Υψηλή μόχλευση και προβλήματα βιωσιμότητας

Τα υψηλά ποσοστά δημόσιου και ιδιωτικού χρέους και η αδυναμία εξυπηρέτησής τους οδήγησαν κράτη και επιχειρήσεις διεθνώς στα όρια χρεωκοπίας ή ακόμη και σε πτώχευση.

Η Αργεντινή είναι μία από τις χώρες που αναγκάστηκε να προχωρήσει σε στάση πληρωμών στη σύγχρονη ιστορία. Μια χώρα με μεγάλο φυσικό πλούτο που βίωσε καθεστώς δικτατορίας μέχρι το 1983 και μεγάλες περιόδους πολιτικής αστάθειας. Ο υπέρογκος εξωτερικός δανεισμός και οι αποτυχημένες νομισματικές πολιτικές (όπως η απόφαση για εφαρμογή σταθερής ισοτιμίας μεταξύ του δολαρίου και του νομίσματος της χώρας) και πολιτικές συγκράτησης του πληθωρισμού οδήγησαν τη χώρα σε αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της προς τους ομολογιούχους.

Σε παρόμοια κατάσταση κινδύνευσαν να βρεθούν και ευρωπαϊκά και άλλα κράτη τα οποία για να αποσοβήσουν τον κίνδυνο στάσης πληρωμών κατέφυγαν στον Μηχανισμό Στήριξης και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Υψηλά, μη διαχειρίσιμα, ποσοστά δημόσιου χρέους, ελλείμματα, αποκλεισμός από τις αγορές (και ως εκ τούτου αδυναμία αναχρηματοδότησης του χρέους και χρηματοδότησης των ελλειμάτων) και αναγκαιότητα στήριξης του χρηματοπιστωτικού τομέα λόγω των επισφαλειών και των αναγκών σε κεφάλαια ήταν οι κύριες αιτίες της κρίσης που ξεκίνησε το 2008 από την Αμερική, με την κατάρρευση της αγοράς των δομημένων προϊόντων.

H κατάρρευση της Lehman Brothers μαζί με τη «Μαύρη Δευτέρα» του 1929 όταν τα αμερικανικά χρηματιστήρια κατέρρεαν δημιουργώντας πανικό, θα μείνουν στην ιστορία ως δύο από τις μελανότερες μέρες της παγκόσμιας οικονομίας.

Η χαλαρή, και σε μερικές περιπτώσεις ανύπαρκτη εποπτεία, επενδυτικών  τραπεζών όπως η Lehman Brothers σε συνδυασμό με τη χωρίς όρια πιστωτική επέκταση που τροφοδοτούσε τα κέρδη των εταιρειών, προσωρινά, και τα φιλοδωρήματα των τραπεζών οδήγησαν στη μεγάλη κατάρρευση.

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε από την αγορά των δομημένων προϊόντων στις Ηνωμένες Πολιτείες και γρήγορα εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο. Το ζητούμενο στην περίπτωση αυτών των δομημένων προϊόντων ήταν πως αντί να αξιολογούνται οι κίνδυνοι που προέρχονταν από τα στεγαστικά δάνεια για να υπάρξει πιστωτική αξιολόγηση, οι οίκοι αξιολόγησης κατέταξαν αυτά τα επενδυτικά σχήματα ειδικού σκοπού στην ίδια βαθμίδα με το τραπεζικό ίδρυμα που τα δημιουργούσε.  

Όταν η αγορά των ακινήτων στην Αμερική παρουσίασε σημαντική κάμψη, τα παράγωγα που είχαν εκδοθεί είχαν χάσει σημαντικό μέρος της αξίας τους, με αποτέλεσμα να ενεργοποιηθεί το κλείσιμο των θέσεων (margin calls) και επενδυτικές τράπεζες όπως οι Lehman Brothers να βρεθούν με τεράστια ανοίγματα και ανάγκες σε ρευστότητα.

Ο συγκεκριμένος οργανισμός όταν ζήτησε κρατική στήριξη βρήκε κλειστές πόρτες. Πέραν του γεγονότος ότι καλώς ή κακώς είχε αξιολογηθεί η κατάρρευση του συγκεκριμένου οργανισμού ως διαχειρίσιμη, η τότε κυβέρνηση των ΗΠΑ ήθελε να στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει, σε βάρος του φορολογούμενου, τις κακές πρακτικές και την αλαζονεία οποιωνδήποτε τραπεζιτών.

Πέραν της Lehman Brothers, οργανισμοί που κάποτε μεσουρανούσαν, όπως η Carillion, η Northen Rock, η General Motors, η Barings Bank, η Chrysler, η Wrightbus του μεγαλύτερου εργοδότη στη Βόρειο Ιρλανδία, η Thomas Cook, η Λαϊκή Τράπεζα βρέθηκαν εκτεθειμένες στην οικονομική κρίση, αναδεικνύοντας την αδυναμία των διοικούντων στη διαχείριση του ρίσκου και της υψηλής μόχλευσης.

Κυβερνήσεις και πιστωτές ανάλογα με τη συστημικότητα κάθε οργανισμού προχώρησαν στη διάσωση (bail out) και αναδιάρθρωση κάποιων από αυτούς  τους οργανισμούς. Φυσικά πρώτη προτεραιότητα ήταν η απομάκρυνση των διοικήσεων.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι καταρρεύσεις αυτές δεν οφείλονται μόνο στο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνταν και στην οικονομική κρίση, αλλά και στις δομικές αλλαγές και τα προβλήματα που είχαν οι ίδιοι οργανισμοί.

Η Thomas Cook αποτελεί ακόμη ένα θύμα της υψηλής μόχλευσης και της αδυναμίας της να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα στην αγορά ταξιδιού και στις νέες συνήθειες των πελατών της. To 2007 η απόφαση του οργανισμού για να συγχωνευτεί με τη ΜyTravel ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τους αναδυόμενους ανταγωνιστές που αναφέρθηκαν πιο πάνω κατέληξε σε διαγραφές από τον ισολογισμό πέραν του ενός δισεκατομμυρίου στερλινών.

Ένα από τα μεγαλύτερα bail out που επίσης θα μείνει στην ιστορία είναι η στήριξη ύψους δέκα δισεκατομμυρίων στην Dubai World για να καλύψει τις υποχρεώσεις της, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων δισεκατομμυρίων σε ισλαμικά ομόλογα της Nakheel που έδωσε το γειτονικό κρατίδιο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Abu Dhabi.

Τις τελευταίες βδομάδες αναπτύχθηκε η συζήτηση γύρω από τη βιωσιμότητα του μεγαλύτερου ίσως κατασκευαστικού ομίλου στην Κίνα, την Evergrande, με έδρα τη Σεντζέν, πόλη που έχει χτιστεί τα τελευταία χρόνια από μηδενική σχεδόν βάση, διαθέτει σημαντικές εταιρείες τεχνολογίας και συνορεύει οδικώς με το Χονγκ Κονγκ, ενώ αρκετοί πολίτες της ενδεχομένως να έχουν επενδύσει και στην Κύπρο.

Ο συγκεκριμένος όμιλος δυσκολεύεται όπως όλα δείχνουν να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του λόγω του υψηλού δανεισμού που ξεπερνά τα 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι υψηλές αποδόσεις που προσέφερε στα ομόλογα που εξέδιδε δημιουργούν δυσβάσταχτο βάρος, ενώ η μείωση στη ζήτηση των ακινήτων και το αυξανόμενο κόστος κατασκευής επιβαρύνει την κατάσταση. Σύμφωνα με δημοσιεύματα υπάρχουν καθυστερήσεις στις πληρωμές των προμηθευτών αλλά και των υπαλλήλων, και πύργοι που έχουν μείνει στους σκελετούς.