών για διαπραγματευτικούς σκοπούς, κάτι που ακόμη να αντιληφθούμε πλήρως. Αντί να ζητούμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σοβαρές κυρώσεις επί της Τουρκίας, κάτι που ουδέποτε θα γίνει, θα πρέπει να ζητήσουμε άμεση εμπλοκή με σκοπό τη διευθέτηση του Κυπριακού, με τρόπο που όλοι να αποκομίσουν οφέλη.

Ούτε πρέπει να μας διαφεύγει ότι η όποια λύση προτείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι χειρότερη των προσδοκιών μας αλλά σαφώς θα είναι καλύτερη της παρούσας κατάστασης. Όλα είναι θέμα πολιτικής επιλογής - η δική μου επιλογή είναι ότι πρέπει να έχουμε λύση του Κυπριακού που να επανενώνει την πατρίδα μας, παρά να μείνουμε ως έχουν τα πράγματα. Μόνο η επανένωση της Κύπρου, έστω με δυσμενείς όρους, θα επιτρέψει στην πραγματική προσπάθεια προσέγγισης κοινοτήτων και προσώπων, για το καλό της Κύπρου. Η παθητική απραξία και ο ασφαλής πατριωτισμός θα οδηγήσουν όχι μόνο σε απώλεια της Αμμοχώστου αλλά και σε περισσότερες δυσμενείς εξελίξεις. Καταγράφω την πιο πάνω εισήγηση για μελέτη από τους αρμόδιους και για δημόσιο διάλογο.

*Νομικού