Δημοσιονομικές δυσκολίες και οικονομικό μοντέλο

Είναι δεδομένο ότι η κυπριακή οικονομία μπαίνει στον δεύτερο κύκλο περιοριστικών μέτρων, σαφώς πιο ήπιο από την προηγούμενη φορά, για περιορισμό του κορωνοϊού, με λιγότερα δημοσιονομικά αποθέματα και περισσότερες προκλήσεις.

Τομείς οι οποίοι έχουν συνεισφέρει θετικά στον προϋπολογισμό αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα. Ο τουρισμός βρίσκεται στο χειρότερό του σημείο, ο τομέας των κατασκευών και ακινήτων επηρεάζεται από την εξάπλωση του κορωνοϊού αλλά και από τον τερματισμό του επενδυτικού προγράμματος, και αυτός των υπηρεσιών παρουσιάζει κάμψη, κάτι που ήταν αναμενόμενο σε ένα τέτοιο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

Χαρακτηριστική είναι και η αύξηση στον αριθμό των ανέργων, παρά τα σχέδια στήριξης επιχειρήσεων και εργοδότησης που εφαρμόζει η κυβέρνηση. O αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος Οκτωβρίου 2020, με βάση τα στοιχεία διορθωμένα για εποχικές διακυμάνσεις, αυξήθηκε στα 38.477 πρόσωπα σε σύγκριση με 37.126 τον προηγούμενο μήνα, με την αύξηση να οφείλεται κυρίως στους τομείς των δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης και του εμπορίου. Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται ο αντίκτυπος που θα έχει στην εργοδότηση η αναμενόμενη συρρίκνωση στον κατασκευαστικό τομέα.

Αναπτύσσεται επιπλέον η συζήτηση ότι πρέπει να απομακρυνθούμε από την ευκαιριακού τύπου ανάπτυξη και να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και την αναπροσαρμογή του οικονομικού μοντέλου, έννοιες που ηχούν καλά στα αφτιά των ακροατών.



Πραγματική οικονομία

Μέχρι τώρα δεν υπήρξε όμως μία αξιόπιστη ερμηνεία τού τι είναι πραγματική οικονομία, ποιους τομείς αφορά και ποιο το ολοκληρωμένο πλάνο ανάπτυξής της. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στο θέμα της αναθεώρησης του οικονομικού μοντέλου. Πρέπει να αντιληφθούμε όλα τα δεδομένα. Δεν είμαστε μια χώρα που διαθέτει βαριά οικονομία και το ΑΕΠ τροφοδοτείται από τους ίδιους σχεδόν τομείς όπως και πριν δέκα χρόνια, ίσως με κάποιες εξαιρέσεις αν λάβουμε υπόψη τον τομέα της εκπαίδευσης, που και εκεί τέθηκε πρόσφατα θέμα με τους φοιτητές του εξωτερικού.

Η προώθηση του λεγόμενου headquartering, δηλαδή η μετεγκατάσταση μεγάλων εταιρειών στην Κύπρο, των επενδυτικών ταμείων και της οπτικοακουστικής, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα τα οποία πρέπει να γίνουν. Στο Τμήμα του εφόρου Εταιρειών και Φορολογίας εκκρεμούν διορισμοί και παρουσιάζονται σημαντικές καθυστερήσεις, ενώ οποιεσδήποτε σκέψεις για αύξηση του συντελεστή εταιρικού φόρου δεν βοηθούν.

Στόχος είναι οι επιχειρήσεις να επιλέγουν την Κύπρο, όπως και άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα, όχι μόνο για το φορολογικό σύστημα. Η ερώτηση παραμένει, αν έχουμε δημιουργήσει τις υποδομές για κάτι τέτοιο. Εδώ και χρόνια μιλούμε για το νομοθετικό πλαίσιο των διασυνοριακών ταμείων πρόνοιας και των εναλλακτικών ιδρυμάτων (foundations), καθώς και της δυνατότητας αδειοδότησης ιδρυμάτων ηλεκτρονικών πληρωμών (electronic money institutions).

Σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης οι θεσμικές αλλαγές είναι πιο εύκολες, εφόσον το κόστος μπορεί να απορροφηθεί ευκολότερα. Δυστυχώς όμως θυμόμαστε το οικονομικό μοντέλο και τις εισηγήσεις για την οικονομία όταν παρουσιάζονται σημαντικά προβλήματα, όπως το είδαμε το 2013 με τις ατέρμονες λίστες προτάσεων. Έτσι και σήμερα.

Είναι σημαντικό να καταγραφούν άμεσα οι τομείς οι οποίοι θέλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε, να συσταθούν ομάδες με τεχνοκράτες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και χρονοδιαγράμματα, ώστε να παραδώσουν έναν ολοκληρωμένο και πρακτικά εφαρμόσιμο σχεδιασμό για την ανάπτυξή τους. Και φυσικά, μετά θα πρέπει να υπάρξει σχολαστική παρακολούθηση της εφαρμογής του πλάνου που θα συμφωνηθεί από τις συγκεκριμένες ομάδες.



Το μαστίγιο

Υπάρχει όμως ακόμη η δυνατότητα θεσμικών αλλαγών μέσα από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον για την εκταμίευση κεφαλαίων θα πρέπει να ελέγχονται οι μεταρρυθμίσεις που ολοκληρώνονται. Ίσως τελικά να λειτουργούμε καλύτερα αν μας παρακολουθούν και μας επιβάλλουν τις αλλαγές.

Πρέπει όλοι να αναρωτηθούμε αν έχουμε δημιουργήσει έναν μηχανισμό/σύστημα που «για να κάνεις τη δουλειά σου γρηγορότερα πρέπει να έχεις κάποιον γνωστό» ή που ωθεί ενδεχομένως κάποιους να σκέφτονται με ποιο τρόπο θα το εκμεταλλευτούν. Όλοι μας είμαστε συνυπεύθυνοι σε αυτό, από την κυβέρνηση, τη Βουλή, μέχρι και τους απλούς πολίτες που συμβιβάζονται με τη λαϊκή φράση «κρύψε να περάσουμε».