«Μοιραία ηγεσία» του Χρήστου Πουργουρίδη

 

Ο Λεόντιος Ιεροδιακόνου μού έστειλε το τελευταίο του βιβλίο «Μοιραία Ηγεσία». Το διάβασα μέσα σε τρεις νύκτες, αλλά έρχομαι να το σχολιάσω κάπως καθυστερημένα. Παρόλο που τα πιο πολλά γεγονότα που καταγράφονται στις 200 τόσες σελίδες του βιβλίου ήσαν σε ‘μένα γνωστά, το διάβασμα ήταν ευχάριστο αλλά κυρίως διδακτικό. Χωρίς βερμπαλισμούς και λογοτεχνικές ωραιολογίες, ο συγγραφέας τεκμηριώνει με αντικειμενικότητα και ιστορική ακρίβεια τη θέση ότι η ηγεσία αυτού του τόπου, με ίσως κάποιες εξαιρέσεις, υπήρξε τόσο κατώτερη των περιστάσεων που δικαιολογημένα μπορεί να χαρακτηρισθεί μοιραία. Στη σελ. 181, ο αναγνώστης διαβάζει: «Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Κύπρου, είναι εξόφθαλμο ότι αυτή διαμορφώνεται με προσωπικά κριτήρια, διανθισμένα μερικές φορές και με κομματικά. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι: Οι Τούρκοι να προγραμματίζουν με την υλοποίηση σταθερών και μακροχρόνιων στόχων, ενώ η δική μας πλευρά, αντί να προγραμματίζει ουσιαστικά, να αντιδρά πρόχειρα και αμελέτητα στις εξελίξεις. Δεν είναι τυχαίο που με την έλλειψη σταθερών επιδιώξεων οδηγηθήκαμε σε πολλές παλινδρομήσεις και αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί σύγχυση τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό, χάνοντας πλήρως ή σχεδόν πλήρως την αξιοπιστία μας». Ποιος σοβαρός μελετητής της ιστορίας της Κύπρου των τελευταίων έξι δεκαετιών μπορεί να διαφωνήσει με τις διαπιστώσεις αυτές; Μόνο άνθρωποι οι οποίοι ανήκουν στην κατηγορία των άκριτων κομματικών χειροκροτητών μπορεί να δουν τα γεγονότα της περιόδου αυτής με διαφορετικό μάτι. Στα σοβαρά κράτη, οι πολιτικοί κρίνονται από τα αποτελέσματα των πράξεων και των παραλείψεών τους. Τα αποτελέσματα των πράξεων και παραλείψεων της δικής μας πολιτικής ηγεσίας δεν μπορούσαν να είναι χειρότερα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα εθνικά θέματα (σχέσεις με Τ/Κύπριους, με Τουρκία κ.λπ.), αλλά και σε όλους τους άλλους τομείς. Οι Βρετανοί μας παρέδωσαν το 1960 μια Δημόσια Υπηρεσία η οποία, παρά το γεγονός ότι είχε προηγηθεί ο τετράχρονος αγώνας της ΕΟΚΑ, ήταν πολύ καλή. Στην Αστυνομία, παρόλο που πολλοί αστυνομικοί είχαν ενταχθεί στον αγώνα, υπήρχαν στελέχη άρτια καταρτισμένα και ικανότατα. Στα δικαστήρια, τα επίπεδα ήσαν πολύ ικανοποιητικά. Γενικά, όλες οι υπηρεσίες λειτουργούσαν κατά τρόπο ικανοποιητικό. Με το καλημέρα της ανεξαρτησίας, άρχισε η κατρακύλα. Την οποία κανένας Πρόεδρος δεν μπόρεσε να ανακόψει. Στα εθνικά θέματα, δεν είναι ανάγκη να λεχθούν πολλά. Φθάσαμε στο σημείο που χάνεται οριστικά το βόρειο τμήμα της πατρίδας μας. Είχα γνωρίσει τον Λεόντιο Ιεροδιακόνου τη δεκαετία του 1980, όταν προσχώρησε στον ΔΗΣΥ και κατέστη ο πρώτος βουλευτής του κόμματος στη Βουλή. Ακολούθως, είχα την ευκαιρία να υπηρετήσω μαζί του από τα ίδια κοινοβουλευτικά έδρανα την πενταετία 1991 – 1996. Θαύμασα το ήθος, την κρίση, την αντικειμενικότητα και τη μετριοπάθειά του. Προσόντα που τον καθιστούν έναν από τους πιο ξεχωριστούς βουλευτές που πέρασαν από το Κοινοβούλιό μας. Μέσα από το βιβλίο του, μου δόθηκε η δυνατότητα να θαυμάσω και τη συστημική του σκέψη ή θεώρηση των πραγμάτων, καταστάσεων ή φαινομένων. Το βασικό, λοιπόν, στοιχείο της συστημικής σκέψης ή θεώρησης των πραγμάτων είναι ότι μια ολότητα ώς ένα σύστημα δεν είναι το άθροισμα ή το σύνολο των μερών που το αποτελούν. Η ολότητα είναι κάτι διαφορετικό από το σύνολο των μερών της, αφού μεταξύ των μερών αναπτύσσονται σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης, που μετατρέπουν τα μέρη σε μια διαφορετική οντότητα. Για παράδειγμα, μια γραβάτα φαντάζει διαφορετική όταν αλλάζουμε πουκάμισο και σακάκι. Η συστημική θεώρηση των πραγμάτων μάς επιτρέπει να συλλαμβάνουμε ταυτόχρονα τη μικρή και τη μεγάλη εικόνα των καταστάσεων και των φαινομένων. Επίσης, είναι απαραίτητη διότι, κατανοώντας τις σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ των μερών του συστήματος, μπορούμε να προσδιορίσουμε καλύτερα τα αίτια που υπάρχουν πίσω από τα συμπτώματα, πράγμα αναγκαίο για να εξηγήσουμε, να προβλέψουμε, να χειριστούμε και να βελτιώσουμε οτιδήποτε. Το πολιτικό σύστημα ενόσω παραμένει το ίδιο, θα δίδει Προέδρους που ο τελευταίος θα φαντάζει χειρότερος από τον προηγούμενο και που όλοι μαζί, έστω και αν υπάρχει κάποια μεμονωμένη εξαίρεση, θα αποτελούν μια ηγεσία μοιραία. Θα βρουν, άραγε, όλοι αυτοί που διεκδικούν το αξίωμα του Προέδρου, λίγο χρόνο να μελετήσουν αυτό το βιβλίο από το οποίο έχουν τόσα πολλά να διδαχθούν;