Το ξαναγράψαμε πριν μερικά χρόνια όταν η Noble Energy έφερε στο φως τα πρώτα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Λεβαντίνη. Το φυσικό αέριο μπορεί να είναι ευλογία, μπορεί να είναι και κατάρα. Αυτό βέβαια ισχύει αν βρούμε ικανοποιητικές ποσότητες και ξεκινήσει η διαδικασία αξιοποίησής τους. Προς το παρόν κάνουμε με τον νου μας μπαϊράμι! Προπωλούμε, σχεδιάζουμε αγωγούς, αναβαθμιζόμαστε γεωπολιτικά, συστήνουμε γεωπολιτικά ενεργειακά τόξα και καθορίζουμε συμμαχίες για να αντιμετωπίσουμε εχθρούς.
Η κατάσταση έχει ως εξής:
Τα αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου της Κύπρου είναι γύρω στα 4 τρισ. κυβικά πόδια. Αυτή ποσότητα είναι τεράστια για τις ανάγκες της Κύπρου, μικρή όμως για διεθνή εμπορική εκμετάλλευση. Στην Κύπρο, λόγω της μικρής αγοράς δεν μπορούμε να το φέρουμε, διότι ο επενδυτής δεν θα αποσβέσει ποτέ το ποσό του 1 δισ. δολαρίων που θα απαιτηθεί για την κατασκευή του αγωγού. Προσπαθούσαμε μέχρι πρόσφατα να το πωλήσουμε στην Αίγυπτο, αλλά η χώρα αυτή ανακάλυψε έναν γιγαντιαίο κοίτασμα, το Ζορ, με 30 τρισ. κυβικά πόδια. Πρακτικά δεν χρειάζεται το δικό μας. Αλλά και να το θέλει, δεν προσφέρει πάνω από 4 δολ. το κυβικό μέτρο, όσα δηλαδή χρειάζεται η Noble για να το βγάλει στην επιφάνεια. Αν σκεφτεί κανείς ότι το φυσικό αέριο σήμερα πωλείται προς 3,9 δολάρια το κυβικό μέτρο, αντιλαμβάνεται κάποιος πόσα περιθώρια κέρδους έχει η εταιρεία και πόσα θα πάρει η Κυπριακή Δημοκρατία η οποία είναι η ιδιοκτήτρια του 75% του κοιτάσματος. Η απάντηση είναι μηδέν και η τύχη αυτού του κοιτάσματος είναι να μείνει στα έγκατα της Μεσογείου.
Βεβαίως, ορθώς θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι μπορεί η τρέχουσα τιμή του φυσικού αερίου να είναι κοντά στα 4 δολάρια, αλλά οι τιμές αναλόγως της απόστασης μεταφοράς του αερίου, της ζήτησης και της ποιότητάς του μπορεί να διακυμανθεί από 3,5 δολάρια έως και 7 δολάρια το κυβικό μέτρο. Στα 6 δολάρια, για παράδειγμα, αγοράζει η Τουρκία φυσικό αέριο από τη Ρωσία, η οποία έχει εκατοντάδες τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια ως αποθέματα. Στα 6 δολάρια το κυβικό μέτρο διαπραγματεύεται επίσης το Ισραήλ με την Τουρκία, ώστε να κατασκευαστεί αγωγός από Λεβιάθαν των 20 τρισ. κυβικών ποδιών προς την Τουρκία μέσω της κυπριακής ΑΟΖ. Η Ρωσία έχει εδώ και χρόνια κάνει απόσβεση του κόστους των αγωγών της, οπότε θα μπορούσε να ρίξει και άλλο την τιμή, αν το επιθυμούσε, σε μια προσπάθεια να κρατήσει την τουρκική αγορά. Αν το κάνει, οι προσπάθειες των Ισραηλινών δεν θα καρποφορήσουν, αφού και αυτοί έχουν κόστος ανόρυξης γύρω στα 4 δολάρια.
Η γεωπολιτική
Το παιχνίδι στην αγορά φυσικού αερίου, μετά τη δραματική πτώση των τιμών τα τελευταία χρόνια είναι πολύ σκληρό και η ρωσική Gazprom, η οποία ελέγχει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ροές φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη, δικαιολογημένα θέλει να παραμείνει στο παιχνίδι. Λογικά λοιπόν θεωρεί ως σοβαρούς της ανταγωνιστές το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο έχει κατασκευάσει δικούς του πετρελαϊκούς αγωγούς από την Κασπία Θάλασσα προς την Τουρκία, και δεν βλέπει με καλό μάτι την κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου τύπου TAP. Την ίδια στιγμή η Ρωσία ενθαρρύνει το Ιράν και τις χώρες του Κόλπου να σπρώξουν τα τεράστια αποθέματά τους προς πώληση στην Άπω Ανατολή. Πρόσφατα ο Βλαντίμιρ Πούτιν έδωσε την ίδια συμβουλή στον Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος όμως έχει προβλήματα: Για να εξάγει στην Άπω Ανατολή χρειάζεται υγροποιημένο αέριο, οπότε πρέπει να κατασκευασθεί στο Ισραήλ τερματικό. Για λόγους ασφαλείας όμως δεν ενδείκνυται μια τέτοια τεράστια επένδυση, αφού θα βρίσκεται στο βεληνεκές των πυραύλων των γύρω εχθρικών χωρών. Οπότε, το Ισραήλ πρακτικά έχει τρεις επιλογές. Είτε διά αγωγών θα εξαγάγει στην Τουρκία, όπου μπορεί να εξασφαλίσει καλύτερες τιμές, είτε στην Αίγυπτο, η οποία πέραν του ότι έχει τεράστια δικά της αποθέματα, έχει και προβλήματα διπλωματικά και πολιτικά με το Ισραήλ, είτε θα συνεργαστεί με την Κύπρο προς δύο κατευθύνσεις. Προς την κατεύθυνση ενός κοινού αγωγού εξαγωγής προς την Τουρκία ή προς την κατεύθυνση της κατασκευής ενός τερματικού LNG στο Βασιλικό.
East Med
Πάντοτε παρουσιαζόταν και μια άλλη επιλογή. Πριν από λίγες μέρες υπογράφηκε στο Τελ Αβίβ κοινή διακήρυξη για την προώθηση του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου East Med, παρουσία του Ευρωπαίου επίτροπου Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε, του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας Γιώργου Σταθάκη, του υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου Γιώργου Λακκοτρύπη, του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας Κάρλο Καλέντα και του υπουργού Εθνικών Υποδομών, Ενέργειας και Υδάτινων Πόρων του Ισραήλ Γιουβάλ Στάινιτζ. Αποτελεί ο East Med μια πραγματική εναλλακτική επιλογή για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της Λεβαντίνης μέσω της Μεσογείου στην Ευρώπη; Οι τέσσερις υπουργοί διακήρυξαν τη βούλησή τους και με λεφτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πραγματοποιηθεί μια μελέτη βιωσιμότητας του όλου εγχειρήματος. Για την κατασκευή αυτού του αγωγού ακούστηκαν διάφορα ποσά. Ξεκινήσαμε από 25 δισ., ενώ προχθές στο Τελ Αβίβ ακούστηκαν 11 δισ. Πολιτικά ομιλούντες, η ΕΕ σαφέστατα και έχει πολλά επιχειρήματα να επιδιώκει έναν τέτοιο αγωγό:
- Πρώτον, βοηθά στην απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο.
- Δεύτερον, μετατρέπει την Ανατολική Μεσόγειο σε μια ζώνη ευρωπαϊκών οικονομικών συμφερόντων.
- Τρίτον, στέλνει ένα μήνυμα στον αυθάδη Ερντογάν ότι η Τουρκία μπορεί να παρακαμφθεί από το σύστημα αγωγών, επί του οποίου η Τουρκία επενδύει γεωπολιτικά.
Οι αποφάσεις βεβαίως δεν μπορούν να είναι αμιγώς πολιτικές, εκτός και αν η ΕΕ αποφασίσει ότι ανεξαρτήτως κόστους θα κατασκευάσει τον αγωγό. Αν βεβαίως όλη αυτή εξαγγελία στο Τελ Αβίβ έγινε για να δοθεί μισό εκατ. ευρώ για τη μελέτη βιωσιμότητας και στη συνέχεια να κληθούν οι εταιρείες γεωτρήσεων να υλοποιήσουν το project, μάλλον τα πράγματα θα γίνουν εξαιρετικά δύσκολα. Με τις υπάρχουσες τιμές καμιά εταιρεία δεν επενδύει τέτοια ποσά, πολύ περισσότερο όταν τα αποθέματα που υπάρχουν στην περιοχή σε συντριπτικό ποσοστό ανήκουν στα κράτη και δεν είναι ιδιωτικά.
Η Κύπρος και οι προοπτικές της
Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, η Κύπρος, για να έχει κάποιο ουσιαστικό ρόλο, χρειάζεται δύο τινά: Πρώτον, και πιο σημαντικό, να προχωρήσουν οι γεωτρήσεις της Total - Eni τους επόμενους μήνες, και κυρίως να βρεθούν στην ΑΟΖ της κάποια σημαντικά κοιτάσματα. Με αυτά θα μπορεί να έχει και η χώρα μας σημαντικό λόγο στους σχεδιασμούς μεταφοράς και αξιοποίησης του φυσικού αερίου της Λεβαντίνης. Αν μείνουμε με τα 4 τρισ. κυβικά πόδια της Noble, μάλλον δεν θα ασχοληθεί κανείς μαζί μας. Δεύτερον, χρειάζεται λύση στο Κυπριακό. Χωρίς λύση, αν βρεθούν αποθέματα η Κύπρος δεν είναι χαμένη από χέρι. Μπορεί να παίξει στο παιχνίδι νότιας όδευσης αγωγών προς την Αίγυπτο ή να μπει στο παιχνίδι και με δικό της τερματικό. Υπό την αίρεση ότι οι εταιρείες εξόρυξης δεν θα καμφθούν από τις απειλές της Τουρκίας και κυρίως από το οικονομικό μποϊκοτάζ που θα επιχειρήσει να τους επιβάλει. Αν οι κινήσεις της Τουρκίας είναι πιεστικές, δεν θα πρέπει να αποκλείεται το γεγονός να μην υπάρξει καθόλου αξιοποίηση του κυπριακού φυσικού αερίου ακόμα και αν γίνουν γεωτρήσεις και υπάρξουν ικανές ποσότητες. Το τουρκικό ΥΠΕΞ απείλησε τη βδομάδα που πέρασε ότι σε περίπτωση που επιχειρηθεί γεώτρηση στο οικόπεδο 6 που θεωρεί ότι ανήκει στην τουρκική ΑΟΖ, θα υπάρξει θερμό επεισόδιο. Επιπλέον, οι Τ/Κ απειλούν ότι αν ξεκινήσει η Total τη γεώτρησή της, τότε σε συνεργασία με την Τουρκία θα μεταφέρουν πλατφόρμα, επίσης στο οικόπεδο 10, και θα αρχίσουν και αυτοί να τρυπούν παραδίπλα.
Με λύση στο Κυπριακό τα πράγματα βέβαια γίνονται πολύ πιο εύκολα. Η Κύπρος θα μπορούσε να καταστεί η κεντρική χώρα στην περιοχή σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του φυσικού αερίου. Κι αυτό γιατί θα είναι η μόνη χώρα η οποία θα έχει εξαιρετικές σχέσεις με όλους τους γείτονές της: Ελλάδα, Τουρκία, Αίγυπτο, Ισραήλ, Λίβανο, Συρία. Για να καταστεί αυτό δυνατό θα πρέπει να αντιληφθεί το νέο γεωπολιτικό πλαίσιο που δημιουργείται και η ίδια η Τουρκία. Η χώρα αυτή δυστυχώς ακόμα κινείται με όρους γεωστρατηγικής, Εξ ου και επιμένει να παραμείνει στην Κύπρο τουρκικός στρατός, εξακολουθεί να ζητά στρατιωτικές εγγυήσεις. Αρνούμενη στην ουσία να δει τα πραγματικά της συμφέροντα στην περιοχή, τα οποία είναι αυτή την περίοδο εξόχως οικονομικά. Διά της λύσης του Κυπριακού αποκτά, ως μια τεράστια αγορά, καλές προοπτικές να αποκτήσει φθηνό και άφθονο φυσικό αέριο, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Συμμετέχει ενεργά σε ένα ειρηνικό και συνάμα οικονομικά προσοδοφόρο ενεργειακό τόξο και την ίδια στιγμή βοηθά τους Τ/Κ να πάρουν τα σημαντικά έσοδα που τους αναλογούν από το μέρισμα αυτό της ειρήνης.
Αν οι γεωτρήσεις της ΕΝΙ το 2015 ήταν πετυχημένες, σαφέστατα και οι εξελίξεις στο Κυπριακό θα ήταν πολύ διαφορετικές σήμερα. Θα μπορούσε η Τουρκία να δει πολύ πιο καθαρά τον νέο της ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αποτυχία των γεωτρήσεων ίσως να ήταν και η αιτία του πισωγυρίσματος του Κυπριακού, αφού και η ε/κ πλευρά έδειξε λιγότερο πρόθυμη να προχωρήσει στην τελική διευθέτηση του προβλήματος. Από την άλλη, αν κάποιοι αναμένουν σήμερα τα αποτελέσματα της γεώτρησης της TOTAL το καλοκαίρι, ο χρόνος για λύση εντός του 2017 δεν αρκεί. Το ερώτημα είναι αν η Τουρκία μπορεί να περιμένει χωρίς να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα, αν οι Τ/Κ επιθυμούν να συντηρήσουν τις συνομιλίες και αν η ε/κ πλευρά θα μπορέσει να περάσει τον Ρουβίκωνα των προεδρικών εκλογών επιλέγοντας έναν πολιτικό ο οποίος θα είναι σε θέση να μπει στη διαπραγμάτευση της τελικής λύσης. Στην πραγματικότητα βέβαια κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν σε περίπτωση μιας κατάρρευσης των συνομιλιών περί το τέλος Μαΐου. Σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά, Total και ENI μπορεί να ρισκάρουν. Η Exxon Mobile και οι Καταρινοί δεν θα τρυπήσουν ποτέ και βεβαίως η Τουρκία θα αγοράσει το φυσικό αέριο του Ισραήλ.
