Στη Λευκωσία, η οικογένεια του John Μεταξά είχε κτίσει δύο σπίτια στην περιοχή Koshkluchiftlik για να εγκατασταθούν οι δύο αδελφές του όταν θα παντρεύονταν. Το ένα σπίτι ήταν στην οδό Ειρήνης, που αργότερα ονομάστηκε οδός Mehmet Ali Gormush. Στο τέλος του δρόμου ήταν το αρτοποιείο του Κουρτουμπέλλη… Ο Κουρτουμπέλλης είχε πεθάνει και η γυναίκα του Ευρυδίκη δούλευε το αρτοποιείο με τους εργάτες της. Προς το τέλος του Δεκέμβρη του 1963 κάποιοι Τουρκοκύπριοι με όπλα επιτέθηκαν στο αρτοποιείο και σκότωσαν τη μητέρα της κυρίας Ευρυδίκης και τους δύο εργάτες της. Απέναντι από το αρτοποιείο ήταν ένα άλλο σπίτι όπου ζούσε ο Huseyin Mehmet Djohn, ο διάσημος «Djohn Coffee» των Τουρκοκυπρίων, μαζί με τη γυναίκα του Ελένη. Η Ελένη είδε τους δολοφόνους στο αρτοποιείο, έτσι αργότερα την πήραν από το σπίτι της και ακόμα είναι «αγνοούμενη»… Είχα γράψει την ιστορία του αρτοποιείου και είχα πάρει συνέντευξη από την Κρήτη, κόρη του Κουρτουμπέλλη… Και είχα επίσης γράψει τη θλιβερή ιστορία της Ελένης Suzan που είναι ακόμα «αγνοούμενη» μετά την τραγωδία στο αρτοποιείο…
Η ανάρτηση
Στην ομάδα «Η Λευκωσία του χτες – Yesteryears of Nicosia» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο John Μεταξάς έγραψε για το σπίτι της οικογένειάς του στην οδό Ειρήνης στην περιοχή Koshkluchiftlik στη Λευκωσία… Μετά από χρόνια η οδός Ειρήνης έγινε οδός Mehmet Ali Gormush…
«Το μέρος και ο δρόμος όπου ζούσαμε πριν από τις διακοινοτικές συγκρούσεις στο τέλος του Δεκέμβρη του 1963. Ο πατέρας μου, η μητέρα μου και εγώ βοηθήσαμε να σκάψουμε το μισό των θεμελίων αυτού του δίπατου σπιτιού που κτίστηκε για τις δύο μου αδελφές ως προίκα. Το άλλο μισό σκάφτηκε από τον εργολάβο. Χάσαμε το σπίτι και όλη την περιουσία στη διάρκεια των ταραχών του 1963. Ολόκληρη η οικογένεια, οκτώ άτομα, ζούσαμε στο πίσω μέρος του οικοπέδου, σε ένα κτίσμα σαν γκαράζ χωρίς εσωτερική υδραυλική εγκατάσταση ή νερό, αλλά ήμασταν ευτυχισμένοι με τα λίγα που είχαμε. Πολλοί άλλοι ήταν πολύ πιο φτωχοί από εμάς. Κάποιοι από εκείνους τους ζητιάνους πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και ζητούσαν ένα κομμάτι ψωμί για να επιβιώσουν. Κάποιοι είχαν και οικογένεια να φροντίσουν. Η μητέρα μου πάντοτε μας έλεγε να μην κοιτάζουμε από την άλλη όταν βλέπουμε ζητιάνο, αλλά να τους πλησιάζουμε με ένα κομμάτι ψωμί, λίγες ελιές και ένα κομμάτι τυρί αν έχουμε. Πάντοτε μου άρεσε να ακούω τον ζητιάνο να μου δίνει την ευχή του (‘Να έχεις την ευχή μου παιδί μου’). Τη δεκαετία του ’50 είδα ολόκληρες οικογένειες τόσο φτωχές, ώστε να ζουν σε αντίσκηνα σε ανοικτό χώρο κοντά στο δημοτικό μας σχολείο. Ο πατέρας μου ήταν γανωματής. Είδα ακόμα και μια οικογένεια δύο ατόμων να ζει σε σπηλιές στον βραχώδη λόφο της Αγλαντζιάς που είναι πάνω από την Παιδαγωγική Ακαδημία. Αυτές οι τελευταίες σκηνές διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου ώστε να είμαι πάντοτε ευγνώμων και ευχαριστημένος με ό,τι έχω!
Τα πρώτα χρόνια στο δημοτικό σχολείο μας δίδαξαν πώς να έχουμε συμπόνια για τους άλλους που ήταν λιγότερο τυχεροί από τον κάθε ένα από εμάς. Πόσο ευγνώμων είμαι σε εκείνους τους δασκάλους, οι οποίοι ξεχείλιζαν από διάθεση για φροντίδα προς τους μαθητές, που είχα στο Δημοτικό του Αγίου Ανδρέα τη δεκαετία του ’50!»
[caption id="attachment_340566" align="alignnone" width="530"]
Η περιγραφή του
Ο John Μεταξάς μου περιγράφει τις αναμνήσεις του από αυτήν την περίοδο:
«Η οικογένειά μου ζούσε στη Λευκωσία, λίγους δρόμους δυτικά του παλιού εργοστασίου τσιγάρων Διανέλλου, δύο δρόμους πριν να φτάσεις στον ποταμό στα αριστερά.
Sevgul, αυτή είναι μια φωτογραφία με εμάς τα τέσσερα αγόρια σε ένα χωράφι δίπλα στο σπίτι μας. Μπορείς να δεις το δικό μας χωράφι πίσω μας. Ο Chris είναι στα δεξιά. Στα αριστερά είναι ο Ντίνος. Εγώ κρατώ τον αδελφό μου Τάσσο. Ζούσαμε σε ένα μικρό δωμάτιο σαν γκαράζ στα δεξιά της φωτογραφίας. Τα δύο διαμερίσματα κτίστηκαν για τις δύο μου αδελφές όταν θα παντρεύονταν και ήταν ενοικιασμένα σε δύο οικογένειες Βρετανών για να πληρώνουμε την υποθήκη. Ποτέ δεν είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε εκεί.
[caption id="attachment_340565" align="alignnone" width="1000"]
Υπήρχε ένα ελληνικό αρτοποιείο σχεδόν δίπλα στο σπίτι μας. Χάσαμε το σπίτι και τα πάντα στο τέλος του 1963. Τα μέλη της οικογένειάς μου κρατήθηκαν όμηροι για μερικές μέρες. Ήταν 7 ανάμεσα σε 26 Έλληνες που ανταλλάχθηκαν. Τρεις από τους φίλους μας στο αρτοποιείο έχασαν τη ζωή τους.
Η Ευρυδίκη Κουρτουμπελλίδου είδε τη μητέρα της και δύο από τους εργάτες της (ανδρόγυνο) πεθαμένους μέσα στο αρτοποιείο. Ήταν δύο σπίτια μαζί, αρτοποιείο και οικία, όπου η Κρήτη έκανε τη δεξίωση μετά τον γάμο της με έναν επιδιορθωτή ραδιοφώνων και ηλεκτρονικών. Υπέροχη οικογένεια… Όταν η Ευρυδίκη ήρθε στο σπίτι μας είπε στη μητέρα μου, «Ειρήνη μου, σκότωσαν τη μητέρα μου και τους δύο μου εργάτες και θα μας σκοτώσουν και εμάς». Καθώς έτρεχε για να διαφύγει είπε ότι άκουσε μια φωνή να της λέει «Τρέξε στο σπίτι του Μεταξά». Ο Θεός πρέπει να είχε τους αγγέλους του να τους προσέχουν όλους.
[caption id="attachment_340568" align="alignnone" width="908"]
Έτσι, ξέρεις την Κρήτη, την καλή μου παιδική φίλη εφόσον της πήρες συνέντευξη για τις δολοφονίες στο αρτοποιείο του Κουρτουμπέλλη το 1963. Ήταν δύο χρόνια μεγαλύτερη από μένα στο δημοτικό σχολείο. Μετά την απελευθέρωση της οικογένειάς μου, η οικογένεια της Κρήτης ήρθε πιο κοντά στη δική μας οικογένεια αφού ήταν ευγνώμονες που η μητέρα τους βρήκε καταφύγιο στο σπίτι μας όταν έγιναν οι δολοφονίες στο αρτοποιείο και σώθηκε σαν από θαύμα… Την πυροβόλησαν στο ισχίο και η μητέρα μου προσπαθούσε να επιδέσει τις πληγές της. Η Κρήτη είχε μια μικρή αδελφή που λεγόταν Κάτια και έναν αδελφό που λεγόταν Άκης. Ήταν έναν χρόνο πιο μεγάλη από μένα στο δημοτικό. Αργότερα, το 1960, ήμασταν συγκάτοικοι στο οικοτροφείο του American Academy. Και οι τρεις μας περπατούσαμε μαζί στο Δημοτικό του Αγίου Ανδρέα. Τόσο υπέροχες αναμνήσεις που θα γέμιζαν βιβλία ολόκληρα!
Μου είπαν ότι ο ένοπλος Τούρκος αρχηγός της ομάδας που τους οδήγησε σε ένα τουρκικό σπίτι κοντά στο εργοστάσιο τσιγάρων Διανέλλου τους πήρε εκεί για να τους προστατεύσουν από άλλες ομάδες βίαιων αγωνιστών. Είδα πολλές μάχες γύρω από το εργοστάσιο τσιγάρων στις ειδήσεις στην αμερικανική τηλεόραση, αφού τον Δεκέμβρη του 1963 ήμουν ήδη στις ΗΠΑ για σπουδές. Δεν υπολόγιζα ότι θα ξαναέβλεπα την οικογένειά μου αφότου διάβασα για τις δολοφονίες στο αρτοποιείο. Ήξερα μόνο ένα αρτοποιείο του οποίου ιδιοκτήτρια ήταν μια χήρα, η κυρία Ευρυδίκη Κουρτουμπελλίδου.
Έγραψες για αυτό… Η κυρία Ευρυδίκη Κουρτουμπελλίδου βρήκε καταφύγιο στο σπίτι μας. Ήταν η μία από εκείνους τους 26 που ελευθερώθηκαν. Η μητέρα της και οι δύο εργάτες της (ανδρόγυνο) έχασαν τη ζωή τους. Ένας από τους μικρότερους αδελφούς μου ήταν στο αρτοποιείο 10 λεπτά πριν από τις δολοφονίες.
[caption id="attachment_340570" align="alignnone" width="800"]
Δεν έχουμε αρνητικά συναισθήματα. Απλώς είμαστε τόσο ευγνώμονες στον Θεό που έστειλε τους ‘αγγέλους’ του, όπως τους αποκαλεί ο πατέρας μου, μια άλλη ομάδα ένοπλων Τούρκων που τους έπιασαν για να τους «προστατεύσουν» -όπως είπαν- από άλλες ακραίες τουρκοκυπριακές ομάδες. Πάντοτε θα τους σκεφτόμαστε ως ‘αγγέλους του Θεού’!
Ήξερες τον κύριο Fikret Ali Riza που εργαζόταν στην Οθωμανική Τράπεζα; Αυτός και η οικογένειά τους ζούσαν δίπλα μας. Καλοί, πολύτιμοι γείτονες για πολλά χρόνια. Χάρη στην έμμεση παρέμβαση της γυναίκας του σώθηκε η οικογένειά μου από την πρώτη ομάδα δολοφόνων.
Είναι θαύμα που σήμερα είμαι ζωντανός. Αν ήμουν εκεί όταν τους έπιασαν μπορεί να μην ήμουν εδώ να πω τα καλά νέα, ότι ο Θεός είναι ένας καλός Θεός!
Η στενή μου οικογένεια θα έμενε στην Κύπρο αν έπαιρνε πίσω το σπίτι της μετά τα θλιβερά γεγονότα του 1963, αλλά αυτό ποτέ δεν έγινε. Ο πατέρας μου προσευχόταν στον Θεό και ζητούσε ως σημάδι αν δεν έπαιρναν το σπίτι τους πίσω μέσα σε 3 χρόνια ότι αυτό θα σήμαινε ότι η θέλησή του ήταν να φέρει την οικογένεια στην Αμερική έτσι ώστε τα παιδιά να έχουν καλύτερη ζωή. Πέρασαν δύσκολα…
Η ζωή μετά και η νέα συνάντηση
[caption id="attachment_340571" align="alignnone" width="815"]
Το 1966 ο πατέρας μου αφυπηρέτησε από το κυβερνητικό τυπογραφείο μετά από 30 χρόνια και πήγε στο Λονδίνο όπου σπούδαζε η αδελφή μου για να γίνει νοσοκόμα στο King Edward Memorial Hospital. Περίμενε εκεί αρκετούς μήνες μέχρι ένα έτος πριν πάρει βίζα για τις ΗΠΑ και να έρθει στο Σικάγο τον Νοέμβριο του 1967 για να εργαστεί ως τυπογράφος σε εταιρεία. Εκείνο τον καιρό ήταν δύσκολο να βρεις τυπογράφους παλαιού τύπου στην Αμερική. Γι’ αυτόν τον λόγο πήρε τη δουλειά μετά την έγκριση του Τμήματος Εργασίας των ΗΠΑ στην Ουάσινγκτον. Ήταν μακρύς αγώνας για αυτόν διότι η μητέρα μου δεν είχε σχεδόν καθόλου εισόδημα για την υπόλοιπη οικογένεια που ήταν ακόμα στην Κύπρο. Πήγαινε και καθάριζε σπίτια άλλων ανθρώπων…
Τον Σεπτέμβριο του 1968 ο πατέρας μου και εγώ βοηθήσαμε έναν αδελφό και μια αδελφή να έρθουν στην Αμερική. Τον Νοέμβριο του 1968 οι τέσσερίς μας συναντηθήκαμε στο Cookeville, TN, όπου φοιτούσα σε μεταπτυχιακό σχολείο, για το Thanksgiving dinner στο σπίτι ενός φίλου. Έμεινα έκπληκτος όταν είδα τον αδελφό μου μετά από πέντε χρόνια. Ήταν σχεδόν δύο μέτρα ψηλός. Την τελευταία φορά που τον είδα στην Κύπρο ήταν 11 χρονών, ο Chris, ο αδελφός μου που ήταν στο αρτοποιείο στο τέλος του Δεκέμβρη του 1963, 10 λεπτά πριν την επίθεση κάποιων ένοπλων Τουρκοκύπριων εκεί…
Περάσαμε ένα υπέροχο Σαββατοκύριακο μαζί. Και τότε αρχίσαμε να συζητούμε για το πώς θα φέρουμε την υπόλοιπη οικογένεια εδώ…»
Ευχαριστώ τον John Μεταξά που μοιράστηκε την ιστορία του μαζί μας… Είναι μια εντυπωσιακή ιστορία για το πώς μια οικογένεια έχασε τα σπίτια που έκτισε το 1963, πώς μια η οικογένεια διασκορπίστηκε σε όλο τον κόσμο και πως ήταν τόσο δύσκολο να έρθουν ξανά μαζί και να ξεκινήσουν μια νέα ζωή… Και να μην χάσουν την αγάπη και τη φροντίδα και τη συμπόνια και να μην θρέφουν το μίσος αλλά να θρέφουν ειρήνη και κατανόηση… Ευχαριστώ τον John Μεταξά που επικοινώνησε μαζί μου, που μου διηγήθηκε την ιστορία του και την υποδειγματική του στάση… Ας αποτελέσει παράδειγμα για όλους τους Κυπρίους…
