Οι δυσκολίες στο άνοιγμα της οικονομίας

Εντείνονται οι διεργασίες και οι σχεδιασμοί για τη σταδιακή επανεκκίνηση της κυπριακής οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη πάντοτε τις συμβουλές από τους επιδημιολόγους. Η αδρανοποίηση των παραγωγικών μονάδων μιας χώρας για μεγάλο χρονικό διάστημα κάνει πολύ δυσκολότερη την προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης.

Μέσα από τα μέτρα που λαμβάνονται με τα επιδόματα, τις χορηγίες και τους μηχανισμούς ενίσχυσης της ρευστότητας, γίνεται μια προσπάθεια διατήρησης αυτών των μονάδων ώστε να μπορέσουμε ως χώρα να παρουσιάσουμε ανάκαμψη σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων.

Στην οικονομική θεωρία είναι αποδεκτή η κυκλικότητα μιας οικονομίας, δηλαδή μετά από μια περίοδο ανάπτυξης είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξει κάποια διόρθωση, πριν το επόμενο ανοδικό κύμα. Το ζητούμενο είναι να μην υπάρξει μια παρατεταμένη περίοδος ύφεσης που θα προκαλέσει δομικά προβλήματα σε μια οικονομία ή ακόμα και μια μακροχρόνια παράλληλη κίνηση χωρίς τη δυνατότητα ανάκαμψης.

Τέτοιες κρίσεις όπως η σημερινή δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτή του 2008- 2013, εφόσον αναφερόμαστε σε μια πανδημία που επηρεάζει την υφήλιο, κάποιες χώρες περισσότερο και κάποιες λιγότερο. Αναλυτές σημειώνουν ότι σύγκριση θα μπορούσε να γίνει με τις συνθήκες επί καιρώ παγκοσμίου πολέμου, αλλά, προς το παρόν σε μικρότερο μέγεθος.

Οι οικονομικές κρίσεις δημιουργούνται συνήθως μέσα από δομικά προβλήματα των οικονομιών ή του χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε συνδυασμό με λανθασμένες πολιτικές. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μετά από ενδελεχή ανάλυση, λαμβάνονται μέτρα για διόρθωση των στρεβλώσεων, αναδιάρθρωση της οικονομίας, ενώ την ίδια ώρα παρέχονται κίνητρα για σταδιακή ανάκαμψη.

Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι οικονομίες περνούν περιόδους σοκ, όπως στις περιπτώσεις πολέμου, φυσικών καταστροφών και πανδημιών. Το μέγεθος του γεγονότος που προκαλεί το σοκ καθορίζει την περίοδο που η οικονομία θα χρήζει στήριξης, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και το μέγεθος των προβλημάτων που δημιουργείται στα δημόσια οικονομικά σε σχέση με το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας επίσης πλήττεται, εφόσον η μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών και το κλείσιμο επιχειρήσεων οδηγούν σε αυξημένο αριθμό μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Το διεθνές νομισματικό ταμείο (ΔΝΤ) προβλέπει συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας το 2020 γύρω στο 6,5%, ενώ οι εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης κυμαίνονται μεταξύ 5% και 10%. Το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη 5,6% το 2021, αρχίζοντας από το μειωμένο ΑΕΠ του 2020, κάτι που καταδεικνύει ότι αναμένεται σημαντική ανάπτυξη το 2021, αλλά όχι επαναφορά της οικονομίας στα επίπεδα το 2019.

Η Κύπρος, όντας εξωγενής οικονομία, εξαρτάται εν πολλοίς από τις μεταβολές στο διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Το 2013 αναγκαστήκαμε ως χώρα να λάβουμε επώδυνα μέτρα για τους πολίτες, όμως γνωρίζαμε πολύ συγκεκριμένα ποια ήταν τα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Για παράδειγμα, στην προηγούμενη κρίση είχαν δοθεί κίνητρα (κυρίως πολεοδομικά) στους επαγγελματίες του κλάδου του τουρισμού, το τουριστικό προϊόν βελτιώθηκε και έγινε πιο ανταγωνιστικό, με αποτέλεσμα ο συγκεκριμένος τομέας να ενισχυθεί και να αποτελέσει έναν από τους πυλώνες ανάκαμψης της οικονομίας.

Κάτι τέτοιο σήμερα φαντάζει δύσκολο, λαμβάνοντας υπόψη για παράδειγμα ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, βασική πηγή τουριστών για την Κύπρο, αντιμετωπίζει ίσως μια από τις μεγαλύτερες υγειονομικές κρίσεις. Επιπλέον, με το άνοιγμα των αεροδρομίων, και χωρίς την ανακάλυψη εμβολίου, οι κινήσεις θα συνεχίσουν να είναι δύσκολες, ενώ η ψυχολογία των πολιτών θα είναι τέτοια, που τουλάχιστον για φέτος θα έχουν άλλες προτεραιότητες από το να προγραμματίσουν διακοπές.

Αρμόδιοι φορείς κάνουν λόγο για μίνι τουριστική περίοδο στην Κύπρο το καλοκαίρι (στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Ελλάδα, η οποία θεωρεί ότι μπορεί να κτίσει πάνω στα εύσημα που παίρνει διεθνώς για τη διαχείριση εξάπλωσης του ιού και στο γεγονός ότι τα κρούσματα στα νησιά είναι ελάχιστα έως καθόλου) αλλά ίσως η εκτίμηση αυτή να είναι αισιόδοξη.

Ένας άλλος τομέας που έχει πληγεί σημαντικά από την κατάσταση που δημιουργήθηκε με τη διασπορά του ιού και την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων από τις κυβερνήσεις, είναι αυτός των ακινήτων και των κατασκευών.

Η αύξηση στις πωλήσεις ακινήτων τα τελευταία χρόνια ήταν ένας από τους λόγους που η οικονομία παρουσίασε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και ενίσχυσης των δημόσιων οικονομικών, μέσα από τις εισπράξεις του φόρου προστιθέμενης αξίας, καθώς και άλλων φόρων και τελών.

Το κλείσιμο των αεροδρομίων και η κατάσταση που επικρατεί στην παγκόσμια οικονομία επηρέασαν σημαντικά την εξωτερική ζήτηση. Φορείς του κλάδου θεωρούν ότι αυτό είναι προσωρινό, εφόσον κάποιες από τις επενδύσεις που δρομολογούνταν αναστάλθηκαν και δεν ακυρώθηκαν, με το ζητούμενο να είναι η δυναμική που θα έχει η ανάκαμψη του κλάδου με την άρση των περιοριστικών μέτρων. Ίσως αυτή η προσπάθεια θα μπορούσε να ενισχυθεί με την επαναφορά και την υιοθέτηση συγκεκριμένων κινήτρων.