Το καραγκιοζλίκι με το «Πόθεν έσχες»

Ο αρχαίος φιλόσοφος Πλάτων έλεγε «Ο αληθινός άρχων ου πέφυκε το αυτώ συμφέρον σκοπείσθαι αλλά το τω αρχομένω», δηλαδή, ο αληθινός άρχοντας δεν πρέπει να κοιτάζει το δικό του συμφέρον αλλά των υπηκόων του. Το χάσμα της κοσμοθεωρίας του Πλάτωνα και εκείνης κάποιων βουλευτών μας είναι τόσο μεγάλο που μπορεί να περάσει διά μέσω του ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος.

Και μιας και τα έχω βάλει –πάλι!- με τους βουλευτές μας, δεν θα συζητήσω σήμερα για την περιβόητη λίστα Γιωρκάτζη που αναβάλλεται η δημοσίευσή της εδώ και μήνες με χίλιες- δυο δικαιολογίες και νομικά τρικ σερβιρισμένα από δικηγόρους με ηχηρά ονόματα για να είναι respectable. Δυστυχώς, οι προσδοκίες μας για διαφάνεια λιγοστεύουν, διότι η κυπριακή Βουλή έχει αποδειχθεί κατά συρροήν δολοφόνος αυτών των προσδοκιών. Ως εκ τούτου, οι υποψίες (πεποιθήσεις για πολλούς) ότι στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών υπάρχουν εξαιρετικά υψηλοί δανεισμοί σε πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα που έτυχαν ευνοϊκή μεταχείριση έγιναν εντονότερες.

Ούτε θα συζητήσω για την καταψήφιση του προϋπολογισμού που είναι ανεπίτρεπτη υπό τις σημερινές συνθήκες. Βρισκόμαστε σε μία περίοδο εκτεταμένης αβεβαιότητας και το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμαστε είναι να επιδεινώσουμε μια κακή κατάσταση επειδή κάποιο κόμμα έχει αποφασίσει να καταψηφίσει τον προϋπολογισμό για λόγους εντελώς άσχετους με τις πρόνοιές του.

Θα επικεντρωθώ στον διαβόητο νόμο του Πόθεν Έσχες. Η έννοια αυτού του νόμου, που θεσπίσθηκε το 2004, ήταν να αποκαλύπτει όχι μόνο πόσα εισοδήματα και πόση περιουσία έχει κάθε βουλευτής, αλλά, κυρίως, πώς την απέκτησε και πότε. Πώς μπήκε στη Βουλή και πώς εξελίσσεται και πώς βγαίνει. Τι αγοραπωλησίες έχει κάνει και από ποιες πηγές. Αν η οικονομική του επιφάνεια δικαιολογεί τις οικονομικές του κινήσεις ή το life style του. Έτσι, λοιπόν, οι βουλευτές μας είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν τις δηλώσεις του για τα περιουσιακά στοιχεία τους μετά τις εκλογές, ως επίσης και στο ενδιάμεσο των εκλογών, δηλαδή κάθε 2,5 χρόνια. Συμβαίνει, όμως, το εξής κωμικό: ενώ οι βουλευτές δηλώνουν, όπως απαιτείται, την περιουσία που έχουν, όχι μόνο στο όνομά τους αλλά κι εκείνη που είναι στο όνομα της συζύγου ή/και των παιδιών τους, λαμβάνεται υπόψη μόνο εκείνη η περιουσία που είναι στο όνομά τους λόγω του νόμου περί προσωπικών δεδομένων. Άρα, διαφάνεια δεν υπάρχει. Το κοινό δεν μπορεί να έχει μια πλήρη εικόνα για το οικονομικό εκτόπισμα του βουλευτή και να κρίνει αν είναι «καθαρός». Δύναται κάποιος εκατομμυριούχος να μεταβιβάσει όλη του την περιουσία στη σύζυγό του και στα παιδιά του κι αυτός να παρουσιάζεται ως κακομοίρης. Ούτως ή άλλως, η Επιτροπή για το Πόθεν Έσχες της Βουλής δεν εξετάζει τίποτε άλλο πέρα απ' όσα οι ίδιοι οι βουλευτές δηλώνουν. Το αποτέλεσμα είναι οι πολιτικοί να παραδίδονται «άσπιλοι» στην κοινωνία, χωρίς να έχουν ελεγχθεί ουσιαστικά.

Αλλά το τρισχειρότερο, είναι ότι αυτές οι δηλώσεις των βουλευτών ελέγχονται από την Επιτροπή για το Πόθεν Έσχες που απαρτίζεται από πέντε μέλη και στην οποία προεδρεύει ο εκάστοτε ΠτΒ , δηλαδή οι δηλώσεις των βουλευτών ελέγχονται από συναδέλφους τους! Πώς μπορεί σε τέτοιες περιπτώσεις να υπάρχει το τεκμήριο της αντικειμενικότητας και αμεροληψίας; Πώς μπορούν να είναι αντικειμενικά τα μέλη της επιτροπής όταν εξετάζουν δηλώσεις «Πόθεν Έσχες» συναδέλφων τους (που ενδεχομένως κάποιοι απ' αυτούς να είναι και οι καλύτεροί τους φίλοι!) ή των αρχηγών των κομμάτων τους; Με άλλα λόγια, η όλη διαδικασία ελέγχου είναι αντίθετη με τη στοιχειώδη αρχή της φυσικής δικαιοσύνης. Επομένως, δεν πρέπει να προκαλεί καμία αίσθηση το γεγονός ότι μετά από 16 χρόνια εφαρμογής του νόμου για το Πόθεν Έσχες, ουδείς μέχρι σήμερα από τους βουλευτές κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις για τη δήλωση περιουσιακών στοιχείων που κατέθεσε. «Μάσιαλλα», θα αναφωνούσε κάποιος αδαής. Ως εκ τούτου, επείγει να αλλάξει η σύνθεση της Επιτροπής Ελέγχου για το Πόθεν Έσχες, διαφορετικά καλύτερα να καταργηθεί ο νόμος και να τερματιστεί η κοροϊδία του κοινού. Δύο βουλευτές έχουν εισηγηθεί ο έλεγχος να παραμείνει στην Επιτροπή Θεσμών, η οποία θα συνεπικουρείται από νόμιμους ελεγκτές. Αυτό θα ήταν μία θετική εξέλιξη, αλλά πιστεύω θα ήταν προτιμότερο αν η Επιτροπή απαρτιζόταν εξ ολοκλήρου από πρόσωπα ανεξάρτητα από τη Βουλή, για τους ευνόητους λόγους που έχω αναφέρει.

Βέβαια, αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι η βελτίωση του νόμου δεν μπορεί να αποκλείσει τελείως το κρύψιμο της αθέμιτης περιουσίας των βουλευτών. Θα μπορούσε ένας βουλευτής να ταξιδέψει με τα μαύρα λεφτά του σε χαρτοφύλακα ή σε βαλίτσα σε μία χώρα, γνωστή ως φορολογικός παράδεισος, π.χ. στα Νησιά Κέιμαν, ή στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους και να ανοίξει λογαριασμό σε τράπεζα όπου το εισόδημα από τους τόκους δεν φορολογείται, ενώ θα απολαμβάνει και το τραπεζικό απόρρητο. Θα μπορούσε, επίσης, να ιδρύσει μία εταιρία-βιτρίνα (shell company), μία επιχείρηση –τέχνασμα για να διασφαλίζει την ανωνυμία των μαφιόζων. Θα μπορούσε ακόμα να αγοράσει χρυσό ανώνυμα και να τον αποθηκεύσει σε θησαυροφυλάκιο τράπεζας σε οποιαδήποτε χώρα με πλήρη μυστικότητα. Θα μπορούσε να κάνει κι άλλα πολλά. Όμως, αυτό τον κίνδυνο μπορούμε εμείς, οι ψηφοφόροι, να τον ελαχιστοποιήσουμε ψηφίζοντας, όχι τους γνωστούς, φίλους, κουμπάρους κι όσους μας υπόσχονται χάρες και βολέματα, αλλά πρόσωπα με εγνωσμένο ήθος και απόλυτη προσήλωση στο Σύνταγμα και στους θεσμούς.

Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας