Η Αμμόχωστος, η λογική και το συναίσθημα

Φίλοι που δεν πήγαν, ειδικά Βαρωσιώτες -αλλά όχι μόνο-, με ρωτούν τι αντίκρισα την ώρα που μπήκα για πρώτη φορά στην Αμμόχωστο και πώς ένιωσα. 

Γνωρίζοντας ότι έχω ταξιδέψει σε κάθε γωνιά απέναντι -ένας μάλιστα ήξερε πως για χρόνια προσπαθούσα μέσω γνωριμιών, στην άλλη κοινότητα αλλά και στην Τουρκία, να βρω τρόπο να πάρω άδεια για να μπω- ήθελαν, νομίζω, να ακούσουν περισσότερο την άποψή μου για το ζήτημα. Πώς νιώθει ένας από εμάς μπαίνοντας;

Εμείς είμαστε οι «της όποιας λύσης», οι «νενέκοι» και διάφορα άλλα προσβλητικά με τα οποία μας έχουν κατά καιρούς στολίσει οι πολιτικοί μας επειδή επιμένουμε να λέμε ότι θέλουμε λύση και να επικρίνουμε κάποια από τα όσα κατά καιρούς κάνουν. Και τα κάνουν συχνά με κίνητρα αλλότρια. Παραμένω αμετανόητα τέτοιος. Ίσως πιο πολύ σήμερα από ό,τι σε προηγούμενα χρόνια.

Από όλα τα βάρβαρα πράγματα, λοιπόν, τα πολλά βάρβαρα πράγματα σε αυτό το νησί, το Βαρώσι είναι με διαφορά το χειρότερο. Είναι το πιο φρικιαστικό, το πιο παράλογο και κυρίως το πιο βάναυσα εκδικητικό κατάλοιπο της εισβολής του 1974.

Το Βαρώσι δεν έχει καμία σχέση με το υπόλοιπο βόρειο κομμάτι της Κύπρου και με το τι νιώθει κανείς, οδυνηρό στις πλείστες των περιπτώσεων, όταν πηγαίνει εκεί. Δεν έχει ανθρώπους οι οποίοι, όπως και εμείς, αναγκάστηκαν να φύγουν πρόσφυγες από κάποιο άλλο σημείο του νησιού. Είναι ένα σύγχρονο μνημείο κατάργησης της ανθρωπιάς της ίδιας.

Αυτό είναι το Βαρώσι. Δεν θα ξεχάσω τα πρόσωπα κάποιων Τουρκοκύπριων συναδέλφων που συνάντησα την πρώτη φορά που πήγα και οι οποίοι κοίταζαν με ντροπή τριγύρω τους το αποτρόπαιο θέαμα μιας πόλης λεηλατημένης και σε ομηρεία εδώ και μισό αιώνα. 

Όμως, αυτές οι ενοχές τους έχουν τόση σχέση με τη λογική όση και οι δικές μας όταν πηγαίνουμε στο άλλο μισό της χώρας μας. Έχουν τόση σχέση όση έχει με τη λογική το ζήτημα της Αμμοχώστου συνολικά. Δεν έκαναν κάτι αυτοί, δεν την κρατούν όμηρο εκείνοι. Όπως και εμείς δεν κάνουμε κάτι που δεν θα έπρεπε όταν επιλέγουμε να χαιρόμαστε το νησί μας. Παντού.
Όμως μέσα σε αυτές τις αντιλήψεις μεγαλώσαμε όλοι μας. Μάθαμε να μην βλέπουμε την ουσία, μάθαμε να περιφερόμαστε σαν το χρυσόψαρο στη γυάλα, ο καθένας στο δικό του κομμάτι, στον δικό του κόσμο, στον κόσμο που μας όρισαν μετά το 1974. 

Να αναμασούμε συνθήματα για τους κακούς απέναντι, να αντιμετωπίζουμε με βδελυγμία το κομμάτι της Ιστορίας μας που δεν μας συνέφερε, να ζητάμε πράγματα στη βάση του συναισθηματισμού, ποτέ της λογικής. Πράγματα τα οποία συντηρούσαν το αφήγημα, ειδικά εάν μιλάμε για εμάς, ενός αγώνα που ποτέ δεν υπήρξε. Ενός αγώνα ο οποίος συντηρούσε μόνο αυτούς που τον εμπορεύονταν.

Κάπως έτσι περνούσαν οι δεκαετίες. Τα συμφέροντα και στις δύο πλευρές φούντωναν σαν τα αγριόχορτα και έπνιγαν κάθε ίχνος πραγματισμού και λογικής ταυτίζοντας και τα δύο με την προδοσία, αλλά και την έλλειψη πίστης στο αφήγημα των δικών μας εμπόρων και τα αλυτρωτικά φούμαρα που πουλούσαν. 

Κάπως έτσι, ειδικά στην Αμμόχωστο, χάθηκαν ευκαιρίες. Η μία μετά την άλλη. Ο χρόνος περνούσε και εμείς, με μοναδικό όπλο τις φαντασιώσεις και το θαύμα που θα ερχόταν τάχα, μάθαμε να συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι αυτό που θα άλλαζε δεν θα άλλαζε μέσα από εμάς, στον βαθμό που μπορούσαμε πάντοτε, αλλά θα ερχόταν μια μέρα, αν ερχόταν. Και πως εάν δεν ερχόταν δεν θα είχαμε ευθύνη εμείς. Πολύ βολικό και πολύ στα μέτρα της νοοτροπίας μας.

Την ώρα, λοιπόν, που μπήκα στο Βαρώσι κατάλαβα πόσο λίγα και πόσο πολλά ήταν τα χρόνια που έχουν περάσει. Πολλά γιατί οι έφηβοι εκείνων των ημερών πλησιάζουν πια στη σύνταξη και λίγα, γιατί ένιωσα πως η πόλη αυτή κρατήθηκε ζωντανή περιμένοντας τους ανθρώπους της να γυρίσουν. 

Είναι απίστευτο το ότι η κατάσταση πολλών της σημείων σε κάνει να αδυνατείς να πιστέψεις ότι πέρασε μισός αιώνας. Από τις μπογιές σπιτιών, μέχρι τα δέντρα που δεν κλαδεύτηκαν για τόσα χρόνια και είναι σαν να μην πέρασε μια μέρα από πάνω τους.

Η Αμμόχωστος, τώρα και με τις κορδέλες που έβαλε ο στρατός να την κρατούν και εσωτερικά μακριά από τους ανθρώπους της, είναι σαν ένα ζώο σε ένα κλουβί που το άφησαν εκεί φυλακισμένο για να πεθάνει αν δεν πιάσει καλή τιμή, αλλά μισό αιώνα πια, ταλαιπωρημένο, επιμένει να ζει ακόμα.

Αυτό λοιπόν που ένιωσα ήταν το βλέμμα του. Ήταν η ματιά του που ζητούσε βοήθεια και ρωτούσε γιατί. Ήταν η επίγνωση του πόσο πραγματικά χαμηλά μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος και η υπενθύμιση ότι πάντα μπορεί να κάνει και χειρότερα. Και τα κάνει.

Ήταν η επιβεβαίωση πως το πρόβλημα δεν είναι η λογική αλλά ο παραλογισμός.

Σκληρό κι αν είναι -και είναι νομίζω από τα πιο σκληρά πράγματα που ένιωσα αυτό το συναίσθημα-, είναι χρήσιμο να το νιώσει ο καθένας και η καθεμία από εμάς εάν θέλει να καταλάβει. Γιατί σύντομα αυτή η Αμμόχωστος απλά δεν θα υπάρχει πια.