Τον Ιούλιο του 1914, ο τσάρος Νικόλαος ο Β΄ ήταν περίπου πανικόβλητος με το ενδεχόμενο ενός ρωσογερμανικού πολέμου. Ούτε ο στρατός του, ούτε γενικότερα η αυτοκρατορία του ήταν έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Ο φόβος του πολέμου έγινε γι’ αυτόν εφιάλτης. Ξεκίνησε λοιπόν μια αγωνιώδη προσπάθεια να πείσει τον εξάδελφό του, αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμο τον Β' να αποφύγουν μια σύρραξη εξαιτίας της αυστροσερβικής κρίσης.
Όμως, ο φόβος του πολέμου δεν ήταν ο μόνος που κουβαλούσε. Πνιγμένος στην ανασφάλεια, λάτρευε τα χειροκροτήματα και την αποδοχή του ως ηγέτη από τους Ευρωπαίους ομολόγους του και από τους αυλικούς του. Έτσι, στην αλληλογραφία του με τον Γουλιέλμο, από τη μια ζητούσε ειρήνη και από την άλλη έβαζε μια σειρά από όρους για να μην δείξει ότι ήταν σκληρός και ανυποχώρητος. Για τον ίδιο λόγο, κήρυξε γενική επιστράτευση. Οι επιτελείς του ούρλιαζαν ότι αυτό ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου κατά της Γερμανίας, για τον οποίο η Ρωσία δεν ήταν έτοιμη. Ο ίδιος, μαγεμένος από τον ενθουσιασμό των ευγενών και των αστών που τον περιτριγύριζαν (για το «θάρρος» και την «αποφασιστικότητα» του ηγέτη τους), ήταν αμετάπειστος.
Ο πόλεμος ξέσπασε, γενικεύτηκε και κόστισε τη διάλυση και των δύο αυτοκρατοριών. Η Ευρώπη ολόκληρη αιματοκυλίστηκε. Η Ρωσία είχε τρομακτικούς αριθμούς νεκρών στο μέτωπο, αλλά και από την πείνα και τις επιδημίες. Η χώρα ερημώθηκε πριν υποχρεωθεί να συνθηκολογήσει.
Ο τσάρος Νικόλαος Β΄ έχασε και το κεφάλι του. Από τον φόβο του να μην δείξει «αδυναμία» και «δειλία»…
Ο έντρομος Ιανός
Στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και στις δηλώσεις του αμέσως μετά τη συνάντηση με τον Γκουτέρες, ο Πρόεδρος ήταν εξαιρετικά συγκαταβατικός, παρακλητικός θα έλεγε κανείς. Με κινήσεις σχεδόν «ατιμωτικές» (όπως η αναφορά σε πλαίσιο Γκουτέρες της 30ής Ιουνίου). Το μικρό αντίβαρο (κατακεραύνωσε την Τουρκία για την ΑΟΖ και τα Βαρώσια) δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα. Ούτε και η ένθερμη αναφορά στην… κλιματική αλλαγή!
Στις άλλες ομιλίες και δηλώσεις του, πριν και μετά, ο Πρόεδρος εξέδιδε σταθερά έναν τόμο όρων και προϋποθέσεων με επιδεικτικά «σκληρό εξώφυλλο». Αυτό δεν ενόχλησε ιδιαίτερα το κοινό του στην Κύπρο, γιατί έχει πλέον εθιστεί σε αυτήν τη διαρκή αντιφατικότητα ύφους και προδιαγραφόμενων προθέσεων. Εξάλλου, σιγά-σιγά γίνεται κατανοητό ότι οι παλινωδίες σχετίζονται και με τον μόνιμο φόβο του κ. Αναστασιάδη να απολέσει την αποδοχή του κοινού του. Που είναι εν τέλει πιο δυνατός από τον φόβο της αποτυχίας.
Χωρίς κανένα ίχνος χαιρεκακίας, όλα δείχνουν ότι στο τέλος θα εκπληρωθούν και οι δύο φόβοι του Προέδρου.
Ο μακρύς κατάλογος
Κανένας ψύχραιμος παρατηρητής δεν μπορεί να αρνηθεί κάποιες σημαντικές επιτυχίες της διακυβέρνησης Αναστασιάδη. Σημαντικότερες από αυτές μπορούν να θεωρηθούν η σχετική οικονομική ανάκαμψη και η έναρξη λειτουργίας του ΓεΣΥ. Βέβαια, για το πρώτο θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος ότι ολόκληρη η Ευρώπη έχει βγει από τον σκληρό πυρήνα της κρίσης –ακόμη και με Brexit– χωρίς όλοι οι άλλοι να υποστούν το τρομαχτικό κόστος του κουρέματος. Και το ΓεΣΥ φαίνεται να πηγαίνει καλά –με «δωροδοκία» των γιατρών με εξωφρενικά ποσά– αλλά έχει ακόμη πολύ δρόμο μέχρι την πλήρη εφαρμογή. Παρ' όλα αυτά, το πρόσημο είναι θετικό. Και μην ξεχνάμε τη μείωση της στρατιωτικής θητείας στους 14 μήνες. Ίσως το πιο καθαρά θετικό επίτευγμα της διακυβέρνησης Αναστασιάδη.
Υπάρχει όμως και ένας κατάλογος από αποτυχίες της διακυβέρνησης που αφορούν την καρδιά του κράτους. Και είναι ίσως όλες αποτέλεσμα του «συνδρόμου Νικόλαος Β΄»:
- Η κρίση του 2013 γνώρισε τον μετασεισμό του 2018 με τον Συνεργατισμό. Στις εκθέσεις εμπειρογνωμόνων και για τις δύο περιπτώσεις κυριαρχούν ως αρνητικά της δομής της κυπριακής οικονομίας τα ίδια πράγματα (κυρίως η διαπλοκή πολιτικής εξουσίας και οικονομίας). Δικαιολογημένα, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται να έχουμε νέο σεισμό.
- Έχει χαθεί οριστικά η ευκαιρία να αξιοποιηθεί η οικονομική κρίση για σοβαρές δομικές και διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία, για ενίσχυση άλλων τομέων και της καινοτομίας. Αντίθετα, τώρα είναι ακόμη πιο νοσηρά εξαρτημένοι οι δείκτες από το παρασιτικό τμήμα του τουριστικού και του κατασκευαστικού τομέα απ' ό,τι πριν από δέκα χρόνια.
- Το ενεργειακό πρόγραμμα προχωρεί κυρίως εικονικά. Επί της ουσίας, τίποτε χειροπιαστό δεν έχουμε, πλην της Αφροδίτης, που δεν είναι επίτευγμα της παρούσας διακυβέρνησης. Ούτε καν επιβεβαιωτικές για τα νέα κοιτάσματα. Μιλάμε για επτά χρόνια τριμερών διαγωνισμών, αναθέσεων και εξαγγελιών.
- Η δημόσια διοίκηση όχι μόνο δεν αναδιαρθρώθηκε αλλά γνωρίζει επιδείνωση. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο άσχημα με τη σειρά από άστοχες επιλογές προσώπων ως επικεφαλής σε όλους σχεδόν τους τομείς. Κανένας ανεξάρτητος θεσμός σήμερα δεν λειτουργεί πιο αποτελεσματικά απ' ό,τι πριν από δέκα χρόνια, κανένα υπουργείο, καμία υπηρεσία.
- Όλες οι παράμετροι χρηστής διοίκησης και κράτους δικαίου έχουν υποχωρήσει. Με συνεχή κυνισμό στις πελατειακές σχέσεις, στην αναξιοκρατία, στην ενίσχυση των δεσμών κράτους και Εκκλησίας - αντί της εκκοσμίκευσης (κανένας δεν φαντάστηκε στο παρελθόν να αποκαλέσει τον Αρχιεπίσκοπο «συμπρόεδρο», και μάλιστα στη Βουλή, χωρίς μάλιστα να υπάρξουν διαφωνίες επί της ουσίας). Αλλά και στις αναθέσεις έργων, στη διαπλοκή με τα «χρυσά διαβατήρια», σε όλα.
Αναζητούνται εναγωνίως εξαιρέσεις…
Και η συνέχεια…
- Ποτέ άλλοτε όσο σήμερα η αξιοπιστία του θεσμού του Προέδρου δεν ήταν τόσο χαμηλή, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ναι, ο Σπύρος Κυπριανού είχε ελαττώματα, αλλά είχε και κάποιες σημαντικές επιτυχίες. Το ίδιο και ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Ο Δημήτρης Χριστόφιας, παρά τα ελαττώματα και τα λάθη του, δεν γνώρισε ποτέ τόσο μειωμένη αξιοπιστία στο εξωτερικό και τόση αμφισβήτηση του ποιος είναι και τι θέλει στο εσωτερικό.
- Ποτέ άλλοτε δεν άνοιγε το στόμα του ένας Τούρκος αξιωματούχος για να πει τι του είπε ο Πρόεδρος και όλοι μα όλοι, ακόμη και ο Βίκτωρας - να μην σκέφτονται «ρε μπας και λέει αλήθεια»;
- Ποτέ άλλοτε ένας Πρόεδρος δεν άλλαζε γνώμη από μέρα σε μέρα για τόσα πολλά θέματα - από το Κυπριακό μέχρι την εκπαίδευση. Και για τόσα χρόνια συνεχόμενα.
- Για πρώτη φορά μετά το 1974 ο ακραίος εθνικισμός είναι «νομιμοποιημένη» ιδεολογία. Ευπρόσδεκτη στον πυρήνα της πολιτικής τόσο πολλών κομμάτων, έστω και μικρών.
- Για πρώτη φορά από το 1974 έχουμε υποστεί «δεύτερη εισβολή» με την ΑΟΖ και «τρίτη εισβολή» με τα Βαρώσια.
- Για πρώτη φορά η διχοτόμηση και τα «δύο κράτη» δεν είναι απλώς ορατή κατάληξη –και μάλιστα με το χειρότερο σενάριο και τις πιο δυσάρεστες παράλληλες απώλειες– αλλά και «νομιμοποιημένη» επιλογή απελπισίας στις συνειδήσεις των πολιτών.
Όλα αυτά δεν αξίζουν στον Πρόεδρο Αναστασιάδη, όπως δεν άξιζαν στον τσάρο Νικόλαο Β’. Ήταν όμως επιλογές τους. Για την ακρίβεια ήταν το αποτέλεσμα της προσωπικής τους παράδοσης στους αντιφατικούς τους φόβους. Εμείς, όμως, σε τι φταίμε;
Καλάθι
- Επειδή όλοι μας έχουμε θητεύσει στα σχολεία, όλοι θεωρούμε ότι έχουμε τις απαντήσεις για το τι φταίει για τα προβλήματα στην εκπαίδευση. Έτσι όμως γινόμαστε ευάλωτοι σε ατάκες και επικοινωνιακά παιγνίδια εντυπωσιασμού (από τον υπουργό απευθείας, ή από εκτός υπουργείου ροτβάιλερ). Και τα πραγματικά προβλήματα στην εκπαίδευση μένουν πάντα στη σκιά. Μέχρι να πέσουν και οι τοίχοι των σχολείων. Αλλά και πάλι, κανείς δεν θα ρωτήσει γιατί. Το βέβαιο είναι ότι θα φταίνε όλα τα άλλα εκτός από την ίδια την ανάπηρη δομή και τους αντιφατικούς προσανατολισμούς του εκπαιδευτικού συστήματος. Και, φυσικά, θα φταίνε και οι εκπαιδευτικοί που δεν ήταν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο μέσα στα σχολεία για να κρατούν τους τοίχους να μην πέσουν.
- Ακραία ξηρασία τον τελευταίο καιρό σε πολιτικές προτάσεις προοπτικής. Σπάνια ακούς κάτι με πραγματικό πολιτικό περιεχόμενο, που να υπακούει σε ένα ευρύτερο όραμα και έναν δομημένο σχεδιασμό. Ίσως γι’ αυτό θα πρέπει οι θεσμοί και η κοινωνία να δουν σοβαρά την πρόταση του Τάκη Χατζηγεωργίου για δημιουργία μιας τρίτης έδρας του ΟΗΕ στην Κύπρο με τη λύση. Και ρεαλιστική (τη χρειάζεται ο ΟΗΕ στην κρίσιμη περιοχή μας) και δίνει διέξοδο σε έναν σωρό άλλα ζητήματα. Από το αίσθημα ασφάλειας, μέχρι τη δημιουργική διαφοροποίηση του αναπτυξιακού μας μοντέλου.
- Αυτόν τον χειμώνα θα κάνουν θραύση οι κωμικές εκπομπές στα κανάλια. Ο κόσμος κουράστηκε με τα δράματα και τα αδιέξοδα. Του αρκούν όσα βιώνει. Χρειάζεται ένα χαμόγελο.
