Η ΑΤΑ δεν είναι η απάντηση στον πληθωρισμό

 

 

Ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας έχει προκαλέσει σοκ στην παγκόσμια οικονομία. Οι τιμές των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, έχουν αυξηθεί απότομα καθώς η αβεβαιότητα σχετικά με τις διακοπές του εφοδιασμού έχει αυξηθεί. Για παράδειγμα, πέρσι τον Ιούνη η μέση τιμή του πετρελαίου ήταν $68,50 το βαρέλι ενώ σήμερα είναι γύρω στα $110, δηλαδή αυξήθηκε κατά 60%.

Αναπόφευκτα, ο πληθωρισμός εκτοξεύθηκε: στην Κύπρο έφτασε στο 8,8%, δηλαδή οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώνει ένα αντιπροσωπευτικό νοικοκυριό, αυξήθηκαν, κατά μέσο όρο, τους τελευταίους 12 μήνες (από 1η Ιουνίου 2021 μέχρι 31 Μαΐου 2022) κατά 8,8%. Συνακόλουθα, η αγοραστική αξία των εισοδημάτων μειώθηκε, εκτός βέβαια από εκείνα που αυξήθηκαν τουλάχιστον κατά 8,8%. Οι υποστηρικτές της ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) όπως η ΠΕΟ, η ΣΕΚ, η ΔΕΟΚ πιστεύουν ότι αυτός ο θεσμός θωρακίζει τα εισοδήματά τους και επιθυμούν τη διατήρησή της μέσα στο σύστημα εργασιακών σχέσεων και συλλογικών συμβάσεων. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της ΑΤΑ, αν οι τιμές αυξηθούν κατά x% θα πρέπει και τα εισοδήματα επίσης να αυξηθούν κατά x% ούτως ώστε η αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων να μην μειωθεί. Στην Κύπρο υπάρχει συμφωνία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων όπως η ΑΤΑ καταβάλλεται μία φορά τον χρόνο, εφόσον το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου υπάρχει θετικός ρυθμός ανάπτυξης και η απόδοσή της περιορίζεται στο 50% της ετήσιας αύξησης του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Η ειρωνεία είναι ότι ο θεσμός της ΑΤΑ εντείνει τις πληθωριστικές πιέσεις, προπάντων σήμερα που διατρέχουμε άμεσο κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι, σχεδόν όλες οι χώρες της ΕΕ, και η ίδια η Κομισιόν απορρίπτουν την ΑΤΑ. Τον λόγο τον εξήγησε ο διάσημος οικονομολόγος Ζαν-Κλοντ Τρισέ, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (από το 2003 έως το 2011) σ’ ένα συνέδριο των κορυφαίων Ευρωπαίων τραπεζιτών στις 22 Μαΐου 2010 στην Αθήνα για τον πληθωρισμό.

Είπε επί λέξει: «Μοντέλα όπως η ΑΤΑ πρέπει να αποφεύγονται διότι ενέχουν τον κίνδυνο οι ανοδικές διαταραχές του πληθωρισμού να οδηγήσουν σε πληθωριστική δίνη μισθών - τιμών, με επιζήμιες συνέπειες για την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα». Πιστεύω αυτό είναι κατανοητό σε όλους, έστω κι αν δεν έχουν διδαχθεί οικονομικά: ας υποθέσουμε ότι αρχικά αυξάνονται οι τιμές των αγαθών (π.χ. εξαιτίας ακριβότερων πρώτων υλών). Λόγω της ΑΤΑ αυξάνονται οι μισθοί, αλλά αυτή η αύξηση ωθεί τις τιμές κι άλλο προς τα πάνω για να ακολουθήσουν αυτήν την πορεία πάλι οι μισθοί κ.ο.κ. Το αποτέλεσμα είναι μια σπειροειδής (spiral) εξέλιξη τιμών - μισθών που οδηγεί στη ραγδαία μείωση της ανταγωνιστικότητας και, αναπόφευκτα, απολύσεις, δηλαδή ανεργία. Ένα άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με την ΑΤΑ είναι ότι οι μισθοί ποτέ δεν μειώνονται. Επομένως, αν τώρα αυξηθούν οι μισθοί λόγω του πληθωρισμού και σε λίγο ξεφουσκώσουν οι τιμές (ίσως τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία) τότε οι μισθοί θα μείνουν στο ίδιο επίπεδο. Τελικά η οικονομία θα κληρονομήσει ένα τεράστιο εργατικό κόστος που η διαχείρισή του θα είναι επώδυνη για όλους. Προκαλεί εντύπωση -και απογοήτευση συνάμα- που μερικοί οικονομολόγοι εξυμνούν την ΑΤΑ επειδή «δεν διασαλεύει την εργατική ειρήνη». Είναι ωσάν να αποφαίνεται ένα στρατοδικείο πως αξιωματικοί, κατηγορούμενοι λ.χ. επί κατασκοπεία προς όφελος των κατοχικών δυνάμεων δεν πρέπει να καταδικασθούν για να μην διαταραχθούν η ενότητα και η γαλήνη της Εθνικής Φρουρά. Υπάρχει όμως και ένα άλλο σοβαρότατο μειονεκτήματα της ΑΤΑ που μυστηριωδώς οι εργατικές οργανώσεις δεν το συζητούν παρόλο που είναι σε βάρος τους. Παραχωρώντας την ίδια ποσοστιαία αύξηση σε όλους τους εργαζομένους, το χάσμα, τουλάχιστον σε απόλυτους αριθμούς, μεταξύ υψηλόμισθων και χαμηλόμισθων, τουτέστιν μεταξύ φτωχών και πλουσίων, διευρύνεται. Ο υψηλόμισθος που θα καρπωθεί την ΑΤΑ δεν θα πάρει ανάσα επειδή το «καλάθι της νοικοκυράς» έγινε πιο ακριβό. Απλώς θα αυξήσει τις αποταμιεύσεις του και επομένως τα περιουσιακά του στοιχεία που θα δώσουν νέα ώθηση στα συνολικά του εισοδήματα (από εργασία και περιουσία). Με άλλα λόγια, η ΑΤΑ ενισχύει την καπιταλιστική υφή της κυπριακής οικονομίας και είναι αυτό που πρέπει να κατανοήσουν όλοι και, κυρίως, οι συνδικαλιστικοί ηγέτες που με τόσο πάθος υπερασπίζονται την ΑΤΑ. Πόσο θα ήθελα να συναντιόντουσαν όλοι οι «μη προνομιούχοι» στη ζωή, δηλαδή οι αποχειροβίωτοι και οι μεροκαματιάρηδες, σ’ έναν μεγάλο χώρο και να βροντοφωνάξει ένας χαρισματικός ηγέτης, προστάτης των φτωχών, ότι η ΑΤΑ βρέχει πλούτη στους κατέχοντες! Πώς και δεν αντιλαμβάνονται αυτό το μειονέκτημα οι ποντίφικες των συνδικαλιστικών οργανώσεων; Δυστυχώς γι’ αυτούς, ο θεσμός της ΑΤΑ εντείνει παραπέρα την ανισορροπία δύναμης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας που, σε τελευταία ανάλυση, υποσκάπτει την πλουραλιστική διάσταση της κοινωνίας μας. Έμελλε στην Κύπρο, αγαπητοί αναγνώστες, να γίνουμε μάρτυρες ενός απίστευτα οξύμωρου σχήματος! Εν αγνοία τους, αριστεροί ηγέτες εργατικών συνδικάτων θωπεύουν τον Λεβιάθαν του καπιταλισμού. Υπάρχουν άλλα πιο αποτελεσματικά μέτρα, εκτός από την ΑΤΑ που η κυβέρνηση μπορεί να πάρει για καταπολέμηση της ακρίβιας, όπως μείωση των φόρων (κυρίως στα είδη πρώτης ανάγκης), αύξηση των χαμηλών συντάξεων και μισθών, στοχευμένα επιδόματα, έλεγχος καρτέλ κ.ά. Αυτό, όμως, είναι ένα άλλο κεφάλαιο και φιλοδοξώ να το αναλύσω σε ένα μελλοντικό μου άρθρο.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας