«Τα δικαστήρια δεν είναι εργοστάσια παραγωγής τούβλων» του Χρήστου Πουργουρίδη

 

 

Θα συνεχίσω και αυτή τη βδομάδα με τη δικαιοσύνη στον τόπο μας γιατί τα πράγματα έχουν φτάσει σε κατάσταση που δεν πάει άλλο. Πολλά από τα προβλήματα οφείλονται στην αδράνεια, ανεπάρκεια και στο ανεξέλεγκτο του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Δεν μου διαφεύγει ποσώς το ότι σε περιόδους κρίσεως του κράτους δικαίου ή και ολικής καταργήσεώς του, οι δικαστές κρίνονται ως άτομα, όχι ως σύνολο που συγκροτούν θεσμό. Η περίοδος που διανύουμε είναι μια τέτοια περίοδος, καθ’ όσον το «σύστημα» παύει σιγά σιγά να έχει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του κράτους δικαίου. Όμως, σε αντίθεση με τις δικαστικές αποφάσεις οι οποίες δημοσιοποιούνται και έτσι όποιος θέλει μπορεί να τις αναλύσει κριτικά, οι σημαντικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου για διοικητικής φύσεως θέματα ως επί το πλείστον δεν δημοσιοποιούνται. Συνεπώς, η κρίση των μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου ως ατόμων για τα θέματα αυτά είναι αδύνατη. Η επίλυση των προβλημάτων διοικητικής φύσεως χρειάζεται ικανότητες και γνώσεις εντελώς διαφορετικές από εκείνες που απαιτούνται για την ορθή και δίκαιη εκδίκαση δικαστικών υποθέσεων.

Από το Ανώτατο Δικαστήριο πέρασαν στο παρελθόν και συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα μερικοί όρθιοι δικαστές με αξιοθαύμαστη συγκρότηση και αδαμάντινο δικαστικό ήθος. Άνδρες και γυναίκες που θα μπορούσαν να συγκριθούν ευνοϊκά με τους δικαστές των προηγμένων χωρών του ευρωπαϊκού βορρά. Όμως, είναι ένα πράγμα η δικαστική επιστήμη και άλλο η διοικητική επιστήμη. Η υιοθέτηση αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση του καρκινώματος των καθυστερήσεων είναι έργο δύσκολο, πολυσύνθετο και πολύπλοκο. Παρά ταύτα, το Ανώτατο Δικαστήριο, χωρίς να διαθέτει τις αναγκαίες γνώσεις, για δεκαετίες επέμενε πεισματικά στη θέση ότι η επίλυση του προβλήματος είναι θέμα της αποκλειστικής αρμοδιότητάς του. Και δεν δεχόταν «έξωθεν» επεμβάσεις από κανένα. Αποφάσισε να κινηθεί όταν το «σύστημα» για να επιβιώσει τέθηκε στον «αναπνευστήρα»! Αλλά και τότε έδρασε χωρίς την απαιτούμενη τόλμη και φαντασία. Και κυρίως χωρίς ολοκληρωμένο συνεκτικό σχεδιασμό. Θυμάμαι πόση υπερηφάνεια ένιωσα όταν ως πρωτοετής φοιτητής της νομικής στο βιβλίο «Ιστορία του Δικαίου (Legal History)» διάβασα αναφορά του Αισχύλου για το ανυπέρβλητο κύρος των δικαστών του Αρείου Πάγου στην αρχαία Αθήνα. Επιστρέφοντας για διακοπές στην Κύπρο αναζήτησα το απόσπασμα στα ελληνικά. Βάζει, λοιπόν, ο Αισχύλος στο στόμα της Αθηνάς: «Εγώ εγκαθιδρύω τώρα έναν θεσμό που θα καταυγάζει, όσοι αιώνες κι αν περάσουν, επανδρωμένο με δικαστές που θα σέβονται τον υπηρεσιακό τους όρκο!» (Αισχύλος, Ευμενίδες 483-484).

Συχνά γίνομαι δέκτης του αιχμηρού ερωτήματος: «Υπάρχει τέτοιος δικαστής στην Κύπρο;» Και δεν είναι καθόλου κούφια ωραιολογία η καταφατική απάντηση: «Είναι σεμνός και αφανής. Όμως, δεν είναι άγνωστο το ήθος του ούτε οι ευαισθησίες του!» Με τον υπερβολικό φόρτο απασχόλησής τους, ακόμα και αυτοί οι δικαστές δεν έχουν ούτε τον χρόνο μήτε την ψυχική διάθεση να μελετούν στο απαιτούμενο βάθος τα αποδεικτικά στοιχεία με αποτέλεσμα να καταλήγουν, όχι σπάνια, σε αποφάσεις τις οποίες με ικανοποίηση θα έβλεπαν ανατρεπόμενες από το Εφετείο…. ή το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου. Το γεγονός ότι οι δικαστές στον τόπο μας δεν επέτρεψαν παρεμβάσεις στο έργο τους από τους πολιτικούς είναι βέβαια πολύ σημαντικό, αλλά η επιτυχία αυτή καθόλου δεν συγκινεί τις χιλιάδες των διαδίκων οι οποίοι χρειάζονται δέκα με δεκαπέντε χρόνια για να εξασφαλίσουν εκτελεστή δικαστική απόφαση για κάποια ιδιωτική διαφορά, και άλλα 5 με 10 χρόνια ώσπου να εισπράξουν (αποψιλωμένη από τον πληθωρισμό) την απαίτησή τους. Εκείνο που ενδιαφέρει τους πολίτες είναι η αφόρητη συμφόρηση που επικρατεί στα δικαστήρια η οποία αχρηστεύει την απονομή της δικαιοσύνης. Φτάσαμε στο σημείο ακόμα και για απλές τροχαίες παραβάσεις ο χρόνος εκδίκασης να κυμαίνεται από δύο μέχρι τέσσερα χρόνια. Διάχυτος είναι ο καημός όσων δικηγόρων δεν έχουν εμπλακεί στους αρμούς του αδιαφανούς πλούτου, πως η χώρα μας δεν διαθέτει επαρκείς δικές της δυνάμεις για να αποκαταστήσει τη λειτουργία ενός αξιόπιστου κράτους δικαίου.

Τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης θα συνεχίσουν, βεβαίως, να συμβάλλουν στο μέτρο των δικών τους δυνατοτήτων στη λήψη διορθωτικών μέτρων. Σε μία χώρα, όμως, όπως τη δική μας, με διάτρητη την αξιοπιστία των θεσμών του κράτους δικαίου και των διακηρύξεων για τις ηθικές αξίες, τις οποίες αυτοί οι θεσμοί καλούνται να υπηρετήσουν, φυσικό είναι να μη συγκινούν ή ακόμη και να ενοχλεί η προβολή των παρεμβάσεων αυτών. Κατά την άσκηση των καθηκόντων του ο δικαστής πρέπει να υπόκειται μόνο στο Σύνταγμα και τους νόμους, δηλαδή να ασκεί τα υπηρεσιακά καθήκοντα του προσβλέποντας μόνο στους κανόνες του δικαίου και ακούγοντας αποκλειστικώς τη φωνή της συνείδησής του. Αυτή η υπέρτατη αρχή αποκλείει παντελώς τις όποιες φανερές ή παρασκηνιακές οδηγίες ή εντολές από τη λεγόμενη ηγεσία του δικαστικού σώματος, δηλαδή το Ανώτατο Δικαστήριο. Πόσου σεβασμού τυγχάνει αυτή η θεμελιώδης αρχή στην Κύπρο σήμερα; Σχεδόν όλοι οι δικαστές των Επαρχιακών Δικαστηρίων έχουν μετατραπεί σε μηχανές παραγωγής αποφάσεων. Αυτοί που τους ελέγχουν και από τους οποίους εξαρτάται η ανέλιξή τους θέλουν τους κατώτερους δικαστές να «τελειώνουν» με τις υποθέσεις. Τα δικαστήρια, όμως, δεν μπορούν να λειτουργούν ως εργοστάσια παραγωγής τούβλων! Ούτε ως εργοστάσια παραγωγής μηχανών!! Πρέπει να λειτουργούν ως ναοί της δικαιοσύνης!!! Και στους «ναούς», ακόμα και αυτός ο Παντοδύναμος Θεός ποτέ δεν παραβιάζει την ελευθερία όσων εισέρχονται σε αυτούς!!!