Σε ποια χώρα θα παρέδιδαν ακίνητη περιουσία μερικών δισεκατομμυρίων ευρώ σε μια ομάδα άσχετων δημοσίων υπαλλήλων να τη διαχειριστεί; Μόνο στον νότο οι τ/κ περιουσίες ανέρχονται σε 455.306 σκάλες και αντιπροσωπεύουν το 10,14% της έκτασης γης των ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η εκτιμημένη αξία αυτών των περιουσιών σε τιμές του 2013, με βάση τις μελέτες των τεχνοκρατών που συμμετείχαν μέχρι πρόσφατα στη σχετική ομάδα του περιουσιακού στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του Κυπριακού, ανέρχεται γύρω στα 7 δισ. ευρώ.
Με όρους οικονομικούς ίσως αυτές οι περιουσίες να αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα Land Funds στην Ευρώπη και στον κόσμο, τα οποία -σε άλλες χώρες- διαχειρίζονται στρατιές ειδικών και εξειδικευμένων τεχνοκρατών. Και δεν μιλάμε για καθαρά εμπορική και κερδοσκοπική ανάπτυξη, αλλά για ανάπτυξη με κοινωνικά κριτήρια.
Για παράδειγμα, το Ταμείο Ακίνητης Περιουσίας του Χονγκ Κονγκ ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1997 και προικοδοτήθηκε με περιουσίες αξίας 197 εκατ. δολαρίων. Τον Μάρτιο του 2016 η αξία αυτών υπολογίστηκε στα 217 εκατ. δολάρια. Στην Ουγγαρία ένα πρόγραμμα που εφαρμόζεται από το 2004 για τη διαχείριση 54.000 χιλιάδων εκταρίων γης που ανήκε στο πρώην κομουνιστικό κράτος απέδωσε μερικά χρόνια αργότερα κέρδη 28 εκατομμυρίων ευρώ, προσφέροντας ταυτόχρονα χιλιάδες κατοικίες σε Ούγγρους με φθηνά ενοίκια, της τάξης των 120 ευρώ τον μήνα. Παρόμοια προγράμματα εφαρμόζονται στη Σερβία αλλά και σε καθαρά καπιταλιστικές χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία.
Ορθολογισμός
Αν οι τ/κ περιουσίες αξίζουν σήμερα γύρω στα 7-8 δισ. ευρώ, κάποιος θα μπορούσε να διερωτηθεί τι αποδίδουν στο κράτος που τις διαχειρίζεται. Την απάντηση τη δίνει ο Κηδεμόνας Τ/κ Περιουσιών στην ετήσια έκθεσή του: Πληρώνουμε κι από πάνω! Σύμφωνα με το άρθρο 11 των περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών Νόμων, όσοι κατέχουν τ/κ περιουσίες οφείλουν να πληρώνουν κάποιο ενοίκιο. Όλες οι εισπράξεις κατατίθενται στο Ταμείο Τ/κ Περιουσιών, το οποίο έχει τον δικό του προϋπολογισμό, ο οποίος καταρτίζεται κάθε χρόνο από τον Κηδεμόνα Τ/κ Περιουσιών και εγκρίνεται από το Υπουργικό Συμβούλιο και τη Βουλή. Το μεγαλύτερο όμως μέρος των εσόδων του ταμείου αποτελεί η κρατική χορηγία, η οποία ανέρχεται περίπου στα 8,5 εκατ. ευρώ ετησίως (προϋπολογισθείσα δαπάνη) και καλύπτει: πέραν της κρατικής χορηγίας, όπως αναφέρει ο Κηδεμόνας, το ταμείο (για το 2017) έχει συνολικά έσοδα της τάξης των 3,2 εκατ. ευρώ από ενοίκια και 3,9 εκατ. ευρώ από εκτέλεση διαφόρων έργων. Τα συνολικά έξοδα είναι ύψους 15,4 εκατ. ευρώ. Το συμπέρασμα που προκύπτει, σύμφωνα πάντα με τον Κηδεμόνα, «τόσο από τον αριθμό των χρηστών όσο και το ύψος των εσόδων του ταμείου είναι ότι η διαχείριση των τ/κ περιουσιών είναι κάθε άλλο παρά ορθολογική. Από μια τεράστια περιουσία, τα οφέλη τόσο σε έσοδα όσο και σε αριθμό χρηστών είναι δυσανάλογα μικρά, ενώ ο προϋπολογισμός του ταμείου είναι ελλειμματικός και απαιτείται κάθε χρόνο πρόσθετη επιδότηση από το κράτος».
Η δικαιολογία
Βέβαια στην Κύπρο υπήρξε εισβολή και πραγματική έκτακτη ανάγκη για χιλιάδες συμπατριώτες μας οι οποίοι βρέθηκαν ξαφνικά ξεσπιτωμένοι. Έτσι από το 1974 έως και το 1991 λειτούργησε μια πραγματική αναρχία. Σπίτια και υποστατικά καταλήφθηκαν ή δόθηκαν σε πρόσφυγες, κάποια τεμάχια άρχισαν να καλλιεργούνται, αλλά κανένα σχέδιο, κανένας συντονισμός. Η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια για νομοθετική ρύθμιση έγινε μόλις το 1991, όταν ψηφίστηκαν οι περί Τ/κ Περιουσιών Νόμοι 139/1991 έως 68(I)/2012, με βάση τους οποίους για πρώτη φορά θεσπίστηκαν κανονισμοί που διέπουν τη διαχείριση, εκμίσθωση και χρήση των τ/κ περιουσιών από τον υπουργό Εσωτερικών, ως Κηδεμόνα Τ/κ Περιουσιών. Ο νόμος του 1991, όμως, δεν οδήγησε στον απαιτούμενο εξορθολογισμό της διαχείρισης των τουρκοκυπριακών περιουσιών για πολλούς λόγους, τους οποίους όλοι κατανοούμε: κομματοκρατία, ρουσφέτι, διαφθορά, πελατειακές σχέσεις.
Το θέμα έκτοτε συζητήθηκε πολλές φορές, αλλά χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2017 για να κατανοήσουμε ποια είναι ακριβώς η κατάσταση. Πρόκειται για ένα τεράστιο σκάνδαλο διασπάθισης περιουσίας.
Και το Κυπριακό….
Η γη αυτή και η συντρέχουσα αξία της θα αποτελούσαν την πρώτη μεγάλη προίκα του σχετικού ταμείου περιουσιών, το οποίο θα λειτουργούσε με τη λύση και θα εξυπηρετούσε την πτυχή του περιουσιακού που αφορούσε την ανταλλαγή περιουσιών. Η λύση βεβαίως του Κυπριακού μάλλον μας τέλειωσε τον περασμένο Ιούλιο, οπότε το θέμα των τ/κ περιουσιών θα πρέπει να ξαναϊδωθεί εκ βάθρων μέσα από την πολιτική και νομική του πολυπλοκότητα, λαμβάνοντας κυρίως υπόψη ότι οι Τ/Κ εξακολουθούν να είναι οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των περιουσιών με βάση τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ, οπότε, όσο κι αν αυτό δεν μας αρέσει ή είναι εξόφθαλμα άδικο, μπορούν να τις πωλούν μέσα από νόμιμες αλλά και παράτυπες διαδικασίες.
Το λιγότερο, εν ολίγοις, που πρέπει να γίνει έως ότου ξεκαθαρίσει το εθνικό πρόβλημα είναι να ξεκινήσει μια εκ βάθρων αναθεώρηση του τρόπου διαχείρισης των τ/κ περιουσιών. Εν έτει 2017 οι περιουσίες αυτές με βάση και τη διεθνή πρακτική θα μπορούσαν να αποδίδουν σε ένα ταμείο αρκετά εκατομμύρια τον χρόνο. Πέραν των προσφυγικών συνοικισμών που έχουν κτισθεί σε τ/κ γη και είναι λογικό οι εκτοπισμένοι να μην επιβαρύνονται, επί της γης αυτής έχουν κτισθεί ξενοδοχεία, επαύλεις, γήπεδα γκολφ, μαρίνες και εν γένει έχει γίνει σημαντική ανάπτυξη. Όλοι αυτοί οφείλουν να καταβάλλουν σημαντικά ποσά στο ταμείο του Κηδεμόνα. Θα μπορούσε επίσης επί αναξιοποίητων τεμαχίων να γίνουν με την επιστράτευση ειδικών έξυπνες και προσοδοφόρες αναπτύξεις, τα έσοδα των οποίων να διατίθενται για την πλήρη αποκατάσταση των προσφύγων ή για άλλους κοινωνικούς σκοπούς.
Η αναρχία που επικρατεί σήμερα στη διαχείριση αυτών των περιουσιών έχει και άλλες παράπλευρες επιπτώσεις. Έχει δημιουργήσει μια στρατιά επιτήδειων οι οποίοι λυμαίνονται μισό εκατ. σκάλες τ/κ γης -και άλλα τόσες χαλίτικα-, από τις οποίες βέβαια δεν ξέρουμε καν πόσες υφίστανται αφού εκατοντάδες Τ/Κ τις έχουν πωλήσει μέσω ιδιωτικών συμφωνητικών που δεν έχουν εμφανιστεί στο Κτηματολόγιο. Ή τις έχουν πωλήσει ενοικιάζοντας ένα σπίτι για 6 μήνες στις ελεύθερες περιοχές, παριστάνοντας τους μόνιμους κατοίκους. Ή εμφανιζόμενοι ως κάτοικοι Λονδίνου πριν το 1974. Πλέον υπάρχει ένα τεράστιο μπλοκ συμφερόντων το οποίο συμπορεύεται με τους υπόλοιπους ντιβέλοπερς της ελεύθερης Κύπρου, οι οποίοι όλοι μαζί ευθύνονται για την παρατεταμένη φούσκα στις τιμές των ακινήτων. Με όρους οικονομικούς, κάποιοι δεν θέλουν να χάσουν τη νομή αυτών των περιουσιών ή κυρίως να μπει στο παζάρι το ενάμισι εκατ. σκάλες γης στον βορρά που ανήκει στους Ε/Κ πρόσφυγες. Αν μπουν αυτές οι περιουσίες, η φούσκα θα σπάσει ή θα συρρικνωθεί. Οι τιμές προσωρινά θα πέσουν. Οπότε ποιος θα πουλά διαμερίσματα και επαύλεις σε Κινέζους και Ρώσους προς 5-10 εκατομμύρια στη Λεμεσό και στην Πάφο;
