Sevgul Uludag
Τηλ: 99966518
Το πρωί του Σαββάτου 10 Ιουνίου 2017, ο Φίλιππος Καρατσιόλης έρχεται με το αυτοκίνητό του για να με πάρει από το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας και να πάμε στην κηδεία ενός «αγνοούμενου» Ελληνοκύπριου, του Επιφάνιου Κυριάκου. Ο Επιφάνιος Κυριάκου, ένας νεαρός άντρας 20 χρονών, είχε γίνει «αγνοούμενος» με μια ομάδα έξι Ελληνοκυπρίων στρατιωτών από την Κυρά και ένας από τους αναγνώστες μου με τη θαυμάσια ανθρωπιστική καρδιά του μας βοήθησε να δείξουμε τον τόπο ταφής τους στο Μάσαρι. Ο αναγνώστης μου ήταν επτά χρονών παιδί και ακριβώς μετά το 1974 περνούσε μέσα από το Μάσαρι πάνω σε ένα γάιδαρο με τον παππού του – ο παππούς του είχε δει τα νεκρά σώματα ενώ περνούσαν και σταμάτησε τον γάιδαρό του και κατέβηκε, λέγοντας στον εγγονό του:
«Έλα. Δεν μπορούμε να τους αφήσουμε έτσι. Πρέπει να τους θάψουμε».
Και τους έθαψαν.
Το αγόρι το κράτησε μυστικό και μια μέρα μου τηλεφώνησε για να μου μιλήσει για αυτό και συμφωνήσαμε να πάμε έτσι ώστε να δείξει σε μένα και στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους τον τόπο ταφής. Η ΔΕΑ ξεκίνησε εκσκαφές και βρήκε τα οστά έξι Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων», ανάμεσά τους και ο Επιφάνιος Κυριάκου, στου οποίου την κηδεία πάμε τώρα.
Έχω μαζί μου ένα στεφάνι με πολύχρωμα λουλούδια για να βάλω πάνω στο φέρετρό του. Έχουν όλοι θαφτεί και τώρα είναι η τελευταία κηδεία από εκείνη την ομάδα.
Ο Φίλιππος ήταν σε εκείνη την ομάδα διότι ήταν στην ίδια μονάδα, του 281, με την ομάδα των έξι «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων. Έχει γράψει βιβλία για το χωριό του, την Τύμπου, όπως επίσης και για τη μονάδα του. Μου δίνει τώρα τα βιβλία του και προγραμματίζουμε να συναντηθούμε ξανά συνοδευόμενοι από ένα φίλο που συμφώνησε να μας μεταφράσει αφού δεν μιλά καθόλου αγγλικά και εγώ δεν μιλώ ελληνικά. Είμαι ευγνώμων που με παίρνει στην κηδεία στην εκκλησία Αγίων Πάντων στην Έγκωμη.
Ένας άλλος αναγνώστης μάς είχε βοηθήσει να βρούμε τον τόπο ταφής της ομάδας των «αγνοουμένων» από τον Στρογγυλό, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο «αγνοούμενος» παππούς του Επιφάνιου Κυριάκου.
Στην εκκλησία συναντώ την οικογένεια του Επιφάνιου: τον αδελφό του Κυριάκο και την αδελφή του Μαρία. Ο πατέρας τους Σπύρος είχε πεθάνει πριν από δύο χρόνια, αλλά η μητέρα του Ελένη είναι εδώ. Είναι πολύ λυπημένη, όπως και η Μαρία και όλοι οι άλλοι. Όταν λέω στην κυρία Ελένη ποια είμαι, ενθουσιάζεται και με ευχαριστεί που πήγα στην κηδεία. Αρχίζει να μου λέει ότι το χωριό της, η Βιτσάδα, ήταν μεικτό και ζούσαν μαζί με τους Τουρκοκύπριους και πως είχε πολλούς καλούς φίλους ανάμεσά τους. Η κόρη της Μαρία μάς βοηθά να επικοινωνήσουμε.
Ο Επιφάνιος είναι σε ένα μικρό φέρετρο και η κηδεία συνεχίζεται.
Θα ήθελα να του πω, «Αγαπητέ μου, Επιφάνιε, αν μπορούσες να σηκώσεις το κεφάλι σου από το φέρετρό σου, θα έβλεπες τόση πολλή αγάπη για σένα. Κοίτα τη μητέρα σου, που σε περίμενε όλα αυτά τα χρόνια. Όταν τη συνάντησα τώρα, μου ζήτησε να σε βρω. Η κόρη της Μαρία της είπε ότι σε βρήκαμε και ότι είσαι σε εκείνο το φέρετρο. Ίσως είναι καλύτερα για εκείνην να είναι έτσι – θα την πληγώσει λιγότερο παρόλο που η ζημιά έχει ήδη γίνει. Όλα εκείνα τα χρόνια, αγαπητέ μου Επιφάνιε. Όλοι εκείνοι οι νεαροί άντρες και οι νεαρές γυναίκες και όλοι εκείνοι οι ηλικιωμένοι άντρες και ηλικιωμένες γυναίκες και όλα εκείνα τα παιδιά κάτω από τη γη περιμένουν να ξεσκεπαστούν έτσι ώστε να επιστρέψουν στις οικογένειές τους για αξιοπρεπή ταφή. Σκοτώθηκες με τους φίλους σου και κειτόσασταν μαζί στα ανοικτά χωράφια του Μάσαρι – ένα μικρό αγόρι επτά χρονών είδε τον τόπο ταφής σας διότι ο παππούς του λυπήθηκε που τα σώματά σας αφέθηκαν έτσι και σας έθαψε όλους. Αν είχες την ευκαιρία να γνωρίσεις το αγόρι αυτό θα γινόσασταν πολύ καλοί φίλοι. Και αυτός είναι πρόσφυγας από ένα χωριό στην Κύπρο όπου δεν μπορεί να επιστρέψει και είναι από πολύ φτωχή οικογένεια, αλλά τι είναι ο πλούτος, αγαπητέ μου Επιφάνιε; Κανένας δεν μπορεί να πάρει τα πλούτη του στον τάφο – έτσι αυτό το νεαρό αγόρι που μεγάλωσε και έγινε ένας πολύ αξιοπρεπής άνθρωπος είναι εργάτης – αγωνίζεται να επιβιώσει με την οικογένειά του σε αυτή τη γη με ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όλα εκείνα τα χρόνια ήξερε και το κρατούσε κλειδωμένο μέσα του, μέχρι που ο προϊστάμενός του τον ενθάρρυνε να μου τηλεφωνήσει και να μου το πει. Και το έκανε. Έτσι, πήγαμε και μας έδειξε τον τόπο τον Ιανουάριο του 2013. Όταν οι εξετάσεις του DNA ήταν τελικές και οι ταυτότητές σας έγιναν σαφείς, βρήκα τις φωτογραφίες σου και με τη βοήθεια κάποιων Ελληνοκύπριων φίλων τις δημοσίευσα στη σελίδα μου στην εφημερίδα 'Yeni Duzen'. Μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι ένιωσε καλά, αλλά ένιωσε και άσχημα – διότι θυμήθηκε εκείνες τις μέρες όταν σε είχαν θάψει. Αυτή η κηδεία είναι το τελευταίο σου ταξίδι σε αυτή τη γη, αγαπητέ μου Επιφάνιε. Έχουμε έρθει όλοι για να σε αποχαιρετήσουμε μετά από τόσα πολλά χρόνια. Από τα ανοικτά χωράφια στο Μάσαρι ήρθες εδώ σε αυτή την εκκλησία, σε αυτό το μικρό φέρετρο.
Κράτησα το χέρι της μητέρας σου, αγαπητέ μου Επιφάνιε, και είδα τον πόνο της. Κράτησα το χέρι της αδελφής σου Μαρίας και είδα τον πόνο της. Όλοι ήταν πολύ λυπημένοι σήμερα στην εκκλησία, όλοι κλάψαμε για σένα, αγαπητέ μου Επιφάνιε. Κλάψαμε με δάκρυα διότι δεν μπόρεσες να έχεις τη δική σου ζωή. Η ζωή σου σταμάτησε στα 20 σου χρόνια – δεν μπόρεσες ούτε να μεγαλώσεις και από νεαρός άντρας να γίνεις ώριμο άτομο, δεν μπόρεσες να παντρευτείς, δεν μπόρεσες να κάνεις παιδιά, δεν μπόρεσες να φας και να πιεις και να εργαστείς και να ανησυχήσεις για το τι θα γίνει σε όλους μας σε αυτό το νησί όπου υπάρχει συνεχώς μια αβεβαιότητα για το μέλλον μας.
Όλοι μας ανησυχούμε, αγαπητέ μου Επιφάνιε, εκτός μια χούφτα ανθρώπων που διοικούν τα πράγματα σε αυτή τη χώρα και έξω από τη χώρα από τα πολυτελή γραφεία τους. Μια χούφτα 'ισχυρών' ανθρώπων που στέλνουν νεαρούς άντρες όπως εσένα να πεθάνουν για τα δικά τους σχέδια του διαίρει και βασίλευε. Στέλνουν νεαρούς άντρες σαν εσένα να πεθάνουν σε πολέμους που αυτοί αποφασίζουν να ξεκινήσουν ή να τελειώσουν. Σας στέλνουν χωρίς καμιά έγνοια, χωρίς να χάσουν τον ύπνο τους – σχεδιάζουν και ξανασχεδιάζουν χάρτες, μετακινούν πληθυσμούς, δημιουργούν μιζέρια και πάντοτε είναι άνθρωποι σαν εμάς, οι απλοί άνθρωποι που μόλις και καταφέρνουν να επιβιώσουν σε αυτή τη γη, οι φτωχοί, οι απελπισμένοι, αυτοί που προσπαθούν να επιβιώσουν. Αυτοί που προσπαθούν να ζήσουν με ανθρώπινη αξιοπρέπεια σε αυτή τη γη. Κλέβουν τη ζωή μας, τους γιους μας, τη γη μας, κλέβουν διότι αυτή είναι η φύση τους, αγαπητέ μου Επιφάνιε, και όλα αυτά τα χρόνια ταξιδεύουμε σαν πλοίο χωρίς καπετάνιο σε θαλασσοταραχή, όλοι μας, ριχνόμαστε με τον έναν και τον άλλον τρόπο και στο μεταξύ πάντοτε χάνουμε, πάντοτε έχουμε να ξεκινήσουμε από το τίποτα, πάντοτε προσπαθούμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, να έχουμε αρκετά να φάμε, να τα σπουδάσουμε και με την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή.
Το μικρό αγόρι που σε είχε δει απλωμένο χωρίς ζωή στα χωράφια του Μάσαρι έχει παιδιά τώρα. Και αυτό ανησυχεί για το μέλλον του νησιού αυτού. Η Μαρία, η αδελφή σου, έχει μια κόρη, την Ελένη – της έδωσε το όνομα της μητέρας σας. Όλα τα ξαδέλφια σου είναι εδώ, άνθρωποι από όλα τα γειτονικά χωριά, όπως το Λευκόνοικο και τοι Γούφες. Κλαίνε όλοι για σένα, αγαπητέ μου Επιφάνιε, έχουν όλοι έρθει για να σε αποχαιρετήσουν, μια ζωή που πάρθηκε πολύ νωρίς, πολύ βίαια, μια ζωή που τελείωσε πολύ βιαστικά. Σου υπόσχομαι, αγαπητέ μου Επιφάνιε, ότι θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για την ειρήνη σε αυτή τη γη, έτσι ώστε η ζωή νεαρών αντρών όπως εσένα να μην κλέβεται από εμάς. Ακόμα προσπαθούμε να μαζέψουμε τα οστά όλων εκείνων των Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις του 1963-1974, οι οποίοι είναι θαμμένοι σε όλη την Κύπρο σε μυστικούς τάφους – ακόμα προσπαθούμε να μαζέψουμε τα απολιθώματα του πολέμου, ενώ μια ομάδα «ισχυρών» ατόμων εντός και εκτός της Κύπρου παίζει ξανά με τη φωτιά και προσπαθεί να δημιουργήσει ξανά μια νέα αιματηρή σύγκρουση στην Κύπρο. Δεν έχουμε καν τελειώσει με την ανεύρεση των οστών από τον προηγούμενο πόλεμο στην Κύπρο και τώρα προγραμματίζουν να αυξήσουν την ένταση και να κλέψουν ξανά τη ζωή νεαρών ατόμων όπως εσένα. Εκείνοι που ξέρουν τον πόνο δεν θέλουν άλλη σύγκρουση σε αυτή τη γη, αγαπητέ μου Επιφάνιε. Εκείνοι που έχουν χάσει δεν θέλουν άλλους να χάσουν.
Σου υπόσχομαι πως θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να σταματήσουμε μια άλλη σύγκρουση σε αυτή τη γη, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να παρευρισκόμαστε σε πολύ λυπηρές κηδείες όπως αυτήν.
Αναπαύσου εν ειρήνη, αγαπητέ μου Επιφάνιε, και να ξέρεις ότι θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας για μια καλύτερη ζωή σε αυτό το νησί».
Λεζάντες για φωτό:
- Επιφάνιος Κυριάκου.
- Η μητέρα και η αδελφή του Επιφάνιου Κυριάκου στην κηδεία.
- Ο αδελφός και ο θείος του Επιφάνιου Κυριάκου στην κηδεία.
- Το μικρό φέρετρο του Επιφάνιου Κυριάκου.
