Σκοποί και στόχοι στη δημιουργία ζήτησης

Η συζήτηση για τον καταλληλότερο τρόπο αντιμετώπισης των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας ξεκίνησε σχεδόν ταυτόχρονα με την επιβολή της καραντίνας, αφού ήταν πλέον πασιφανείς οι συνέπειες, έστω και αν δεν ήταν και ούτε ακόμα είναι, εύκολο να εκτιμηθεί η έκταση τους. Η αναστολή, για δικαιολογημένους υγειονομικούς λόγους, του συνόλου σχεδόν της οικονομικής δραστηριότητας, επέβαλε την άμεση αντίδραση του κράτους που με σειρά πολιτικών και μέτρων προσπάθησε, και συνεχίζει να προσπαθεί, να διαχειριστεί την κατάσταση.

Η στόχευση
Στο επίκεντρο της συζήτησης γύρω από αυτές τις πολιτικές και μέτρα ήταν και παραμένει η ανάγκη για στόχευση τους προς επίτευξη ενός σκοπού. Αφού ανάλογα με το σκοπό καθορίζεται και ο στόχος. Και ανάλογα με τη στόχευση επιλέγεται και το κατάλληλο μέσο προς επίτευξη του. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, ειδικά όταν ο στόχος μετακινείται και καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη η πρόβλεψη της επόμενης θέσης του. Η διαχείριση της κατάστασης γίνεται ακόμα πιο σύνθετη όταν τα μέσα δεν υπάρχουν ή όσα υπάρχουν δεν επαρκούν, με αποτέλεσμα κάποιοι στόχοι να μην μπορούν να επιτευχθούν καθόλου. Γεγονός που οδηγεί σε ιεράρχηση τους, ανάλογα της σημασίας που αποδίδεται στον κάθε ένα. Η σημασία τους, ασφαλώς, μπορεί να καθοριστεί από μια σειρά παραγόντων που συνδιαμορφώνονται, με τη σειρά τους, από μια πλειάδα ειδικών και γενικών, αντικειμενικών και υποκειμενικών κριτηρίων. Αυτά όμως τα ξέρουμε όλοι και κυρίως τα ξέρουν όσοι σχεδιάζουν μέτρα, καθορίζουν σκοπούς και επιλέγουν στόχους.

Ο σκοπός
Και το κύριο ζητούμενο, πάντοτε, είναι ο σκοπός. Αν ο σκοπός, για παράδειγμα, είναι η παροχή ρευστότητας στην αγορά, τότε βρίσκονται μηχανισμοί και μέσα που στοχεύουν στη διοχέτευση ρευστού. Αλλά αυτά τα μέτρα θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα που να προάγουν την κατανάλωση. Επειδή αν διοχετεύεται ρευστότητα στην αγορά που απλά φυλάσσεται κάπου τότε δημιουργούνται άλλες παγίδες για την οικονομία. Αν ο σκοπός είναι η συγκράτηση της ανεργίας, υιοθετούνται και εφαρμόζονται τέτοια μέτρα που να στοχεύουν στην αποτροπή της απώλειας θέσεων εργασίας και στην δημιουργία νέων, αλλά, που και πάλι, δεν θα πρέπει να «κλειδώσουν» προς τα κάτω τις μισθολογικές απολαβές ώστε κανείς να μην χάσει τη δουλειά του, αφού αυτό θα επηρεάσει την κατανάλωση αλλά και την ανάπτυξη συνολικά. Αν, τέλος, σκοπός είναι η συντήρηση της παραγωγικής ικανότητας ενός τομέα οικονομικής δραστηριότητας τότε επιλέγονται εκείνα τα μέσα που θα βοηθήσουν στην επίτευξη ακριβώς αυτού και όχι κατ’ επίφαση αυτού, ενώ στην πραγματικότητα ο σκοπός να μην είναι καν οικονομικός. Με άλλα λόγια, το μέσο εφαρμογής και εκτέλεσης αποκαλύπτει και το σκοπό, ανεξάρτητα του όποιου στόχου υποστηρίζεται ότι βάλλουμε κατά.

Η ανάπτυξη
Τα όποια στοχευμένα μέτρα, όμως, καλούνται να εξυπηρετήσουν και ένα γενικότερο σκοπό που στην τρέχουσα κρίση αυτός είναι ή θα έπρεπε να είναι η δημιουργία συνολικής ζήτησης. Και η ζήτηση δημιουργείται μέσω της εισαγωγής κινήτρων τόνωσης της ανάπτυξης. Πως όμως μπορεί να γίνει αυτό; Με την στόχευση σε εκείνους τους τομείς της οικονομίας που δεν υποκαθιστούνται εύκολα από άλλους τομείς και που η ενεργοποίηση και τόνωση τους δημιουργεί σχέσεις προστιθέμενης αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφορετικών κλάδων δραστηριότητας. Και εδώ είναι που αρχίζουν τα δύσκολα.
Σε ποιους τομείς θα στοχεύσει η Κύπρος και η Ευρώπη, που θα συζητά μάλλον για αρκετό ακόμα καιρό για το που θα βρει και για το πως και που θα διαθέσει τα 750 δισεκατομμύρια. Πως η Κύπρος θα δημιουργήσει συνθήκες ενίσχυσης της εσωτερικής ζήτησης, όσο ακόμα η πανδημία είναι εδώ, ειδικά για προϊόντα και υπηρεσίες που πρώτιστα δεν απευθύνονται στον Κύπριο καταναλωτή, αλλά και που, εξαρχής δεν ήταν και ιδιαίτερα ανταγωνιστικά στο εξωτερικό εκτός και αν υποστηρίζονταν και ενισχύονταν από ξένα προς την πραγματική αξία τους κίνητρα για να είναι δελεαστικά; Σίγουρα όχι συντηρώντας τα με τα χρήματα του Κύπριου καταναλωτή (sic) και φορολογούμενου που λιγοστεύουν και οπωσδήποτε όχι με τα χρήματα του Ευρωπαίου καταναλωτή και φορολογούμενου που επίσης λιγοστεύουν και που ακόμα δεν είδαμε.
Η πιο πάνω παρατήρηση αφορά ακριβώς στον σκοπό, που για να αγιάσει τα μέσα πρέπει να εδράζεται σε σαφή και ξεκάθαρα κριτήρια και να στοχεύει ακριβώς εκεί που πρέπει. Όχι να προσποιείται ότι στοχεύει στη δημιουργία εσωτερικής ζήτησης ενώ στην πραγματικότητα αυτό που επιδιώκει είναι να αποτρέψει την κατάργηση των στρεβλώσεων. Εκείνων των στρεβλώσεων που χρειάζεται να αρχίσουν, ελεγχόμενα και οργανωμένα, να μειώνονται σε ένταση και σημασία ώστε να πάρουν τη θέση τους, επιτέλους, πιο ορθολογιστικές και οικονομικά βιώσιμες προτάσεις πραγματικής προστιθέμενης αξίας για την οικονομία.