«Kυπριακό: Μια ρηξικέλευθη προσέγγιση» του Χρίστου Γιάγκου

 

Έχει διαχρονικά καλλιεργηθεί σε μια μεγάλη μερίδα του Κυπριακού Ελληνισμού (από πολιτικές δυνάμεις και πολιτειακούς αξιωματούχους) η άποψη ότι το Κυπριακό Πρόβλημα θα λυθεί μόνον εάν η Ελλάδα και οι Ελληνοκύπριοι (Ε/Κ), δια μέσου της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ), αυξήσουν (χρησιμοποιώντας διάφορα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά ερείσματα όπως η Ευρωπαική Ένωση και οι τριμερείς συνεργασίες) το κόστος της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων (Τ/Κ) από τη μη-λύση σε τέτοιο βαθμό ούτως ώστε αυτοί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η μη-λύση είναι ασύμφορη για αυτούς και άρα να προχωρήσουν σε μια κοινά αποδεκτή λύση. Η πολιτική πραγματικότητα είναι όμως κατά την άποψη μου εντελώς διαφορετική. Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι μπορεί να συνηγορήσουν δυνητικά σε λύση μόνον όταν η Ελλάδα και η ΚΔ μεγιστοποιήσουν το όφελος που η Τουρκία και οι Τ/Κ θα έχουν από τη λύση του Κυπριακού σε τέτοιο βαθμό που να κάνει τη λύση συμφέρουσα για αυτούς. Για να το πετύχουν όμως αυτό χρειάζεται η από μέρους τους εφαρμογή μιας νέας, ευφάνταστης και έξυπνης «πολιτικής των διασυνδέσεων» όπου όλα τα εμπλεκόμενα μέρη θα κερδίζουν.

Είναι ουτοπικό να πιστεύουμε ότι η ΚΔ θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει την παρουσία της στην ΕΕ για να «πιέσει και να υποχρεώσει» την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους να αποδεχτούν την λύση της αρεσκείας της. Παρόλο ότι το Κοινοτικό Κεκτημένο θα έχει αναπόδραστα θετική επίδραση στην τελική μορφή λύσης αφού η «Ενωμένη Ομοσπονδιακή Κύπρος» θα συνεχίσει να είναι μέλος της ΕΕ, εντούτοις υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της νομικής και θεσμικής δυνατότητας που παρέχει στην ΚΔ η παρουσία της στην ΕΕ (π.χ. δικαίωμα βέτο) και της πολιτικής πραγματικότητας την οποία δυστυχώς βιώνουμε. Μία πραγματικότητα η οποία συνίσταται στο γεγονός παρ’ όλες τις μεγάλες και πολύ-επίπεδες διαφορές που η ΕΕ έχει με την Τουρκία, εντούτοις λόγω των γνωστών μεγάλων πολιτικο-οικονομικών συμφερόντων, που απορρέουν από τον γεωστρατηγικό ρόλο της Τουρκίας, τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν πρόθεση, στο προβλεπτό τουλάχιστον μέλλον, είτε να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Άγκυρα είτε να επιβάλουν στην Τουρκία τις θέσεις της ΚΔ. Είναι εξάλλου για αυτό τον λόγο που οι όποιες κατά καιρούς συζητήσεις ανάμεσα στους Ευρωπαίους εταίρους για ενδεχόμενες κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας, ένεκα της δράσης της ενάντια στα συμφέροντα της ΚΔ, είτε έχουν μείνει ανεκπλήρωτες είτε αν εν τέλει υλοποιηθούν θα είναι ανεπαίσθητες.

Σε αντιδιαστολή λοιπόν με την θεωρία για επιδίωξη λύσης μέσω της αύξησης του κόστους της Τουρκίας και των Τ/Κ από την μη-λύση υποστηρίζω ότι μια βιώσιμη και λειτουργική λύση επανένωσης μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν η Ελλάδα και η ΚΔ μεγιστοποιήσουν τα οφέλη που η Τουρκία και οι Τ/Κ θα έχουν έπειτα από μια λύση σε βαθμό που να τους συμφέρει η λύση αυτή. Αυτό θα γίνει (όπως έχω επιχειρηματολογήσει με μελέτες, άρθρα και δημόσιες ομιλίες και συνεντεύξεις μου τα τελευταία 15 σχεδόν χρόνια) εάν, μέσα από μια γόνιμη συνεργασία με την Τουρκία και τους Τ/Κ στη βάση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης υψηλής και χαμηλής πολιτικής, η Ελλάδα και οι Ε/κ δημιουργήσουν  ένα κοινό τόπο γεωπολιτικών και γεωοικονομικών συμφερόντων στη βάση του «όλοι κερδίζουν» πάνω στον οποίο θα μπορούσαν η Ελλάδα, η Τουρκία , οι Ε/Κ και οι Τ/Κ να οικοδομήσουν (δίνοντας και παίρνοντας) τη μελλοντική συνολική λύση επανένωσης της Κύπρου.

Ενδεικτικά ΜΟΕ θα μπορούσαν να ήταν:

1) Η επιστροφή της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου στα Ηνωμένα Έθνη και από εκεί στους νόμιμους κατοίκους της έναντι του νόμιμου ανοίγματος του λιμανιού της Αμμοχώστου και του αεροδρομίου της Τύμπου καθώς και εφαρμογή του κανονισμού για το απευθείας εμπόριο με αμοιβαία αποδεκτό λεκτικό

2) Η δημιουργία μιας δικοινοτικής επιτροπής με στόχο την αμοιβαία επωφελή εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ

3) Η αποδοχή από μέρους της ΚΔ της έναρξης διαπραγματεύσεων για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας έναντι εφαρμογής του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας

4) Η περαιτέρω σύσφιξη των πολιτισμικών και εκπαιδευτικών, εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ

5) Η εκατέρωθεν σταδιακή και αναλογική αποστρατικοποίηση.

Μια τέτοια νέα «πολιτική των διασυνδέσεων» θα μπορούσε να έχει την αμέριστη στήριξη της ΕΕ (αλλά και των ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου καθώς και των Ηνωμένων Εθνών) λόγω του ότι βρίσκεται εντός του πνεύματος της λεγόμενης «θετικής ατζέντας» που η ΕΕ ενδιαφέρεται εσχάτως να υλοποιήσει εν σχέσει με την Τουρκία: την επιβράβευση δηλαδή της Τουρκίας ενόσω αυτή συμβάλλει στην σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο συμπεριλαμβανομένης και μιας θετικής στάσης της στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος.

Εν κατακλείδι, είναι παράλογο να αναμένεται ότι η Ελλάδα και η ΚΔ θα μπορέσουν ποτέ να πετύχουν λύσει επανένωσης της Κύπρου μέσω της αύξησης του κόστους της Τουρκίας και των Τ/Κ από τη μη-λύση. Τυχόν δε συνέχιση μιας τέτοιας πολιτικής το μόνο που εν τέλει θα καταφέρει είναι την κατά μέτωπο σύγκρουση με την Τουρκία με άκρως δυσμενείς επιπτώσεις για την οικονομία και κοινωνία της ΚΔ. Αντίθετα, θα ήταν πιο σώφρον και παραγωγικό, εάν η Ελλάδα και η ΚΔ επικέντρωναν τις προσπάθειες και τους πόρους τους στο να πείσουν την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους για τα οφέλη που θα αποκομίσουν από μια κοινά αποδεκτή λύση του Κυπριακού. Αυτή πιστεύω θα πρέπει να είναι η στρατηγική επιλογή στα επόμενα χρόνια.

*Ο Χρίστος Γιάγκου είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της BLC LTD.

(Β.Α. Ιστορία, Β.Α. Οικονομικά, Μ.Α. Πολιτικές Επιστήμες, Πανεπιστήμιο RUTGERS, Νew Brunswick, ΗΠΑ).

Λευκωσία, 15/6/2021