Sevgul Uludag
Τηλ.: 99 966518
Έχω παραστεί σε πολλές κηδείες «αγνοουμένων» των οποίων τα οστά βοηθήσαμε να βρεθούν, αλλά μόνο σε κάποιες κηδείες το μήνυμα της ειρήνης βγήκε τόσο δυνατά και τόσο καθαρά… Η κηδεία του πατέρα και του αδελφού της Χριστίνας Παύλου Σολωμή Πατσιά που έγινε στη Λεμεσό ήταν μια από αυτές τις σπάνιες κηδείες… Ενώ η Χριστίνα έδωσε σαφώς την υπόσχεση να αγωνιστεί για την ειρήνη και την επανένωση στον επικήδειό της, που δημοσιεύσαμε σε αυτές τις σελίδες την περασμένη βδομάδα, ο εξάδελφός της Κυριάκος Τσιούπρας είχε επίσης πράγματα να πει και να δώσει ελπίδα αντί να ρίξει τους σπόρους του μίσους, πράγμα που συμβαίνει σε τόσες πολλές κηδείες και στις δύο πλευρές του νησιού…
Επιπλέον, υπήρχε ένα λεωφορείο γεμάτο με Τουρκοκύπριους που ήρθαν για να παρευρεθούν στην κηδεία, από την Καρπασία, όπως επίσης και άλλα μέρη της Κύπρου. Και αυτοί ήταν εκεί ως σύμβολο της επιθυμίας για ειρήνη σε αυτή τη γη…
Στον επικήδειό του ο Κυριάκος Τσιούπρας είπε:
«Γονυπετείς στη μνήμη τους, στη μνήμη του γιου και του πατέρα, του Σολάκη, 18 μόλις χρόνων κατά τις μέρες του μαρτυρίου, και του πατέρα του, Παύλου Σολωμή 42 χρόνων. Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην εκκλησία του Αποστόλου Λουκά, Αγίου Αθανασίου, με τη συνειδητή επίγνωση ότι θα μοιραστούμε μερικές στιγμές από τις πιο συγκλονιστικές στην ιστορία της κοινότητάς μας, της Κώμης Κεπήρ. Ένα μικρό, μικρό κομμάτι της τραγωδίας που κρατεί ακόμη βαθύτατα τραυματισμένη, ματωμένη, για 43 και, τώρα χρόνια όλη την Κύπρο με τραγικότερη πτυχή του δράματος, εκείνη των αγνοουμένων.
Η Κώμη Κεπήρ
Η κάθε κοινότητα, βέβαια, και ο κάθε άνθρωπος χωριστά, ξέρουν τον δικό τους πόνο. Η Κώμη Κεπήρ στα μακρά, ήρεμα, ειρηνικά εκείνα χρόνια, μπορούσε να θεωρηθεί παράδειγμα προς μίμηση στις διακοινοτικές της σχέσεις. Εκείνη την ιστορική, ειρηνική πραγματικότητα είχα και εγώ υπόψη όταν λίγες μέρες πριν από τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, συγγενικό μου πρόσωπο, ο Καππίδης, τηλεφώνησε για συμβουλή αν έπρεπε να μείνουν στο χωριό ή να φύγουν. Δεν δίστασα καθόλου να συμβουλεύσω «Ναι, να μείνετε». Αυτό που πρόσταζε η ομαλότητα, η λογική, η αλληλοεκτίμηση στις διακοινοτικές μας σχέσεις. Έτσι απάντησε και ο Παύλος όταν είχε ρωτηθεί από χωριανούς. Ο γείτονας, Νεόφυτος, είχε ήδη το ένα του πόδι στο λεωφορείο για να συνοδεύσει την υπόλοιπη οικογένειά του που ήταν ήδη μέσα στο όχημα, προς άγνωστο, ασφαλέστερο μέρος. Ζήτησε τη γνώμη του Παύλου. «Εγώ θα μείνω» ήταν η άμεση απάντηση. Κατέβηκε από το λεωφορείο και ο Νεόφυτος.
Ο Παύλος Σολωμή, περισσότερο γνωστός σαν Παυλής, στο χωριό, με γονείς τον Σολωμή και τη Μαριαννού Παύλου Τζωρτζή, ήταν ο αντιπροσωπευτικός τύπος του Κύπριου αγρότη. Είχε την τύχη να ευνοηθεί από τους γονείς του αλλά και από τον γάμο του με την Παναγιώτα, με γονείς τον Κυριάκο και τη Χριστίνα Κατσούρη, επίσης από την Κώμη Κεπήρ, με αρκετή κτηματική περιουσία. Ήμερος και φιλήσυχος σαν χαρακτήρας, ήταν υπόδειγμα πραότητας και ευγενικής συμπεριφοράς, έντιμος και ειλικρινής στις πράξεις του, θερμά φιλόξενος, φιλάνθρωπος και αλτρουιστής. Ξεχώριζε, όμως, η φιλοπονία του, πραγματικά ακούραστος, θα έλεγε ένας ότι ήταν γεννημένος για την καλλιέργεια και τη γενικότερη αξιοποίηση της γης. Και η αλήθεια είναι ότι στο πρόσωπο της Παναγιώτας βρήκε, και σ’ αυτό το σημείο, το ταιριαστό του ταίρι.
Ο κόσμος του Παυλή
Τρεις πύλες είχε ο κόσμος του Παυλή. Πρώτη, εκείνη της οικογένειας που αποτελούσε το μεγαλύτερο και ιερότερο μέρος αυτού του κόσμου. Με την πολυαγάπητη σύζυγο, τον γιο Σολάκη, στο άνθος της νεότητάς του με τα ανάλογα όνειρα όταν ήλθε το μεγάλο κακό. Και η κόρη, Χριστίνα, με την ξεχωριστή αγάπη.
Δεύτερη πύλη του κόσμου του Παυλή, εκείνη της δουλειάς με σκέψεις και προγράμματα. Και τρίτη, εκείνη του χωριού με όλους τους κατοίκους του, με όλους τους ανθρώπους του, Έλληνες και Τούρκους. Αληθινός φίλος, θερμός συμπαραστάτης σε ώρα ανάγκης, πρόθυμος πάντα βοηθός στις αναποδιές της ζωής. Επαναλαμβάνω, για όλους.
Δεκάδες πάντα οι Τουρκοκύπριοι, ιδιαίτερα γυναίκες, που απασχολούνταν στις διάφορες αγροτικές δραστηριότητες της οικογένειας. Με φυσικό αποτέλεσμα να αναπτυχθεί μια ιδιαίτερη, θερμή σχέση μεταξύ της οικογένειας, ιδιαίτερα της Παναγιώτας, και των απασχολουμένων αλλά και ευρύτερα, με την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Τα Χριστούγεννα και η Λαμπρά όπως και άλλες μεγάλες γιορτές, ήταν η ευκαιρία των δώρων. Τα μπαϊράμια και άλλες μουσουλμανικές γιορτές ήταν η ευκαιρία για προικοδοτούμενα ευχετήρια. Αλλά και τόσες άλλες περιπτώσεις αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης από την καθημερινότητα. Ένα ατύχημα δεν επέτρεπε στον Καή, έναν χωριανό Τουρκοκύπριο φίλο, να θερίσει τα σπαρτά του. Προσέφυγε στον Παυλή που χωρίς δεύτερη σκέψη θέρισε τα σπαρτά του Καή, και μάλιστα, πριν από τα δικά του. Την επομένη του χουντικού πραξικοπήματος ο Παυλής συμβούλευσε την Παναγιώτα να καταβάλει οποιουσδήποτε οφειλόμενους μισθούς στις Τουρκοκύπριες εργάτριες για να προλάβουν τυχόν ανησυχίες τους. Ναι, αυτός ήταν ο Παυλής. Αν κάποιος επιχειρούσε μια διαβάθμιση στις σχέσεις μεταξύ των δυο κοινοτήτων, το πιθανότερο είναι ότι η οικογένεια του Παυλή θα ήταν πρώτη στη φιλία και συναδελφικότητα με τους Τουρκοκύπριους χωριανούς.
Και όμως. Και όμως... Ο Παυλής με τον Σολάκη, όπως και ο Νεόφυτος και ο Καππίδης ήταν μεταξύ των 14 αγνοουμένων της Κώμης. Ο σίφουνας του εθνικιστικού μίσους και του φυλετικού πάθους κατέστρεψε σε διάρκεια ωρών ό,τι ωραίο και ό,τι ανθρώπινο δημιούργησαν αιώνες κοινής ειρηνικής ζωής και συνεργασίας. Ο απλός άνθρωπος μένει συντετριμμένος και άφωνος μπροστά στην έκταση της βαρβαρότητας και της καταστροφής. Πώς είναι δυνατό εκείνο το χέρι της καθημερινής φιλικής καλημέρας να γίνει φονικό πυροβόλο όπλο;
Διακοινοτική αρμονία
Δρασκελίζουμε, λοιπόν, το τόσο καλό εκείνο παρελθόν της διακοινοτικής αρμονίας για να στιγματίσουμε και να καταδικάσουμε, με όλη τη δύναμη της ψυχής μας, το ομαδικό έγκλημα των 14 θανατώσεων με ειδικότερη απέχθεια και στυγερότητα τον φόνο του 18χρονου Σολάκη. Όπως και όλες τις άλλες εγκληματικές και απαράδεκτες συμπεριφορές. Χωρίς να ξεχνούμε, βέβαια, ότι για τη δημιουργία μιας παράδοσης φιλίας και συνεργασίας χρειάζονται χρόνια ειρηνικής συμβίωσης, χρειάζονται χέρια αλληλοβοήθειας και, προπαντός, χρειάζονται σκέψη και λογισμός που ενώνουν, δεν χωρίζουν, τους ανθρώπους. Για την καταστροφή, όμως, μιας τέτοιας παράδοσης και λίγοι, με τον δαυλό της έχθρας, είναι αρκετοί.
Τα 43 από τότε χρόνια ήταν ένας πραγματικός Γολγοθάς για όλη, την ευρύτερη οικογένεια και περισσότερο για τη μητέρα και σύζυγο, την Παναγιώτα, ιδιαίτερα προσφιλή ξαδέλφη μου. Κάθε μέρα και μια ανείπωτη δοκιμασία. Τις πρώτες μαρτυρικές μέρες στο κατεχόμενo χωριό ήταν μια πραγματική κόλαση. Τον καθένα και την καθεμιά που συναντούσε ρωτούσε τι έγινε. Καμιά απάντηση. Συνωμοσία ένοχης σιωπής. Καθημερινό καταφύγιο η εκκλησία του Αγίου Αυξεντίου όπου οι θρήνοι και οι οδυρμοί ακούονταν σε απόσταση. Η προσευχή η μόνη διέξοδος.
Η μαρτυρική συνέχεια στην προσφυγική περιπλάνηση με κατάληξη στον Άγιο Αθανάσιο. Στον ύπνο και στον ξύπνο της, δεν υπήρχε, δεν μπορούσε να υπάρχει άλλη σκέψη, άλλη έγνοια, άλλος καημός. Πώς έγινε το μεγάλο κακό; Ποιοι τους πήραν, πώς τους πήραν, πού τους πήραν; Και εκείνες οι φοβερές στιγμές του φονικού τέλους ! Για τον πατέρα και περισσότερο για τον γιο. Γιατί; Γιατί; Φορτωμένη με αυτά τα αναπάντητα ερωτήματα, η στα μαύρα τραγική μορφή της Παναγιώτας έγινε, κατά κάποιο τρόπο, το σύμβολο του αγώνα για τους αγνοουμένους. Με την καθημερινή, για μακρό χρονικό διάστημα, προβολή του θέματος στο Λήδρα Πάλας και αλλού στην Κύπρο και σε κέντρα εκδηλώσεων, σε δρόμους και πλατείες του Λονδίνου και σε άλλες χώρες του εξωτερικού.
Αβάσταχτο βάρος
Πριν μερικούς μήνες το αποκορύφωμα του ατέλειωτου, όπως φαινόταν, δρόμου της αναζήτησης. Με το μεγάλο, το αβάσταχτο βάρος της πιστοποίησης, στη Χριστίνα, κόρη και αδελφή, που βρέθηκε μπροστά σε ό,τι απόμεινε από τους λατρευτούς της, αδελφό και πατέρα, μαζί με τα μακάβρια τεκμήρια του μαζικού εγκλήματος στη Γαλάτεια. Πόσα, αλήθεια μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος!
Ο άνθρωπος που έχει, όμως, και μεγάλη ηθική δύναμη. Στις πιο δύσκολες, σκοτεινές μέρες αυτού του μαρτυρίου είχα την προσωπική δυνατότητα να διαπιστώσω, με ταπεινότητα αλλά και με κρυφή περηφάνια, το μεγαλείο της ψυχής και του πνεύματος της μητέρας και συζύγου, της Παναγιώτας. Βυθισμένη στον δικό της ανείπωτο πόνο να καταδικάζει δικά μας εγκλήματα εναντίον Τουρκοκυπρίων. Και η Χριστίνα δεν έχανε και δεν χάνει ευκαιρία να υψώσει τη δική της καταδικαστική φωνή για τέτοια εγκλήματα. Από χρόνια τώρα, σαν στενή συνεργάτιδα της Σεβγκιούλ, της μεγάλης αυτής Τουρκοκυπρίας αγωνίστριας για τα πανανθρώπινα ιδανικά, διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην εκστρατεία γι’ ανεύρεση αγνοουμένων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Για πολλοστή φορά η Κύπρος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι
Είναι και η κατάλληλη στιγμή να εκφράσουμε την απέραντη ευγνωμοσύνη μας στη Σεβγκιούλ και σε όλους τους άλλους που, με οποιονδήποτε τρόπο, συνέβαλαν στην ανεύρεση και των δικών μας αγνοουμένων.
Για πολλοστή φορά η Κύπρος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι για την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημά της και τη διαμόρφωση του μέλλοντός της. Ποια η προοπτική; Δεχόμαστε την ερμηνεία του γ.γ. του ΟΗΕ για τα όσα είχαν συμβεί στην Ελβετία. Δεχόμαστε, όμως, και την άποψη ότι το παρελθόν είναι παρελθόν. Και ανεξάρτητα από το τι έγινε και τι δεν έγινε, η όλη προσπάθεια πρέπει να στραφεί στο μέλλον, απαντώντας πρώτα στο ερώτημα αν είναι δυνατή μια αποδεκτή, και από τις δυο πλευρές, λύση. Παρά τις οποιεσδήποτε αυξημένες δυσκολίες, ειλικρινά πιστεύουμε ότι είναι ακόμη δυνατή η εξεύρεση τέτοιας λύσης. Αυτό εννοεί σαφώς και ο γ.γ. τονίζοντας και στην Έκθεσή του για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ ότι «είναι έτοιμος να βοηθήσει για τη λύση του Κυπριακού αν οι δυο πλευρές αποφασίσουν, από κοινού, να επαναλάβουν τις διαπραγματεύσεις με την απαραίτητη πολιτική βούληση». Πιστεύουμε ότι αυτή η προϋπόθεση προσφέρεται και από την πλευρά των Τουρκοκυπρίων υπό την ηγεσία του Μουσταφά Ακιντζί, ενός ηγέτη μετριοπαθούς, πραγματιστή, προσηλωμένου στο όραμα μιας επανενωμένης, ανεξάρτητης Κύπρου, με ρόλο γεφυροποιού μεταξύ των μητέρων-πατρίδων αντί αιτία αντιπαράθεσης που τις οδήγησε ακόμη και στο χείλος της πολεμικής καταστροφής. Και ο μόνος Τουρκοκύπριος ηγέτης που συμμερίστηκε με τον συνομιλητή του, Πρόεδρο Αναστασιάδη, τη βαρυσήμαντη θέση ότι οποιοδήποτε μέτρο προς τη λύση, που εξυπηρετεί τη μια πλευρά δεν πρέπει να είναι σε βάρος της άλλης. Πέρα, όμως, από τις ερμηνευτικές τοποθετήσεις, είναι η ίδια η πράξη. Που, κατά γενική ομολογία, πιστοποιημένη από δηλώσεις των ίδιων των δυο ηγετών και αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ και τρίτες χώρες, στην όλη προσπάθεια έχει επιτευχθεί μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη φορά πρόοδος. Αλήθεια, τα εναπομείναντα θέματα είναι και τα δυσκολότερα αλλά όσοι κατέχουν την ουσία των πραγμάτων πιστεύουν ότι τα μέχρι τώρα επιτευχθέντα προσφέρουν το αναγκαίο στήριγμα προς ολοκλήρωση της συμφωνίας για τις εσωτερικές πτυχές. Ναι, υπάρχουν δηλώσεις και ενέργειες του κ. Ακιντζί ζημιοφόρες και άλλες γενικά απαράδεκτες. Να μην ξεχνούμε ότι σαν Τουρκοκύπριος ηγέτης είναι κάτω από τις πιέσεις της δικής του κοινότητας. Και είναι φυσικό, όσο παρατείνεται ο διαχωρισμός να πληθαίνουν τέτοιες αρνητικές εκδηλώσεις. Για να πάμε και στο άλλο άκρο, είναι μερικοί δικοί μας, πολιτικά αναλφάβητοι, ορισμένοι μάλιστα σε αξιώματα, που επέκριναν τον Ακιντζί γιατί δεν τάχθηκε δημόσια εναντίον Τούρκων πολιτικών στο Κραν Μοντανά.
Βρισκόμαστε εδώ συμμετέχοντας σε μια ιεροτελεστία στη μνήμη εκείνων που μαρτύρησαν για έναν άγιο σκοπό, εκείνον της ειρηνικής ζωής και της φιλικής συνεργασίας μεταξύ των δυο κοινοτήτων. Μαζί μας και Τουρκοκύπριοι από την Κώμη και από άλλα χωριά της περιοχής. Τους απευθύνουμε θερμό συναγωνιστικό χαιρετισμό σαν το ουράνιο τόξο μετά την καταστροφική θύελλα. Σαν την ελπίδα σωτηρίας του μαρτυρικού αυτού τόπου.
Ας αφήσουμε την αντιπαράθεση και ας πάμε στην ελπίδα, ενισχυμένη και από το εννοιολογικό αποτέλεσμα των εκλογών. Ευχόμενοι στους δυο ηγέτες υπομονή και επιμονή, που πολύ θα τις χρειαστούν, φρόνηση και φώτιση όπως και την αναγκαία σοφία, για το καλό της Κύπρου και του λαού της, όλου του λαού της.»
