Του Μάριου Ιερωνύμου*
Η εξαγγελία της Αρχιεπισκοπής σχετικά με τη δημιουργία σχολείων πίστης (faith schools), παράλληλα με τη σιγή του Υπουργείου Παιδείας δημιουργούν αρκετές ανησυχίες για την πορεία της παιδείας. Στο παρόν κείμενο θα αναπτύξω πέντε επιχειρήματα τα οποία τονίζουν τον αρνητικό ρόλο των εν λόγω σχολείων στην ανάπτυξη των παιδιών.
Τα τέσσερα πρώτα αφορούν το καλώς νοούμενο συμφέρον του παιδιού. Τέτοια σχολεία είναι απειλή για την αυτονομία των παιδιών, δημιουργούν διχασμούς και αποκλεισμούς, δεν καλλιεργούν την κριτική σκέψη και επιβάλλουν συσκότιση σε σημαντικά ζητήματα (π.χ. δαρβινισμός, σεξουαλική αγωγή). Το τελευταίο δείχνει τον αθέμιτο ανταγωνισμό που δημιουργείται όταν ένας οργανισμός που σχετίζεται με κράτος εισέρχεται σε μια συγκεκριμένη αγορά.
Α) Τα σχολεία πίστης απειλούν την αυτονομία των παιδιών, κυρίως τη συναισθηματική αυτονομία. Το παιδί μαθαίνει να φοβάται την κόλαση, μαθαίνει να εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στον Θεό (μέσω της εκκλησίας) για την ύπαρξή του. Μαθαίνει να αισθάνεται ενοχή αν δεν εξομολογηθεί ή δεν παρακολουθήσει μια λειτουργία. Μαθαίνει να αισθάνεται φόβο όποτε ακολουθεί την κρίση του και όχι τις επιταγές του δόγματός του. Οι ενοχές, ο φόβος, η αγωνία, θα υπεισέρχονται στη διαδικασία σκέψης του, επηρεάζοντας τη βούλησή του.
Ενώ πρέπει να αναγνωρίσουμε την επιθυμία του γονέα να προωθήσει την κοσμοθεώρησή του στα παιδιά του, πρέπει να υπερασπιστούμε ταυτόχρονα το δικαίωμα του ατόμου, ιδίως σε νεαρή ηλικία για την αυτοδιάθεση. Η μεταλαμπάδευση των αξιών δεν πρέπει να γίνεται ετσιθελικά, βίαια, ούτε και με «ευγενικό» εξαναγκασμό ή χαμογελαστή χειραγώγηση.
Β) Τα σχολεία πίστης εμποδίζουν την κοινωνική συνοχή. Τα θρησκευτικά σχολεία στο εξωτερικό συνήθως προωθούν τα στερεότυπα φύλου και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε πως αυτό δεν θα συμβεί και στην Κύπρο. Τη στιγμή που τα κορίτσια θα μαθαίνουν πως μόνο αυτά έχουν ρόλο στην κουζίνα, τα αγόρια θα ασχολούνται με παιχνίδια που ακονίζουν το μυαλό.
Επιπλέον, τα θρησκευτικά σχολεία επιλέγουν δασκάλους και μαθητές με θρησκευτικά κριτήρια, το οποίο είναι από μόνο του προβληματικό και διασπά την κοινωνική συνοχή. Καθώς η θρησκεία θα θεωρείται «προσόν», θα ενισχυθεί η υποκρισία.
Γ) Τα θρησκευτικά σχολεία δεν καλλιεργούν την κριτική σκέψη. Αντ’ αυτής, η επιδίωξη είναι η δογματική αλήθεια. Είναι αλήθεια ότι τα σχολεία πίστης στο εξωτερικό ισχυρίζονται ότι εφαρμόζουν κριτική σκέψη στη διδασκαλία τους (αλλά ούτε πολύ νωρίς, ούτε για τα πάντα). Η λογική είναι απλή: Ναι μεν είναι θετικό τα παιδιά να σκέφτονται μόνα τους, αλλά αυτό ίσως οδηγήσει στη διάβρωση της θρησκευτικής πίστης ή στην «ανηθικότητα» .
Δ) Στα σχολεία πίστης δεν έχει θέση ούτε η θεωρία της εξέλιξης, ούτε η σεξουαλική αγωγή. Δυστυχώς απουσιάζει η συστηματική διδασκαλία των εν λόγω αντικειμένων από τα δημόσια σχολεία, όμως είναι εύλογο να περιμένει κανείς πως θα αφαιρεθεί κάθε νύξη προς αυτά τα ζητήματα. Η σεξουαλική εκπαίδευση -που δεν αφορά μόνο το σεξ αλλά είναι σχετική με μαθήματα Ανατομίας, Βιολογίας, σωστής ορολογίας, διαπροσωπικών σχέσεων, γνώση του τι είναι ακατάλληλη συμπεριφορά από γνωστούς και αγνώστους- σε προηγμένες χώρες ξεκινά από τεσσάρων χρονών. Η παρεμπόδιση της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία πίστης θα αναθέτει το αντικείμενο στις προφορικές συνομιλίες «της παρέας» ή σε ροζ ιστοσελίδες.
Πέρα από τον δαρβινισμό -βασικό επιστημονικό επίτευγμα για την κατανόηση του κόσμου- και άλλα γνωστικά αντικείμενα τα οποία ενδεχομένως προκαλούν αμφισβήτηση της θρησκευτικής αφήγησης για τη δημιουργία και λειτουργία του κόσμου, μικραίνουν, αποσιωπώνται ή αποκλείονται.
- E) Αν η Εκκλησία λαμβάνει οικονομική βοήθεια από το κράτος μέσω φοροαπαλλαγών, τότε υπάρχει θέμα αθέμιτου ανταγωνισμού. Επιπλέον, εάν η Εκκλησία διαπλέκεται με οποιονδήποτε τρόπο με το κράτος, οδηγεί σε αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των άλλων ιδιωτικών σχολείων. Αυτό το επιχείρημα θα μπορούσε να εξανεμιστεί όταν και εφόσον επέλθει διαχωρισμός κράτους Εκκλησίας. Μέχρι τότε όμως θα εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη της παιδείας στην Κύπρο. Ελπίζουμε η Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού να ρίξει περισσότερο φως στο ζήτημα.
* Όμιλος Ανθρωπιστών Κύπρου
